کلیات
تظاهرات ۱۹ دی قم که در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران با عنوان قیام خونین مردم قم شناخته می‌شود، شامل چند روز تظاهرات اعتراضی نسبت به چاپ مقاله ایران و استعمار سرخ و سیاه در روزنامه اطلاعات است که نقطه اوج آن در روز ۱۹ دی ۱۳۵۶ بود. این تظاهرات را بسیاری سرآغاز اعتراضاتی می‌دانند که در بهمن سال ۱۳۵۷ به سرنگونی نظام پهلوی و پایان سلطنت در ایران انجامید.
چگونگی قیام ۱۹ دی قم
نخستین تظاهرات گسترده و شکوهمند مردم مسلمان ایران بر ضد رژیم پهلوی، پس از قیام ۱۵ خرداد ۴۲، در ۱۹ دی ۱۳۵۷ ش. در شهر مقدس قم برگزار شد و بدین گونه، پس از چهارده سال، مردم انقلابی ایران، بار دیگر با روحیهای انقلابی و عزمی استوار، فریاد درود بر خمینی سر دادند. واقعه ۱۹ دی ۱۳۵۶، سرآغاز مرحله نوین انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) علیه نظام استبدادی و استکباری پهلوی بود. این تظاهرات بدین علت روی داد که رژیم منفور شاه در ۱۷ دی ماه (سالروز کشف حجاب) با درج مقالهای در روزنامه اطلاعات، امام خمینی (ره) را که در آن زمان در نجف اشرف در حال تبعید بودند، مورد توهین قرار داد و همین امر موجب اظهار نگرانی و اعتراض دستهجمعی فضلا و طلاب حوزه علمیه قم گردید. آنان با تعطیل نمودن درسها به منازل مراجع تقلید و مجتهدان نامدار رفته و با آن‌ها اعلام همدردی نمودند. روز بعد، بازار قم نیز تعطیل شد و افراد کثیری از دانشآموزان، دانشجویان و بازاریان و متدینان شهر با روحانیت همراه شده و به حرکت اعتراضی خویش ادامه دادند. ایادی رژیم که تحمّل اعتراضات مردمی را نداشتند، صدای آنان را با گلوله پاسخ گفتند. در نتیجه، از سوی مزدوران رژیم پهلوی، تیراندازی به مردم از چهار راه فاطمی (شهداء کنونی) آغاز گشته و تعداد زیادی شهید و زخمی شدند.