کلیات

عنکبوت مقدس ( Holy Spider) فیلمی در ژانر درام دلهره‌آور و جنایت واقعی به نویسندگی علی عباسی و افشین کامران بهرامی و کارگردانی علی عباسی محصول سال ۲۰۲۲ است. زهرا امیرابراهیمی، مهدی بجستانی، فروزان جمشیدنژاد، آرش آشتیانی، سینا پروانه، نیما اکبرپور و سارا فضیلت از جمله بازیگران این فیلم هستند.

 این فیلم در اردن فیلم‌برداری شده‌است و بر پایه داستان واقعی سعید حنایی، قاتل زنجیره‌ای معروف به قاتل عنکبوتی که گفته می‌شود زنان روسپی را هدف قرار داد و ۱۶ زن را از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۰ در مشهد به قتل رساند، یک روزنامه‌نگار زن را درحال تحقیق درباره یک قاتل زنجیره‌ای به تصویر می‌کشد. رؤیا کریمی مجد، اکنون کارمند سایت ضدایرانی رادیوفردا است و آن زمان روی این پرونده کار کرده است.

عنکبوت مقدس برای رقابت برای نخل طلای جشنواره فیلم کن ۲۰۲۲ انتخاب شد، و در ۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ نمایش داده شد. زهرا امیرابراهیمی در این جشنواره برنده جایزه بهترین بازیگر زن شد. این فیلم برای اکران سینماها در فرانسه در ۲۲ تیر ۱۴۰۱ برنامه‌ریزی شده ‌است.

 خلاصه داستان
یک روزنامه‌نگار با بازی زهرا امیرابراهیمی وارد دنیایی می‌شود که در آن مردی که رسانه‌ها قاتل عنکبوتی را به آن لقب داده‌اند، اقدام مذموم خود را انجام می‌دهد. وقتی سعید دستگیر و به اعدام محکوم می‌شود، افکار عمومی او را به یک قهرمان تبدیل می‌کند.

علی عباسی، کارگردان فیلم در زمان وقوع این قتل‌ها در تهران دانشجو بود و از واکنش محافظه‌کارانه‌ای که حنایی را به عنوان یک قهرمان معرفی می‌کرد و اینکه چقدر طول کشید تا پلیس او را دستگیر کند، گیج شده بود. عباسی مدت کوتاهی پس از دیدن مصاحبه حنایی در مستند «و عنکبوت آمد» در سال ۱۳۸۱ شروع به نوشتن نسخه‌های فیلم کرد. او گفته: «به طرز عجیبی، واقعاً برخلاف میل خودم، نسبت به آن مرد احساس همدردی کردم. من فکر می‌کنم جنبه‌ای روان‌پریشی در لذت‌جویی قتل‌های او و تمایلات جنسی پیچیده و غیره وجود داشت، اما همچنین معصومیتی در او نیز وجود داشت. این بیشتر در مورد این بود که چگونه یک جامعه یک قاتل زنجیره‌ای ایجاد می‌کند.

* نمایش ایرانیان زن‌ستیز!

پیش‌نویس‌های اولیه فیلمنامه با وفاداری بیشتری وقایع را دنبال می‌کردند، اما عباسی در نهایت از آنها منحرف شد و شخصیت یک روزنامه‌نگار زن را ابداع کرد، زیرا احساس می‌کرد فیلم باید نه تنها بر قاتل بلکه بر زن‌ستیزی هم تمرکز کند. او اذعان کرده است: قصد من ساخت فیلمی درباره یک قاتل زنجیره‌ای نبود بلکه می‌خواستم فیلمی درباره جامعه یک قاتل زنجیره‌ای بسازم. این در مورد زن‌ستیزی، ریشه‌دار در جامعه ایران است که به‌طور خاص مذهبی یا سیاسی نیست، بلکه فرهنگی است… به جای ساختن فیلم دیگری درباره روش‌های مختلف مرد برای کشتن و مثله کردن زنان، می‌خواهیم بر پیچیدگی موضوع و مخاطرات طرف‌های مختلف، به‌ویژه از طرف قربانیان تاکید کنیم.

