کلیات

در ۲۴ فوریهٔ ۲۰۲۲، روسیه تهاجم گسترده‌ای را به اوکراین، همسایهٔ غربی خود آغاز کرد که نشان‌دهندهٔ تشدید چشمگیر بحران روسیه و اوکراین است که از سال ۲۰۱۴ آغاز شده بود. این تهاجم بزرگ‌ترین حملهٔ نظامی متعارف به خاک اروپا از زمان جنگ جهانی دوم است. پیش از این تهاجم، روند نفوذ نظامی روسیه در اوکراین، از اوایل سال ۲۰۲۱ آغاز شده بود و طی آن ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه از گسترش ناتو از سال ۱۹۹۷ به‌عنوان تهدیدی برای امنیت کشورش انتقاد کرد و خواستار ممنوعیت قانونی پیوستن به ائتلاف نظامی برای اوکراین شد. او همچنین نظریهٔ بازپیوندخواهی (بازپس‌گیری سرزمین‌های شوروی سابق) را هم مطرح کرد. علی‌رغم افزایش نیروها، مقامات روسیه از اواسط نوامبر ۲۰۲۱ تا ۲۰ فوریه ۲۰۲۲ مکرراً طرح روسیه برای حمله به اوکراین را رد کردند.

در ۲۱ فوریه ۲۰۲۲، روسیه به‌طور رسمی جمهوری خلق دونتسک و جمهوری خلق لوهانسک، دو کشور خودخوانده در منطقه دونباس در شرق اوکراین را به‌رسمیت شناخت و نیروهای خود را به این مناطق اعزام کرد. روز بعد، شورای فدراسیون روسیه به‌اتفاق آرا به پوتین مجوز استفاده از نیروی نظامی در خارج از مرزهای روسیه را صادر کرد. حدود ساعت ۰۵:۰۰ صبح (به‌وقت اروپای شرقی) در ۲۴ فوریه، پوتین از آغاز یک عملیات نظامی ویژه در شرق اوکراین خبر داد. دقایقی بعد، شلیک موشک به مناطقی در سراسر اوکراین، از جمله پایتخت، کی‌یف شروع شد. سرویس مرزی اوکراین اعلام کرد پست‌های مرزی این کشور با روسیه و بلاروس مورد حمله قرار گرفتند. دو ساعت بعد، نیروی زمینی روسیه وارد اوکراین شد. پاسخ ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین به این حمله، اعلام حکومت نظامی، قطع روابط دیپلماتیک با روسیه و دستور بسیج عمومی بود. عملیات نظامی روسیه از شرق اوکراین، جنوب بلاروس (متحد روسیه) و شبه‌جزیرهٔ کریمه انجام گرفت. پس از این تهاجم بسیاری از مردم اوکراین به سمت مرزهای همسایگان غربی اوکراین به‌ویژه لهستان گریختند. رئیس‌جمهور اوکراین از مردان ۱۸ تا ۶۰ سال خواست برای کشورشان با روسیه بجنگند.

این تهاجم با محکومیت گسترده بین‌المللی، از جمله تحریم‌های جدید علیه روسیه، که باعث بحران مالی در روسیه شده‌است، رو به رو شد. بیش از ۲ میلیون اوکراینی از خانه‌های خود گریخته و به کشورهای دیگر پناهنده شده اند و این امر تبدیل به بحران پناهجویان اوکراینی شده است. اعتراضات در روسیه با دستگیری‌های دسته جمعی مواجه شد و دولت روسیه به‌طور قابل توجهی سرکوب رسانه‌های مستقل را افزایش داد. بسیاری از شرکت‌ها روسیه و بلاروس را تحریم کردند. کشورهای مختلف کمک‌های بشردوستانه و نظامی به اوکراین ارسال کردند. پوتین با استناد به تحریم‌های جدید و «بیانیه‌های تهاجمی»، نیروهای هسته‌ای روسیه را در حالت آماده باش قرار داد و با افزایش ترس از جنگ هسته‌ای، تنش‌ها را بین غرب و روسیه افزایش داد.

واکنش ها

رئیس‌جمهور مولداوی بیان کرد که تا ۲۴ فوریه بیش از ۴۰۰۰ شهروند اوکراینی وارد مولداوی شده‌اند. لهستان برای هجوم پناهجویان خود را آماده کرده بود، اگرچه گزارش شد که در روز اول تهاجم هیچ هجومی وجود نداشت. این کشور قوانین ورود COVID-19 را برای تسهیل عبور از مرزها لغو کرد.

در واکنش به‌رسمیت شناختن دو جمهوری تجزیه‌طلب دونتسک و لوهانسک توسط روسیه، کشورهای غربی شروع به اعمال تحریم‌ها علیه این کشور کردند. در ۲۲ فوریه، نخست‌وزیر بریتانیا، بوریس جانسون، پنج بانک روسی شامل بانک روسیه، بانک اینداستریلیانی ایسبرلینانلی، بانک جنرال، پروموزبانک، و بانک دریای سیاه و سه میلیاردر از شریک‌های تحت تملک پوتین، یعنی گنادی تیمچنکو، بوریس روتنبرگ و ایگور روتنبرگ را تحریم کرد. شولتز صدراعظم آلمان از توقف روند صدور مجوز ساخت خط لوله نورد استریم ۲ خبر داد. وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا، سرمایه‌گذاران اهل اتحادیه اروپا را از تجارت اوراق قرضه دولتی با همه اعضای مجلس دومای روسیه که به لایحه به‌رسمیت شناختن مناطق جدایی‌طلب رای مثبت دادند، منع کردند و واردات و صادرات با نهادهای تجزیه‌طلب را در فهرست سیاه قرار دادند. جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، بانک‌های وینشیکنومبانک و پرومزوینبانک را تحریم کرد و تحریم‌هایی جامع بر بدهی‌های دولتی روسیه وضع کرد.

در ۲۴ فوریه، اسکات موریسون، نخست‌وزیر استرالیا، برای هشت عضو شورای امنیت ملی روسیه ممنوعیت سفر و تحریم‌های مالی هدفمند وضع کرد. دبیرکل سازمان ملل متحد آنتونیو گوترش از روسیه خواست به تجاوزات در اوکراین پایان دهد، و سفیران فرانسه و ایالات متحده اعلام کردند که قطعنامه‌ای را در ۲۵ فوریه ۲۰۲۲ به شورای امنیت سازمان ملل ارائه خواهند کرد. بریتانیا نیز «یورش بی‌دلیل» روسیه را محکوم کرد و قول داد که بریتانیا و متحدانش قاطعانه پاسخ خواهند داد. بایدن با «تحریک‌آمیز و غیرقابل توجیه» خواندن یورش روسیه، خاطرنشان کرد که دولت او اقدامات احتمالی بیشتری را در نظر خواهد گرفت.

بورس مسکو تا اطلاع ثانوی بازارهای خود را تعطیل کرد. معامله‌ها در ساعت ۱۰ صبح به‌وقت مسکو از سر گرفته شد.

امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران ریشه جنگ را مربوط به اقدامات تحرک‌آمیز ناتو دانسته و رئیس‌جمهور ایران نیز در طی تماس تلفنی با پوتین از تضمین توقف گسترش ناتو حمایت کرد.

سفیر اوکراین در بریتانیا وضعیت کشورش را درس عبرتی برای کشورهایی مثل ایران و کره شمالی دانست که توسط غرب تشویق می‌شوند تا برنامه هسته‌ای خود را کنار بگذارند.