کلیات

یائسگی، یکی از دورره های طبیعی در طول زندگی خانم ها می باشد که در واقع با پایان دوران قاعدگی آنها همراه است. این دوران در پایان سال های تولید مثل خانم ها اتفاق می افتد، همانطور که اولین دوره در دوران بلوغ آغاز می شود. دوران پیش از یائسگی، زمانی است که ترشح هورمون استروژن در بدن کاهش پیدا کند. در این حالت فرد با علائمی مانند گرگرفتگی روبرو می شود. بعد از گذشت چند سال بعد از یائسگی، که به آن دوران پس از یائسگی گفته می شود، این گرگرفتگی رفته رفته کم می شود. در دوران یائسگی نیز لازم است مانند دوران های زندگی خانم ها برای چکاپ های مورد نیاز به بهترین متخصص زنان مراجعه کنند.

یائسگی چیست؟

اگر یک خانم به مدت 12 ماه هیچ خونریزی قاعدگی نداشته باشد، یائسگی اتفاق افتاده است. بیشتر خانم ها در سنین 45 یا 55 سالگی یائسه می شوند که میانگین آن تقریباً 51 سالگی است. یائسگی قبل از 40 سالگی یائسگی زودرس نامیده می شود. یائسگی ممکن است به دلیل ژنتیک، برخی بیماری ها، هیسترکتومی یا برداشتن رحم، خارج کردن تخمدان ها و … رخ دهد.

با نزدیک شدن به دوران یائسگی، تولید هورمون های زنانه (استروژن و پروژسترون) توسط تخمدان ها کاهش می یابد. نوسان میزان تولید این هورمون موجب بروز تغییراتی در چرخه قاعدگی می شود مانند:

• چرخه دوره قاعدگی ممکن است طولانی تر، کوتاه تر یا کاملاً نامنظم شود.
• ممکن است خونریزی سبک تر شود.
• خونریزی ممکن است غیرقابل پیش بینی و سنگین شود.

اما در صورتی که میزان تولید این هورمون ها بسیار کاهش پیدا کند و هیچ تخمکی از تخمدان ها آزاد نشود دوره های قاعدگی نیز اتفاق نمی افتد و در نتیجه دوران یائسگی آغاز می شود. اگرچه احتمال باروری بعد از سن 45 سالگی بسیار کم است، اما همچنان باید برای جلوگیری از بارداری، از روش جلوگیری از بارداری استفاده گردد.

مهمترین علائم یائسگی

علائم ممکن است از قبل از یائسگی شروع و تا بعد از آن ادامه پیدا کند. اما با گذشت زمان شدت علائم کمتر می شود.

برخی از علائمی که ممکن است خانم ها آن را تجربه کنند عبارتند از:

• گرگرفتگی
• تعریق شبانه
• احساس خارش زیر پوست
• تغییر در قاعدگی
• فراموشی
• سردردها
• تحریک پذیری
• کاهش میل جنسی
• خستگی
• اختلال در خواب ( بیدار شدن از خواب به دلیل گر گرفتگی)
• تکرر ادرار
• خشکی واژن
• احساس لرز
• تغییرات خلقی
• افسردگی
• افزایش وزن
• بی اختیاری ادرار

عوارض دوران یائسگی

در دوران یائسگی به دلیل افزایش سن و کاهش سطح استروژن، خانم ها ممکن است به دلیل خشکی واژن رابطه جنسی با درد یا خونریزی را تجربه کنند که می تواند برای آن ها بسیار ناخوشایند باشد. همچنین به دلیل کم شدن سطح انرژی بدن، فرد خستگی جسمی زیادی را احساس کرده و حتی ممکن است از لحاظ حافظه نیز دچار مشکلاتی شود.

ریسک بروز عفونت های واژن در این دوران زیاد است.

کاهش هورمون های زنانه بعد از یائسگی ممکن است منجر به:

• نازک شدن استخوان ها (پوکی استخوان) و افزایش خطر شکستگی
• افزایش خطر حمله قلبی، فشار خون بالا و سکته مغزی

درمان گرگرفتگی در دوران یائسگی

گرگرفتگی، یکی از مشکلات شایع خانم ها به ویژه در دوران یائسگی است که به دلیل کاهش هورمون استروژن که یکی از عوامل تثبیت کننده دمای بدن است، ایجاد می شود.

چند راهکاری که باعث کم شدن گرگرفتگی می شود عبارتند از:

• درمان های هورمونی تحت نظر پزشک
• خوردن چربی های سالم از قبیل: ویتامین E، امگا 3 و روغن بذر کتان
• مصرف غذاهای حاوی فیتو استروژن که در دانه های سویا، بادام زمینی، انواع توت، انگور و آلوها دیده می شود.
• مدیریت استرس و انجام ورزش به خصوص یوگا و مدیتیشن
• غافل نماندن از مصرف مکمل های مناسب این دوران

مدیریت علائم به وجود آمده در دوران یائسگی

به طور کلی راهی برای جلوگیری از بروز یائسگی وجود ندارد، اما می توان شدت علائم را باروش های مختلفی که در ادامه به آن می پردازیم کم کرد. علائم ناخوشایند این دوران را می توان با رعایت موارد زیر کاهش داد:

• رژیم غذایی سالم
• فعالیت بدنی و ورزش منظم
• مراقب از سلامت روان
• کاهش میزان استرس و نگرانی
• خواب کافی با کیفیت خوب
• استفاده از لباس خواب سبک و ملافه برای کمک به عرق های شبانه
• اجتناب از مواد غذایی که باعث گرگرفتگی می شود
• ترک سیگار
• استفاده از داروهای تجویزی پزشک
• هورمون درمانی یائسگی (MHT) ، که قبلاً به عنوان جایگزینی هورمون درمانی (HRT) شناخته می شد.

