کلیات

قمری خانگی (Spilopelia senegalensis) گونه‌ای پرنده از تیرهٔ کبوتران و راستهٔ کبوترسانان است که حدود ۲۶ سانتیمتر طول دارد و شبیه قمری معمولی، اما کوچکتر از آن است. قمری خانگی در مناطق گرمسیری آفریقای جنوب صحرا، خاورمیانه، جنوب آسیا، هند و غرب استرالیا زندگی می‌کند. این پرنده در ایران نیز بسیار یافت می‌شود. این پرنده دم بلند و جثه لاغری نسبت به دیگر کبوترسانان دارد. سطح پشتی، بالها و دم آن به رنگ خشت خام یا کرمی است. پرهای خاکستری مایل به آبی در بال‌هایش دیده می‌شود. سر و بخش‌های پایینی بدنش به صورتی و شکمش به رنگ سفید می‌گراید. پاهایش نیز قرمز رنگ است.این پرنده به اشتباه رایج، گاه یاکریم (که خود نوع دیگری از قمری است) نیز نامیده می‌شود یا با آن اشتباه گرفته می‌شود.

تغذیه

خوراک قمری خانگی دانه‌ها، غلات، علفها، دیگر انواع سبزیجات و حشرات کوچک است. میان دانه‌ها، بیشتر ارزن و گندم را دوست دارد. البته اگر گندم و ارزن را پیدا نکند، دنبال برنج و تکه‌های کوچک نان می‌گردد. گاهی اوقات هم سنگ‌های کوچک را برای هضم غذا می‌خورد. بیشتر بر روی زمین زندگی می‌کنند و به دنبال غذا می‌گردند. اصولاً اجتماعی نیستند و معمولاً تنها یا جفتی زندگی می‌کنند. نر و ماده آن شبیه به هم و پرنده نابالغ تیره‌رنگ‌تر است.

جفت گیری و تخمگذاری

اوایل بهار فصل تخم گذاری قمری خانگی است.در مناطق گرم تر این کار ممکن است چند روز پایانی زمستان انجام شود. در ابتدا پرندهٔ نر و ماده با یکدیگر شروع به ساختن لانه می‌کنند به این صورت که پرندهٔ ماده در مکانی که قرار است لانه در آن ساخته شود می‌نشیند و پرندهٔ نر تکه‌های چوب را برایش میاورد و چند روز پس از تکمیل لانه پرندهٔ ماده نخستین تخم خود را می‌گذارد و معمولاً ساعاتی بعد یا روز بعد تخم دوم را می‌گذارد و حدود دو هفته شبانه روز روی تخم‌ها می‌نشیند (فقط حدود سه بار در روز لانه را ترک می‌کند برای تأمین آب و غذا که هر دفعه کمتر از بیست دقیقه به طول می‌انجامد که گاهی هم در این فاصله پرنده ی ماده و نر جای خود را عوض میکنند و نوبتی بروی تخمها می نشینند) و حدوداً در روز پانزدهم اولین جوجه به دنیا می‌آید .چند ساعت بعد یا فردای آن روز جوجهٔ دوم تخم را می‌شکند و جوجه‌ها حدود پانزده روز با سرعت قابل توجهی رشد می‌کنند . در روزهای دهم تا پانزدهم بال‌های خود را باز و بسته می‌کنند و کم‌کم آمادهٔ ترک لانه می‌شوند تا این که بالاخره در روز پانزدهم به همراه هم لانه را ترک می‌کنند. لازم است ذکر شود که حدود یک یا دو روز بعد والدین شروع به تعمیر آن لانه کرده و چند روز بعد از رفتن آن جوجه‌ها دوباره تخم‌گذاری را در همان لانه انجام می‌دهند. در کل هر چرخهٔ تخم‌گذاری و بزرگ شدن جوجه‌های این پرنده تقریباً یک ماه به طول می‌انجامد. مشاهده شده اگر در لانه ای فرایند تولد جوجه ها نافرجام بماند، لانه را ترک و تخم گذاری را در جای دیگری ادامه می دهند.

راه رفتن

این پرنده پاهای کوچکی دارد، بنابراین سر خود را حین راه رفتن مداوم به جلو حرکت سریع داده و بعد از آن به جای اول بازمی‌گرداند.

نام

قمری خانگی گاه به اشتباه «یاکریم» نیز نامیده می‌شود که خود نوع دیگری از قمری است. در گویش خراسانی به آن «موسی کو تقی» گفته می‌شود. نام موسی کوتقی به دلیل آواز یا صدای این پرنده نام گرفته‌است. گویی او عبارت «موسی کو تقی» را با آواز می‌خواند. در بخش‌های جنوب شرقی ایران و در منطقه بم، این پرنده به نام «پُختو» و در شهرهایی همچون قلعه گنج در جنوب کرمان از این پرنده به نام محلی «سوهْتَله» یا «سوتَله» نیز یاد می‌شود. در بعضی نواحی جنوب ایران «تُتُر» یا «کبوتر تُتُر» نامیده می‌شود. در کاشان به این پرنده، «قوقو» گفته می‌شود و در گویش اصفهانی به «پاختر» و در جهرم به «کاکا یوسف» و در یزد به «کفتر کوکو» معروف است.

پرواز

قمری خانگی اغلب در ارتفاعات پایین پرواز می‌کند و هنگام فرود آمدن بسیار بال‌هایش را تکان می‌دهد.

دفاع

این پرنده دفاع بخصوصی ندارد، ولی اگر دشمن به او حمله کرده و او را بگیرد پرنده پرواز می‌کند و دشمن با طوفانی از پر مواجه می‌شود. پرهای دم این پرنده خیلی راحت از جا کنده می‌شود. البته گفتنی است این روش همیشه جواب نمی‌دهد و بعضی اوقات هم دشمن موفق به شکار این پرنده می‌شود. گاهی اوقات هم این پرنده با نوکش به بدن دشمن ضربه می‌زند.