ساخت فیلم به‌طور رسمی در ۱۳۹۵ آغاز شد که با موفقیت فیلم سوئدی «مرز» از عباسی در سال ۱۳۹۷ تقویت شد. سازندگان فیلم ابتدا سعی کردند در ایران فیلمبرداری کنند، اما این کار تا سال ۱۳۹۸ کنار گذاشته شد. برنامه‌ای برای فیلمبرداری در اردن در اوایل سال ۱۳۹۹ ساخته شد که به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، چندین بار به عقب انداخته شد. سپس، در اواخر سال ۱۳۹۹، تصمیم گرفته شد تولید به ترکیه منتقل شود، جایی که محدودیت‌های کووید-۱۹ کمتر بود، اما این امر توسط مقامات ترکیه متوقف شد. عباسی ادعا کرده است که این امر به دلیل دخالت دولت ایران بوده‌است! تولید فیلم سپس به اردن بازگشت، جایی که فیلم‌برداری در نهایت در اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ آغاز شد و ۳۵ روز به طول انجامید. عباسی گفته که بجستانی با ایفای نقش قاتل ریسک بزرگی انجام داده‌است.

* آلمان، نقش اول تأمین مالی «عنکبوت مقدس»

این فیلم یارانه‌های تولید را به مبلغ ۲۴۰ هزار یورو از آژانس تامین مالی فیلم آلمان،  هزار۲۵۰ یورو از مدین‌بورد برلین-براندنبورگ،  هزار۴۱۰ یورو از یورایمجرز، هزار ۹۰ یورو از صندوق تأمین مالی فیلم هامبورگ شلسویگ-هولشتاین و حدود ۱۷۴ هزار یورو از صندوق فیلم آلمان دریافت کرد.

یوتوپیا در اردیبهشت ۱۴۰۱ حقوق آمریکای شمالی را برای این فیلم به دست آورد. موبی این فیلم را برای انگلیس، ایرلند، آمریکای لاتین و مالزی خریداری کرد.

ورایتی گزارش داد که عنکبوت مقدس در اولین اکران جشنواره کن مورد تشویق ایستاده ۷ دقیقه‌ای قرار گرفت و نوشت که «مطمئناً یکی از فیلم‌های مورد بحث در جشنواره کن امسال خواهد بود» و «سر و صدایی برانگیخت که می‌تواند یک پیشتاز اولیه برای نخل طلا باشد». در تارنمای نقد راتن تومیتوز، این فیلم براساس ۲۴ نقد، ۸۸ درصد تأیید و میانگین امتیاز ۷.۶ از ۱۰ را در اختیار دارد. متاکریتیک که از میانگین وزنی استفاده می‌کند بر اساس فقط ۱۱ نقد، امتیاز ۷۵ از ۱۰۰ را به این فیلم اختصاص داد.

نگاه منتقدان مجله فیلم اسکرین که سهم منتقدان اروپایی در آن پررنگ است اما به فیلم عباسی چندان مثبت نبوده. این دسته از منتقدان با دادن نمره میانگین ۲ از ۴ به فیلم عباسی این اثر را کاملاً متوسط ارزیابی کرده‌اند. این نمره در حالی به ثبت رسیده که از میان ۱۰ منتقد مجله اسکرین ۴ منتقد فیلم را مستحق ارزیابی بد (بدون ستاره) یا ضعیف (یک ستاره) دانسته‌اند. از سوی دیگر دو منتقد به فیلم ۴ ستاره داده‌اند که نشان می‌دهد فیلم عباسی تا حدودی باعث تفاوت دیدگاه‌های جدی و بارز میان منتقدان مجله اسکرین شده است و آن‌ها را به دو دسته در دو سوی طیف تقسیم کرده.

* واکنش‌ها چه بود؟
سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره این فیلم بیانیه‌ای منتشر کرد و توجه جشنواره کن به این فیلم و اهدای جایزه بهترین بازیگر زن به زهرا امیرابراهیمی را محکوم کرد و آن را یک اقدام سیاسی و ضدایرانی نامید. سازمان سینمایی همچنین در این بیانیه گفت که عنکبوت مقدس ساخته‌ای نه تنها صرفاً سیاسی بلکه یک شب‌نامه سخیف تصویری است که ماحصل ذهن مشوش فردی دانمارکی ایرانی‌‌تبار و برآمده از زر استکبار است. این سازمان با بیان اینکه فیلم عنکبوت مقدس به اعتقادات و ارزش‌های مسلمان‌ها و شیعیان توهین کرده است، تصریح کرد که سازندگان فیلم پا به مسیر سلمان رشدی‌ها در آیات شیطانی گذاشته‌اند.