رژیم غذایی سالم در دوران یائسگی

پیشنهاداتی برای حفظ سلامتی از طریق رژیم غذایی در زمان یائسگی شامل موارد زیر است:

• غذاهای متنوعی از جمله سبزیجات، میوه، غلات، غلات سبوس دار و گوشت بدون چربی، ماهی یا مرغ را مصرف کنید.
• مصرف مایعات را افزایش داده و از غذاهای لبنی کم چرب با محتوای کلسیم زیاد استفاده کنید.
• مصرف کافئین را کاهش داده و میزان مصرف الکل را محدود کنید.

یائسگی و تغییر خلق و خو

برخی از خانم ها در دوران یائسگی تغییرات خلقی مانند افسردگی خفیف، اضطراب و تحریک پذیری را تجربه می کنند. این علائم اغلب مربوط به تغییرات جسمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه و خواب نامناسب است. ممکن است تغییرات روحی به دلیل احساس رسیدن به این مرحله از زندگی ایجاد شود به خصوص اگر خانم ها اگر زود یائسگی را تجربه کنند.

تغییرات روحی همچنین می تواند مربوط به عوامل استرس زا باشد که زنان معمولاً در حدود زمانی که یائسگی را تجربه می کنند با آنها سر و کار دارند، مانند:

• وضعیت جسمی با رسیدن به سن پیری
• تغییر در میل جنسی
• مسائل مربوط به سلامت خانم ها
• تغییر در وضعیت خانواده (مانند کودکانی که از خانه خارج می شوند یا طلاق)
• مراقبت از والدین پیر
• تغییرات شغلی
• نگرانی های مالی

در صورت تغییر و تحولات چشمگیر یا مداوم در خلق و خوی که بیش از دو هفته طول می کشد، باید به پزشک یا روانشناس خود مراجعه کنید، زیرا ممکن است به افسردگی دچار شوید. اما خبر خوب این است که افسردگی قابل درمان است. هرچه فرد مبتلا به افسردگی سریع تر برای درمان اقدام کنند، زودتر بهبود می یابد.

درمان هورمونی در یائسگی یا MHT

هورمون درمانی یائسگی (MHT)  که قبلاً به عنوان جایگزینی هورمون درمانی (HRT) شناخته می شد، به طور موثری بسیاری از اثرات ناخوشایند علائم یائسگی را کاهش می دهد. MHT ممکن است در خانم هایی که دارای علائم متوسط ​​یا شدید یائسگی هستند مناسب باشد.

برای خانم هایی که یائسگی زودرس را پشت سر گذاشته اند، برخی از روش های هورمون درمانی تا سن 50 سالگی توصیه می شود، مگر اینکه دلیل بهداشتی برای عدم استفاده از هورمون درمانی وجود داشته باشد.

اگر به فکر مصرف هورمون درمانی هستید، توصیه می شود که در مورد مزایا و معایب، مزایا و خطرات آن با متخصص زنان خود صحبت کنید. اگر شما هم جزو 10 درصد از زنانی هستید که علائم شدید یائسگی تان 10 سال یا بیشتر به طول انجامید، ممکن است پزشک شما مصرف هورمون ها را در مدت طولانی تر توصیه کند. اما بهتر است سالانه یکبار معاینه انجام شود تا خطرات و مزایای خاصی که در نتیجه درمان را بررسی کند.

یائسگی و درمان های مکمل

برخی از خانم ها می توانند از استفاده از روش های درمانی مکمل یائسگی بهره مند شوند. اما یادآوری این نکته حائز اهمیت است که گیاهان دارویی و گیاهی طبیعی می توانند عوارض جانبی ناخوشایندی در بعضی از خانم ها داشته باشند، درست مانند داروهای تجویز شده.

روش های درمانی گیاهی اغلب همراه با هورمون درمانی قابل استفاده هستند. مهم است که قبل از مصرف هرگونه درمان گیاهی یا مکمل های غذایی برای یائسگی با پزشک خود مشورت کنید. برخی از روش های درمانی طبیعی می توانند بر روی سایر داروهایی که مصرف می کنید تأثیر بگذارد.

توصیه های مهم در خانم های یائسه

توصیه می شود زنانی که به یائسگی رسیده اند:

• برای انجام آزمایش های غربالگری دهانه رحم هر پنج سال با مراجعه به متخصص زنان و زایمان خود اقدام کنند.
• بهتر است خانم های بالای 40 سال هر دو سال یکبار عمل ماموگرافی را انجام دهند.