کلیات

زَکات فِطره یا فِطریه از واجبات مالی اسلام است که در روز عید فطر پرداخت می‌شود. مقدار زکات فطره برای هر نفر، حدود سه کیلوگرم از خوراک معمول مردم، مانند گندم، برنج، خرما و کشمش است که معادل پولی‌ آنها را هم می‌شود پرداخت کرد.

طبق فتوای فقیهان، این زکات بر کسی واجب است که در شب عید فطر فقیر نبوده و عاقل، بالغ و هوشیار باشد. چنین شخصی باید زکات خود و نان‌خورهایش را پرداخت نماید.

به‌فتوای فقیهان، موارد مصرف زکات فطره، همان موارد هشت‌گانه مصرف زکات است؛ اما برخی فقها معتقدند بنا بر احتیاط واجب، فطریه را فقط باید به فقیر شیعه داد.

معنای زکات فطره و اهمیت آن

زکات فِطره مالی است که واجب است در روز عید فطر به فقیران پرداخت شود یا صرف اموری دیگر شود. در روایات اسلامی، بر اهمیت زکات فطره تأکید شده است. برپایه این روایات، زکات فطره باعث کامل‌شدن روزه است. ابوبصیر و زراره از امام صادق(ع) نقل کرده‌اند که همان‌گونه که هر کس نماز بخواند و از روی عمد صلوات بر پیامبر(ص) نفرستد نمازش باطل است؛ هر کس روزه بگیرد و عمداً زکات فطره ندهد روزه‌اش قبول نیست. و پرداخت‌نکردن آن ممکن است موجب مرگ شود.

از زکات فطره با عنوان فطریه و فطره نیز یاد می‌شود.

شرایط وجوب زکات فطره، جنس و مقدار آن

به‌فتوای فقیهان، زکات فطره بر کسی واجب می‌شود که بالغ و عاقل و هشیار باشد و فقیر یا برده نباشد. سیدمحمدکاظم یزدی، از فقیهان شیعه و نویسندهٔ العروة الوثقیٰ گفته است علمای مسلمان بر این مسئله اجماع دارند.

چنین شخصی باید برای خودش و کسانی که نان‌خور او محسوب می‌شوند، نفری یک «صاع» (حدود سه کیلو) گندم، جو، خرما، كشمش، برنج، ذرّت و مانند اين‌ها یا قیمتشان را به مستحقّ‌ پرداخت کند.

در خصوص این‌که کدام‌یک از اجناس فوق باید پرداخت شود، میان فقیهان، اختلاف‌نظر است؛ برخی معیار را خوراک معمول فرد و برخی خوراک معمول محل سکونت وی دانسته‌اند. به گزارش کتاب فرهنگ فقه، فتوای مشهور فقیهان، خوراک متداول مردم محل سکونت ملاک است. از میان مراجع‌تقلید، آیت‌الله سیستانی و صافی گلپایگانی همین نظر را دارند؛ اما آیت‌الله مکارم شیرازی، نوری همدانی و خامنه‌ای می‌گویند می‌توان هریک از اجناس فوق را زکات داد.