تصاویری از پوستر و نمایی از فیلم «عنکبوت مقدس» منتشر شد که به خاطر توهین به امام رضا(ع) خشم کاربران فضای مجازی را به همراه داشت. در نمایی از این فیلم، این حس به مخاطب القا می‌شود که گویی درحال تماشای یک تار عنکبوت بزرگ است و حرم رضوی، در مرکز آن قرار دارد! فعالان فرهنگی و رسانه‌ای در واکنش به این اتفاق و اهانت این فیلم به ساحت مقدس حضرت رضا(ع) که عزیزترین داشته و باور مردم ایران و شیعیان است، اعتراض خود را نشان دادند. آذری جهرمی وزیر پیشین ارتباطات هم با انتشار تصویری از حرم حضرت رضا(ع) و نوشتن مصرعی از شعر محمدحسین ملکیان به این اتفاق واکنش نشان داد.

یک مستندساز نوشت: فیلم عنکبوت مقدس متاسفانه فیلمی کاملا ضد ایرانی و ضد اسلامی هست و توجیه‌کننده احساسی برای تحریم‌های بیشتر ایران. متاسفانه ایرانیانی که از این دست اقدامات حمایت یا در این کارها مشارکت می‌کنند، تسهیل‌‌کننده فشار بیشتر بر مردم و کشور هستند.

حامد عسگری، شاعر و مجری با انتشار یک استوری نوشت: «امام رضا(ع) مهربان‌تر از این حرفاست که برشما غضب بگیرد، من هم فحش و توهینی نمی‌کنم. مهربان‌ترین آقای جهان را خیلی ارزان فروختید.» کاربر دیگری با اشاره به تحریف‌های جدی در روایت ماجرای قتل‌های موسوم به قتل‌های عنکبوتی سعید حنایی این فیلم را تلاشی برای ارتباط دادن مذهب بااین قتل‌‌ها و فاقد ارزش استنادی و حتی سینمایی دانست.

 * سیاست‌زدگی آشکار در کن ۲۰۲۲
هفتاد و پنجمین دوره جشنواره فیلم کن در فرانسه، روز ۷ خرداد ۱۴۰۱ با برگزاری مراسم اختتامیه و اهدای جایزه به برگزیدگان تمام شد. این دوره از جشنواره کن نیز مانند دوره‌های اخیر آن، بیش از هنر و سینما به سمت تبلیغ سیاسی و ایدئولوژیک رفت.  آنچنان‌که مراسم افتتاحیه این جشنواره با پخش پیام تصویری زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین برگزار شد. اتفاقی که واکنش انتقادآمیز ژان لوک گدار کارگردان نامدار فرانسوی را برانگیخت که در مصاحبه با روزنامه لیبراسیون گفت: «[جشنواره] کن هم یک سلاح تبلیغاتی است. آن‌ها هر چه باشد کارشان تبلیغ زیبایی‌شناسی غربی است.» و ایران امسال هم مثل همیشه هدف این سلاح تبلیغاتی قرار گرفته است.

جشنواره کن ۲۰۲۲ نیز با همین رویکرد سیاست زده و ضدنژادی اقدام به انتخاب فیلم‌ها و سینماگران ایرانی زد. به این ترتیب که آثاری توهین‌آمیز علیه ایرانیان و دین اسلام را به عنوان نماینده سینمای ایران انتخاب کرد! بنابر اظهار نظر حاضران در جشنواره کن امسال، فیلم‌های ایرانی پذیرفته شده در کن ۲۰۲۲ بیش از قوت هنری و سینمایی به خاطر تصاویر ضدایرانی و ضداسلامی پذیرفته شدند.

یکی از این آثار، فیلم «عنکبوت مقدس» بود که بیش از فیلم سینمایی به عنوان یک تبلیغ تصویری علیه مردم ایران و دین اسلام، قابل ارزیابی است. فیلمی که توسط گروهی از ایرانیان ترک وطن کرده در اردن ساخته شده است. این فیلم تصویری به شدت مشمئزکننده از ایرانیان نمایش می‌دهد؛ اما آنچه در فیلم «عنکبوت مقدس» برجسته‌تر است، محتوای ضداسلامی فیلم و تصویرسازی غیرانسانی این فیلم از مردم متدین ایران است. فیلم «عنکبوت مقدس» یک سوژه تکراری را دستمایه خودش قرار داده است. این فیلم درحالی موضوع یک قاتل زنجیره‌ای را انتخاب کرده که یک فیلم ایرانی دیگر نیز با همین موضوع و با نامی تقریباً مشابه (عنکبوت)، سال قبل روی پرده سینماهای کشورمان رفت. نکته قابل تامل این است که کارگردان فیلم مذکور نیز قبلاً نسبت به این سرقت سوژه توسط همکار ترک وطن کرده‌اش اعتراض کرده بود.

