کلیات

روز بیست و پنجم ذی قعده هم زمان با «دَحْوُ الاَرْض » (گسترش یافتن زمین) است. در شب این روز نیز طبق روایتی از امام هشتم علیه‏السلام ولادت حضرت ابراهیم علیه‏السلام و حضرت عیسی علیه‏السلام واقع شده است.(1)
همچنین این روز به عنوان روز قیام امام زمان مهدی موعود علیه‏السلام معرّفی شده است.(2)
این روز، جزء چهار روز(3) معروفی است که روزه آن پاداش و ثواب هفتاد سال روزه را دارد.(4)
معنای دحوالارض
«دَحْو» بر وزن «مَحْو» به معنای گسترش است، بعضی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محل اصلیش تفسیر کرده‏اند، و چون این دو معنی لازم و ملزوم هم می‏باشند، به یک ریشه باز می‏گردند. منظور از «دحوالارض» این است که در
______________________________
1. علی بن طاووس الحسینی، الاقبال (چاپ قدیم موجود در کتابخانه دفتر تبلیغات اسلامی قم، 1314)، ص525.
2. همان.
3. سه روز دیگر عبارتند از: 18 ذی حجة (روز غدیر خم)، بیست و هفتم رجب (سالروز مبعث نبی اکرم) و هفدهم ربیع، (سالروز ولادت پیامبر اکرم و ولادت امام صادق علیه‏السلام ).
4. علی بن طاووس حسینی (همان)، ص525؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، اعمال ماه ذی قعده؛ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار (داراحیاء التراث العربی، چاپ سوّم، 1403 ه.)، ج94، ص122، روایت 1.
________________________________________
آغاز، تمام سطح زمین را آب‏های حاصل از باران‏های سیلابیِ نخستین فرا گرفته بود، این آب‏ها تدریجا در گودال‏های زمین جای گرفتند و خشکی‏ها از زیر آب سر بر آوردند و روز به روز گسترده‏تر شدند.(1) از طرف دیگر زمین در آغاز به صورت پستی‏ها و بلندی‏ها یا شیب‏های تند و غیر قابل سکونت بود، باران‏های سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و دره‏ها گستردند، و تدریجا زمین‏های مسطّح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع به وجود آمد. مجموع این گسترده شدن‏ها به «دَحو الارض» تعبیر می‏شود.(2)
دحو الارض در آیات و روایات
به مسأله فوق هم در قرآن کریم و هم در روایات اشاره شده است. در قرآن کریم می‏خوانیم:
«وَالاَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحیها»؛(3) «و زمین را بعد از آن (آفرینش زمین و آسمان) گسترش داد.» مراد از «دَحیها» که از مادّه «دَحْو» است، همان «دحو الارض» می‏باشد.
در آیه دیگری می‏خوانیم:«وَالاَرْضِ وَماطَحیها»؛(4) «و قسم به زمین و کسی که آن را گسترانید.» کلمه «طَحیها» از مادّه «طَحْوْ» بر وزن «سَهْوْ» هم به معنای انبساط و گستردگی و هم به معنای راندن و دور کردن و از میان بردن است و در این‏جا به معنای گستردن می‏باشد.
در روایات فراوانی بر فضیلت روز «دحو الارض» تأکید شده است که به یک نمونه از آن‏ها اشاره می‏شود:
امام هشتم علیه‏السلام فرمود: «صُومُوا فَاِنَّنی اَصْبَحْتُ صائِما؛ روزه بگیرید، من امروز روزه‏دار هستم.» عرض کردند: «جُعِلْنا فِداکَ اَیُّ یَوْمٍ هُوَ؟»؛ فدایت شویم، امروز چه روزی است؟» فرمودند: «یَوْمٌ نُشِرَتْ فیه الرَّحْمَةُ وَدُحِیَتْ فیهِ الاَرْضُ وَنُصِبَتْ فیهِ الْکَعْبَةُ وَهَبَطَ فیهِ آدَمُ؛(5) روزی است که در آن رحمت خداوند فراگیر شده است، زمین گسترش یافته است، کعبه نصب شده است و حضرت آدم علیه‏السلام به زمین فرود آمده است.»
