کلیات

در واقع سابقه راهيان نور به همان سال های ابتدايی جنگ بازمی گردد. پس از آزادسازی اولين سرزمين های اشغالی در شمال خوزستان ، از سال 1361 ، عده ای به بازديد از جبهه های جنگ شتافتند. بيشتر اين مسافران ، خانواده های شهدا به شمار می رفتند. آنها دوست داشتند با حضور در اين مناطق ، ياد و خاطره شهيدشان را گرامی دارند. سياست مردان و مديران ارشد نظام و نمايندگان مجلس نيز از ديگر مسافران راهيان نور در سال های دفاع مقدس بودند. آنها در قالب کاروان های کوچک ، از جبهه ها بازديد کرده و از نزديک با رزمندگان ديدار می کردند. نويسندگان ، هنرمندان و بازاريانی که در پشت جبهه همواره يار و ياور رزمندگان بودند نيز در سالهای دفاع مقدس به جبهه ها سفر می کردند و مدت کوتاهی را در سنگرها و سوله ها ، در کنار رزمندگان می گذراندند. اين حضور، هيچ گاه در زمان جنگ دامنه گسترده ای نيافت. چرا که مراقبت از جان بازديدکنندگان در بيشتر جبهه های جنگ ، کاری دشوار و شايد محال بود. تنها رزمندگان و فرماندهان دوران جنگ بودند که هر ازگاهی با سماجت ، محدوديت های تردد در اين مناطق را ناديده گرفته و به بازديد جبهه های جنگ می رفتند. اما پس از مدت اندکی ، سازمان های فرهنگی سپاه پاسداران ، ارتش و نيروهای مسلح نيز وارد ميدان شدند و با روی باز به رونق يافتن راهيان نور کمک بسياری کردند.

بعد از پایان دفاع مقدس گروه های مردمی خود جوش متشکل از رزمندگان شکل گرفت که در ایامی خاص نظیر عید نوروز، ایام محرم و ... کارون هایی را برای بازدید از مناطق جنگی سامان می دادند و محل هایی نظیر یادمان های فعلی شلمچه، اروند کنار و فتح المبین مورد بازدید این کاروان ها قرار می گرفت. این روند تا سال 1376 ادامه پیدا کرد.

پس از سال 1376 بسیج دانشجویی از ظرفیت های اردوهای راهیان نور استفاده کرد و اعزام کاروان های دانشجویی شروع شد و سپس بسیج محلات نیز شروع به اعزام کاروان هایی نمودند. سفر مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای در تاریخ 8/1/78 به یادمان شلمچه و حضور در میان زائران راهیان نور باعث شد توجه ویژه ای به موضوع راهیان نور در نیروهای مسلح بوجود آید، همچنین استقبال مردم از راهیان نور نیزگسترده تر شد. بطوری که در تاریخ 12/12/78 دستورالعملی مبنی بر تشکیل ستاد هماهنگی راهیان نور با مسئولیت و ریاست بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس از سوی ستاد کل نیروهای مسلح ابلاغ گردید در این دستور العمل به 21 محل جهت بازدید کاروان های راهیان نور اشاره شده است.

در سال 1379 اولین برنامه های رزم شب در پادگان میشداغ توسط ارتش اجرا شد که مورد استقبال چشمگیر زائران قرار گرفت همچنین ارتش با در اختیار قرار دادن سه پادگان برای اسکان زائران کمک بزرگی به گسترش راهیان نور نمود.

حضور مجدد مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای در تاریخ 9/1/81 در میان زائران راهیان نور و حضور در یادمان دوکوهه نشان از تاکید ویژه ایشان بر گسترش و توسعه راهیان نور داشت.با رشد چشمگیر حضور ملت شهیدپرور در این مناطق مقدس، وجود تشکیلاتی برای ساماندهی،نظام بخشی ، هدایت و نظارت و پشتیبانی از این حماسه عظیم ضروری به نظر می رسید که در سال 1384 و با ابلاغ رهبر فرزانه انقلاب در قالب اساسنامه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس ستاد مرکزی راهیان نور ماموریت خود را از سر گرفت .به همین منظور ستاد مرکزی راهیان نور با هدف ساماندهی به وضعیت راهیان نور در سال 1383 ذیل ساختار بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس تعریف و در سال 1384 ستاد مرکزی راهیان نور تأسیس شد و ریاست ستاد مرکزی راهیان نور به عهده سردار ،ریاست بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس قرار گرفت و برادر بسیجی حاج حسین یکتا به عنوان دبیر ستاد مرکزی انتخاب شد. ستاد مرکزی با در اختیار گرفتن ساختمان فعلی و منابع انسانی و منابع مالی به حرکت فرهنگی راهیان نور شتاب بیشتری داد.

ستاد مرکزی راهیان نور به صورت متمرکز، امر مدیریت یادمان ها، زائرین، راویان و خادمین را برعهده گرفت و با استفاده از ظرفیت سپاه و بسیج درحوزه اعزام وکمک ارتش توانست به گسترش راهیان نورکمک شایانی نماید.

سفر مجدد مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای به راهیان نور در 5/1//85 و حضور در یادمان دهلاویه با توجه به تغییر ریاست جمهور باعث شد توجه گسترده تری در دولت بوجود آید به طوری که در سال 1386 برای پیشبرد هر چه بهتر راهیان نور، نماینده تام الاختیار رئیس جمهور و نمایندگان تام الاختیار تمامی وزارتخانه ها در امر راهیان نور معرفی شدند. همچنین در این سال ردیف بودجه ای مستقل برای راهیان نور تصویب گردید.

در سال 1388 نگهداری و بهره برداری از یادمان های دفاع مقدس به سپاه و بسیج، ارتش و ناجا واگذار گردید و با عث توسعه ساختاری راهیان نور در نیروهای مسلح گردید به طوری که قرارگاه مرکزی راهیان نور سپاه و بسیج، قرارگاه مرکزی راهيان نور آجا، قرارگاه مرکزی راهيان نور ناجا و ستاد مرکزی راهيان نور حوزه‌‌های علميه کشور تشکیل شد. از این پس ستاد مرکزی راهیان نور با تشکیل شورای سیاست گذاری راهیان نور و کارگروه های تخصصی ده گانه راهیان نور به در حوزه سیاستگذاری، هدایت کلی، هماهنگی عملی و نظارت ورودی جدی نمود.

در تاریخ 11/1/89 مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای ضمن حضور در یادمان فتح المبین با ابراز خرسندی از حرکت راهیان نور و تاکید ایشان بر توسعه آن؛ باعث شد راهیان نور از امری فصلی و مختص به بازه زمانی اسفند و فروردین ماه خارج شود و راهیان نور غرب و شمالغرب در دستور کار قرار گیرد به طوری که محدوده سرزمینی راهیان نور از استان خوزستان به پنج استان مرزی کشور(خوزستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی) تغییر یافت.

تأثیرات فرهنگی راهیان نور بر نسل جوان کشور و آَشنایی ایشان با ارزش های والای انقلاب اسلامی باعث شد تا اردوهای راهیان نور از سال 1390 در قالب محتوای آموزشی وارد مدارس کشور شود و به عنوان دوره عملی درس آمادگی دفاعی دبیرستان قرار گیرد.