فیلم «عنکبوت مقدس» رفتار یک قاتل زنجیره‌ای که در اثر اختلال روانی اقدام به قتل می‌کرد را به ارزش‌های ایرانی- اسلامی نسبت داده است! تا آنجا که بی‌بی سی فارسی، با تیتر «قتل زنان به نام خدا» به استقبال این فیلم رفت و در بخشی از این مطلب نوشت: فیلمساز ابایی ندارد که چند صحنه عریان جنسی را به تصویر بکشد و در مورد مذهب، آقای عباسی آشکارا فیلمش را از ابتدا حول و حوش این مضمون بنا می‌کند و در واقع خواسته یا ناخواسته فیلم به نقبی آشکار به دل باورهای کورکورانه مذهبی در یکی از سنتی ترین شهرهای ایران بدل می‌شود.

* جایزه به بازیگر حاشیه‌دار

جایزه بهترین بازیگر زن جشنواره کن ۲۰۲۲ به امیرابراهیمی اعطا شد و او در سخنان خود از درد و رنج مردم ایران و بخصوص آبادان عزیز گفت. نظر اغلب منتقدین و کارشناسان سینمایی در کن، بازیگران دیگر بوده است ولی جایزه را به بازیگر فیلم «عنکبوت مقدس» دادند چون روی این فیلم سرمایه‌گذاری کرده بودند؛ اما به دلیل ضعف فیلم، نمی‌توانستند جایزه بهترین فیلم یا کارگردانی را به آن بدهند و برای اینکه این فیلم ضدایرانی و ضداسلامی را مطرح کنند، باید جایزه‌ای به آن می‌دادند که بازیگر مهاجر، به خاطر حاشیه‌هایی که پیش‌تر داشته، مورد توجه قرار گرفت. نقش اصغر فرهادی در هیئت داوران برای توجه دادن سایر داوران به فیلم و بازی امیرابراهیمی هم قابل تأمل است.

امیرابراهیمی با وجود اینکه در تمام این سال‌ها هیچ محدودیتی برای سفر به ایران نداشته، ترجیح داده هرگز به ایران بازنگردد و درنتیجه سال‌هاست در انتخابی خودخواسته ارتباطی با مردم ایران نیز ندارد که اکنون داغدار رنج و درد آنها باشد! بر این اساس بهتر بود در تریبون این جشنواره از مشکلات و دردسرهای جامعه مهاجران در اروپا سخن می‌گفت. مشکلاتی که خودش در تمام این سال‌های سختی و بیکاری از نزدیک لمس کرده و طعم شهروند درجه دو بودن را چشیده است. برای مثال فقط کافی بود اعتراف ماه گذشته پاپ فرانسیس (رهبر کاتولیک‌های جهان) را به زبان بیاورد که گفت: «ما نژادپرست هستیم. و این بد است، این واقعیت که بسیاری از کشورها بیشتر از پناهندگان اوکراینی جنگ زده استقبال می‌کنند تا پناهندگان سایر نقاط جهان، نامی ندارد جز نژادپرستی.» مسلماً این درد بسیاری از مهاجران از جمله خود او در جامعه اروپا بود و با تکرار سخنان پاپ در جشنواره پناهندگی‌اش لغو نمی‌شد، اگرچه ممکن بود دیگر به عنوان یک ایرانی(!) در جشنواره‌های غربی مطرح نشود. البته از کسی که برای ارتزاق روزانه‌اش مجبور به بازی در فیلمی ضدایرانی شده که نه تنها ایران بلکه حتی طعنه به بارگاه امام مهربان ایرانیان و شیعیان در مشهد را هم روا می‌دارد؛ انتظار این حد از آزادگی بی‌جاست.