______________________________
1. آیت اللّه‏ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه (تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ نهم،1370)، ج26، ص101، 100.
2. همان، ج 27، ص43؛ علاّمه سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، (قم، جامعه مدرسین)، ج20، ص190 و ص297.
3. نازعات /30.
4. شمس /6.
5. علی بن طاووس الحسینی، الاقبال (چاپ قدیم، 1314)، ص525.
________________________________________
آداب و اعمال دحوالارض
1 ـ روزه داشتن، که ثواب هفتاد سال عبادت را دارد.(1)
2 ـ احیاء و شب بیداری شب بیست و پنجم، که برابر با یک سال عبادت است.(2)
3 ـ ذکر و دعا خواندن.
4 ـ انجام غسل به نیّت روز دحوالارض.(3)
5 ـ دو رکعت نماز؛ به این صورت که هنگام ظهر (و زوال شمس) دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت یک بار «حمد» و پنج مرتبه سوره «شمس» را بخواند، و بعد از سلام نماز بگوید: «لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه‏ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ».(4) آن‏گاه این دعا را بخواند: «یا مُقیلَ الْعَثَراتِ اَقِلْنی عَثْرَتی. یا مُجیبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتی. یا سامِعَ الاَْصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی وَارْحَمْنی وَتَجاوَزْ عَنْ سَیِّئاتی وَما عِنْدی، یا ذَالْجَلالِ وَاالاِْکْرامِ؛(5) ای در گذرنده لغزش‏ها، از لغزش [و خطایم [در گذر. ای اجابت کننده درخواست‏ها، دعاهایم را بپذیر. ای [خدایی] که صداها را می‏شنوی، صدایم را بشنو [و به من توجّه فرما] و مرا مورد رحمت خویش قرار بده، و از بدی‏های من و آنچه نزد من است در گذر، ای صاحب جلالت و بزرگواری.»
6 ـ خواندن دعای ذیل: «اَللّهُمَّ داحِیَ الْکَعْبَةِ وَفالِقَ الْحَبَّةِ وَصارِفَ اللَّزْبَةِ وَکاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ اَسْئَلُکَ فی هذَا الْیَوْمِ مِنْ اَیّامِکَ الَّتی اَعْظَمْتَ حَقَّها وَاَقْدَمْتَ سَبْقَها وَجَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنینَ وَدیعَةً...»(6)
به دلیل طولانی بودن دعا، تمام آن را در اینجا نقل نمی‏کنیم. خوانندگان محترم می‏توانند برای خواندن این دعا به کتاب «مفاتیح الجنان»، اعمال روز دحو الارض در ماه ذی قعده مراجعه کنند.
7 ـ زیارت ثامن الحجج، امام هشتم علیه‏السلام از برترین اعمال مستحب این روز می‏باشد و سخت مورد تأکید و سفارش قرار گرفته است.(7)
8 ـ احیاء و بیدار بودن در شب 25 ذی قعده و انجام عبادات در آن شب برابر با صد سال عبادت است.(8)
______________________________
1. الاقبال (همان)، ص527 و مفاتیح الجنان (پیشین)، اعمال ذی قعده.
2. همان، ص527؛ مفاتیح الجنان، ص410.
3. همان، ص527.
4. همان، ص529؛ مفاتیح الجنان، ص410؛ وقایع الایّام (همان)، ص102، 101.
5. همان، ص529؛ مفاتیح الجنان، ص410.
6. همان، ص527، 528؛ شیخ طوسی، مصباح الزائر، اعمال ذی قعده؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، اعمال ماه ذی القعده، ص411.
7. الاقبال، ص525؛ میرداماد، رساله اربعة ایام؛ مفاتیح الجنان، ص410 و وقایع الایام، ص102.
8. همان، ص101.