کلیات

میدان توپخانه به خیابان‌های بسیار مهم و پر رفت و آمدی متصل است و تعدادی از جاهای دیدنی تهران در نزدیکی آن قرار دارند. این میدان از شمال شرق به خیابان لاله‌زار، از شمال غرب به خیابان فردوسی، از غرب به خیابان امام خمینی (ره)، از شرق به خیابان امیرکبیر، از جنوب شرقی به خیابان ناصرخسرو و از جنوب غربی به خیابان باب همایون منتهی می‌شود. میدان توپخانه در محدوده منطقه ۱۲ شهرداری تهران جای گرفته‌ است.

مسیر دسترسی به میدان توپخانه

• مترو: بهترین راه برای دسترسی به میدان توپخانه را می‌توان استفاده از مترو دانست. ورودی و خروجی ایستگاه مترو امام خمینی (ره) که تقاطع خط یک و دو مترو است، در ضلع جنوب غربی و شمالی این میدان قرار دارد.
• اتوبوس: در صورت تمایل می‌توانید از اتوبوس‌هایی استفاده کنید که به این میدان و پایانه‌های اطراف آن مثل پایانه فیاض‌بخش و پایانه قورخانه تردد می‌کنند.
• تاکسی: از نقاط مختلف شهر نظیر پایانه تاکسی میدان آزادی نیز برای این میدان تاکسی در نظر گرفته شده است.

معرفی میدان توپخانه

میدان امام خمینی (ره) که پیش از انقلاب اسلامی با نام‌های «میدان توپخانه» و «میدان سپه» شناخته می‌شد، نام میدانی تاریخی در مرکز شهر تهران است که در دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. این میدان به دستور امیرکبیر در سال ۱۲۴۶ هجری شمسی بنا شد و مردم ایران از همان زمان شاهد وقایع تاریخی زیادی مثل تجمع‌های اعتراضی و اعدام بعضی از محکومان بوده‌اند. از جمله تجمع‌های مهم در این میدان می‌توان به گردهمایی طرفداران ملی‌شدن صنعت نفت در این میدان اشاره کرد.

گویا نام میدان در زمان امیرکبیر انتخاب شد و به‌دلیل آنکه جایی برای ابزار و آلات جنگی بود، آن را میدان توپخانه نامیدند. در دوره رضاشاه، نام میدان به میدان سپه تغییر کرد و تندیس او در وسط میدان گذاشته شد؛ زیرا او زمانی لقب سردار سپه داشت.

طرح ساماندهی میدان امام خمینی در مردادماه سال ۱۳۹۳ هجری شمسی در شورای شهر تهران به تصویب رسید که شامل جداسازی سطوح خدماتی، ترافیکی و پیاده‌راهی می‌شود. ضمن اینکه قرار است، بناهای تاریخی آن در ضلع غربی و جنوب غربی و شرقی نمایان شوند. 

تاریخچه میدان توپخانه

میدان توپخانه دارای عرضی حدود ۱۱۰ متر و طول تقریبی ۲۲۰ متر به‌شکل مستطیل است که دقیقا از تناسب توصیه شده در دوره رنسانس و باروک پیروی می‌کند. این میدان از بدو احداث، مرکزی برای تجمع، آتش‌بازی، مشق و رژه نظامی و همچنین اعدام محکومان بود.

امیرکبیر در سفر به روسیه با فضاهای نوین شهری آشنا شد و با دیدن میدان شهر سن‌پترزبورگ و نقشی که در سازماندهی فضاهای شهر داشت، به فکر افتاد تا در تهران نیز چنین فضایی با کارکردهای نوین بسازد. به این ترتیب، اندیشه‌ ساخت میدان توپخانه در ذهن او شکل گرفت. کار ساخت میدان توپ‌خانه در سال ۱۲۴۶ هجری شمسی (۱۲۸۴ هجری قمری) به دستور او در زمینی مستطیلی‌شکل و در بیابان شمالی میدان توپخانه قدیم (میدان ارگ کنونی) آغاز شد. معمار میدان، محمد ابراهیم‌ خان آذربایجانی، دایی کامران‌ میرزا بود. کار ساخت میدان ۱۰ سال طول کشید و در سال ۱۲۵۶ هجری شمسی به دستور اعتمادالسلطنه پایان گرفت. این خیابان در اوایل حکومت رضا شاه پهلوی، به مناسبت ورود ملک فیصل اول، پادشاه کشور عراق به تهران تمیز و آسفالت شد.

در گذر زمان ساختمان‌های گوناگونی در این میدان بر پا شد که از مهم‌ترین مراکز دولتی به‌ شمار می‌رفتند. در آغاز در سه سمت شمال، جنوب و غرب میدان، اتاقک‌های دو اشکوبه‌ای برپا شد که اشکوب نخست برای مهمات جنگی و اسلحه بود و اشکوب دوم و سوم شامل اتاق‌هایی برای سربازان می‌شد. در بخش شرقی میدان نیز ساختمانی برای درباریان ساختند. در میانه‌ میدان حوض بزرگ سنگی با فواره‌ای بلند جای گرفت که از باغچه‌ای سراسری برخوردار بود. جالب اینکه نرده‌های دور باغچه از تفنگ‌های از کار افتاده بودند.

پس از تخریب این بناهای یکنواخت و منظم اولیه، در سمت غرب میدان ساختمان نظمیه و در ضلع شرق آن ساختمان بانک شاهی ایران بر پا شد. سپس در ضلع شمالی میدان، ساختمان اداره بلدیه (ساختمان شهرداری) قد علم کرد و پس از آن نوبت به ساخت تلگراف‌خانه در جنوب میدان رسید. کریم بوذرجمهری، شهردار تهران به تقلید از یکی از میدان‌های سن‌پترزبورگ روسیه، در بخش جنوبی میدان توپخانه سازه‌ای بلند و گنبددار برای اداره‌ تلگراف ساخت.

در ادامه تجدید بنای ساختمان نظمیه در دستور کار قرار گرفت و سپس در ضلع جنوب‌غربی میدان، اداره عبور و مرور (راهنمایی و رانندگی) ساخته شد. بعدها به‌جای بنای نخستین بانک شاهی، ساختمان جدید بانک بازرگانی (بانک تجارت کنونی) احداث شد. از تغییرات دیگر پیرامون میدان توپخانه می‌توان به تخریب ساختمان تلگراف‌خانه اشاره کرد که به‌جای آن، ساختمان بلندمرتبه وزارت پست و تلگراف و تلفن بنا شد.