عجیب اینکه برخی اصلاح‌طلبان از جایزه مذکور ابراز خرسندی کردند. به عنوان نمونه‌، محمدعلی ابطحی رئیس دفتر خاتمی در دولت اصلاحات در توئیتی نوشت:« زهرا امیرابراهیمی نشان داد که وقتی مشکلی در زندگی زمینت می‌زند، می‌شود دوباره بلند شد و به قله رسید. مبارک خودش و مبارک هرافتاده‌ای که به راه می‌زند.

* تکمیل نمایش ضدایرانی کن

در قسمت دیگری از نمایش ضدایرانی کن عوامل یکی دیگر از فیلم‌های فارسی‌زبان برای هر چه بدبخت‌تر نشان دادن ایران و ایرانی گوی سبقت را در دروغ‌گویی از یکدیگر می‌ربایند. بازیگری که دیروز ادعا کرده بود شنای زنان در ایران ممنوع است و علی‌رغم دعوت مقامات فدراسیون شنای ایران برای تماشای مسابقات قهرمانی شنای زنان در کشورمان ترجیح داد سکوت کند و به روی خودش نیاورد، این بار مدعی خفقان شده و می‌گوید در ایران همه چیز ممنوع است و مردم هر روز از صبح تا شب مشغول جنگیدن با موانع هستند!

و البته هیچ کس از او سوال نکرد در صورت چنین خفقان و سرکوبی چگونه او توانسته در بیش از ۲۰ فیلم و سریال نقش‌آفرینی کند، کتاب به بازار نشر بفرستد و از جشنواره‌های دولتی ایران جایزه دریافت کند!؟ و اصلاً در صورت چنین خفقانی چه‌طوربا وجود این اظهارات رادیکال و خلاف واقعش در خارج از مرزها، آزادانه در داخل ایران رفت و آمد می‌کند!؟ ترانه علیدوستی که در این سخنان ادعای دلسوزی برای مردم ایران را دارد پیش‌تر حاضر به نقش‌آفرینی در سریال «شهرزاد» شد که فساد مالی تهیه‌کننده‌اش در غارت اموال مردم از صندوق ذخیره فرهنگیان کاملاً آشکار شده بود. در واقع خانم بازیگر دستمزد میلیاردی‌ خود را از اموال غارت شده فرهنگیان شریف ایران می‌گرفت و کاملاً از این موضوع مطلع بود. او این روزها درحالی سردمدار مبارزه با مفاسد اخلاقی در سینمای ایران شده و هشتگ #می_تو می‌زند که تا دیروز خودش و همفکرانش از بانیان پروژه #ما_بی‌غیرتیم بودند!

اما تلخ‌ترین پرده نمایش ضدایرانی کن وقتی اتفاق افتاد که بازیگران این نمایش حتی برای یک بار حاضر نشدند با همزبانان ایرانی‌شان هم‌دردی کنند و زبان به شکایت از اروپا و آمریکا به دلیل عدم پایبندی به تعهدات‌شان در قبال ایران و اعمال تحریم‌های غیرقانونی بگشایند. آن‌ها حتی به‌اندازه «آلنا دوهان» نماینده ویژه سازمان ملل در امور تحریم‌های یکجانبه، شرافت نداشتند تا در میان بدبخت ‌نمایی‌ها‌یشان از مردم ایران فقط برای یک بار هم که شده انگشت اتهام را به سمت آمریکا و اروپا بگیرند و بگویند: «تحریم‌های یکجانبه آمریکا باعث نقض حقوق بشر می‌شود.» چون آن‌ها اصلاً با مردم ایران زندگی نمی‌کنند. آن‌ها نشان دادند بیگانه از ایران و ایرانی، سربازان غرب برای تحقیر مردم ایران هستند.

مسعود فراستی، منتقد سرشناس سینما در این باره خطاب به سازندگان «برادران لیلا» نوشت: به جایزه امروز افتخار نکنید و جاهلانه به مردم داغدار همیشه سربلند آبادان تقدیمش نکنید. تحمل حقارت بار گدایی جایزه فرنگی را نپذیرید. فیلمتان را برای مخاطب اینجا، نه آنجا با همه جوایزش، بسازید. هیچ فیلمساز جدی برای جایزه فیلم نمیسازد.

ژان لوک گدار کارگردان فرانسوی راست می‌گفت «جشنواره کن یک سلاح تبلیغاتی است» و متأسفانه مردم ایران باز هم ناجوانمردانه هدف این سلاح قرار گرفتند.

منبع: فارس