کلیات

حَدِّ تَرَخُّص مسافتی است که مسافر باید از آنجا به بعد نمازش را شکسته بخواند و می‌تواند روزه خود را افطار کند.

 بر اساس احادیث این نقطه جایی است که اذان شهر شنیده نشود یا دیوارهای آن دیده نشود.

فرق مسافت و حد ترخص

یکی از شرایط شکسته شدن نماز مسافر آن است که وی قصد داشته باشد از محل سکونت خود خارج شود و رفت و برگشتش دست‌کم ۸ فرسخ شرعی (بین ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر) باشد. به ۸ فرسخ، مسافت شرعی گفته می‌شود.

مسافر زمانی می‌تواند نمازش را شکسته بخواند یا روزه‌اش را افطار کند که مقدار معینی از مسیر را طی کرده باشد. این مقدار معین حد ترخص نامیده شده است. همین معیار هنگام رسیدن به وطن یا رسیدن به جایی که اقامت در آن بیش از ده روز باشد نیز جاری است.

مقدار حد ترخص

بر اساس احادیث امامان شیعه، حد ترخص جایی است که اذان شهر یا روستا شنیده نشود و دیوارهای آن دیده نشود. فقیهان شیعه در این که آیا هر دو شرط باید با هم باشند یا تحقق یکی از آن‌ها کافی است اختلاف دارند.

ملاک فقیهان در دیده شدن یا نشدن دیوارها، ساختمان‌های معمولی در زمینی صاف است. از زمانی که شهرهای بزرگ ایجاد شده‌اند و نیز اذان از رسانه‌ها پخش می‌شود تعیین حد ترخص مشکل شده است. برخی فقیهان معتقد شده‌اند که در بلاد کبیره معیار حد ترخص آخرین دیوارهای محله است نه دیوارهای شهر.

به فتوای بسیاری از فقیهان شیعه اگر روزه‌دار قبل از رسیدن به حد ترخص روزه خود را افطار کند، باید علاوه بر قضای روزه آن روز،‌ کفاره نیز بدهد.