کلیات
شهرستان پُلدُختَر یکی از شهرستان‌های استان لرستان است که در جنوب این استان قرار گرفته‌است. پلدختر یک شهرستان کوهستانی و در میان کوه‌های سر به فلک کشیده زاگرس واقع شده‌است. کوهِ مله در قسمت شمالِ غربی شهر با ۲۰۰۴ متر و کوه اثر در قسمت شرقی شهرستان (منطقه دهلیچ) با ۲۱۵۰ متر و کبیرکوه در قسمت جنوبی شهرستان با ۲۳۰۰ متر (منطقه هِلوش) قرار دارند.
گذشته پلدختر
در گذشته شهرستان اندیمشک جزء توابع پلدختر بوده که بعد‌ها به استان خوزستان پیوسته‌است و همچنین در روزگاری نه چندان دور شهرستان‌های دره شهر و آبدانان استان ایلام و بخش‌های پاپی و ویسیان و گلدشت خرم‌آباد جزئی از این شهرستان پهناور بوده‌اند.
جغرافیا
شهرستان پلدختر از شمال و شرق به شهرستان خرم‌آباد، از غرب و شمال غربی به شهرستان رومشکان و کوهدشت، از جنوب به استان خوزستان و ایلام محدود می‌باشد. شهرستان پلدختر در حدود ۱۱۰ کیلومتری جنوب غربی خرم‌آباد واقع شده و شهرستان مرزی بین استان‌هایلرستان و ایلام و خوزستان است. پلدختر حدود ۲۵ کیلومتر با شهرستان رومشکان فاصله دارد؛ و همچنین حدود ۴۵ کیلومتر با شهرستان دره‌شهر از استان ایلام و حدود ۱۰۰ کیلومتر با اندیمشکخوزستان فاصله دارد.
آب و هوا
شهرستان پلدختر دارای آب و هوایی متفاوت است. مرکز این شهرستان یعنی پلدختر آب و هوای گرمی در تابستان و معتدل و نسبتاً سرد در زمستان دارد. اما در شرق و شمال شهرستان پلدختر آب و هوای سردی در زمستان وجود دارد. از جمله روستا‌های قلعه نصیر، آبسرد و شهر معمولان زمستان‌های سردی دارند. میانگین بارش سالانه در شهرستان پلدختر ۳۷۲/۶ میلی‌متر می‌باشد که به همین علت از شهرستان‌های پُر باران استان لرستان است. در ارتفاعات این شهرستان، برف زیادی می‌بارد و حتی دوام این برف‌ها پس از بارندگی به ۷ روز تا۲۰ روز می‌رسد.
اقتصاد و صنعت
صنایع کارخانه‌ای پلدختر، بیشتر صنایع ساختمانی است که مصالح ساختمانی تولید شده آن نیز به دیگر شهرستان‌ها صادر می‌شود از این کارخانه‌ها می‌توان به کارخانهٔ شن و ماسه، سیمان و گچ اشاره کرد.
کشاورزی
کشاورزی در این منطقه رواج نسبتاً خوبی دارد و آب مورد نیاز برای آن از رودخانه‌ها و چاه‌ها تأمین می‌شود. محصولات کشاورزی و باغی و صیفی این منطقه عبارتند از: خیار، انجیر سیاه، گندم، جو، بنشن، تره‌بار، برنج، باقلا، ذرت، گوجه و انواع سبزیجات.
پلدختر مقام نخست تولید انجیر در کشور را داراست. همچنین در پاییز و زمستان به دلیل آب و هوای مناسب آن نیز مقام نخست تولید سبزی را در کشور به خود اختصاص داده‌است. این در حالی است که فرآورده‌های کشاورزی این شهرستان همراه با فراورده‌های دامی و لبنی جزو صادرات آن است.
منابع نفت و گاز
پلدختر از نفت خیزترین شهرستان‌های کشور و نفت خیزترین شهر لرستان است. در پلدختر تاکنون ۳۴ تاقدیس نفت کشف گردیده‌است. نفت پلدختر استخراج و به استان‌های دیگر صادر می‌شود.
شهرستان پلدختر دارای چاه‌ها و پالایشگاه‌های پمپاژ نفت و گاز زیادی می‌باشد. از مهم‌ترین چاه‌های نفت و گاز می‌توان به چاه نفت و گاز روستای مورانی واقع در ۲۰ کیلومتری پلدختر اشاره کرد که به پالایشگاه کرمانشاه پمپاژ می‌شوند. هم چنین می‌توان از پالایشگاه‌های پمپاژ پلدختر به پالایشگاه تنگ فنی و پالایشگاه نفت آسار و پالایشگاه افرینه نام برد.
پل‌ها
پل کلهر مشهور به پل مَمُولو به فاصله حدود ۵۶ کیلومتری شمال شرقی پل دختر در شمال شهر معمولان قرار دارد، این پل مربوط به دوران ساسانیان است که توسط بدر بن حسنویه یکی از پادشاهان آل حسنویه ترمیم شد. در زبان لری بز کوهی را کَل می‌نامند و، چون بز کوهی از کوه پائین بیاید آن را هُر می‌گویند (پائین آمدن=هُر). بعضاً به اشتباه آن را کلهرت می‌گویند که اشتباه است، چون ساکنین منطقه اکثراً از قوم بالاگریوه هستند و در گویش لری بالاگریوه‌ای واژه کلهُر صحیح است.
پل گاومیشان
پل تاریخی گاومیشان در جنوب شرقی پلدختر و پایین‌تر از محل برخورد رود‌های کشکان و سیمره بر روی رودخانه کشکان قرار دارد، در دوران صفویه و قاجاریه این پل تعمیر شد.
مردم‌شناسی
مردم پلدختر به زبان لری با گویش بالاگِریوه‌ای سخن می‌گویند. جمعیت این شهرستان طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ با بخش‌ها و روستا‌های آن ۷۶٬۶۵۲ نفر برآورد شده‌است.
شهر پلدختر
پلدختر علاوه بر اینکه نام یک شهرستان است، نام مرکز این شهرستان نیز هست. پلدختر شهری است در جنوب استان لرستان و بر سر راه قدیم تهران - جنوب قرار داشت، اما اکنون جاده تهران - جنوب از شهر خرم‌آباد به واسطه آزادراه خرم زال، به جنوب متصل شده‌است. این شهر مرکز شهرستان پلدختر است. شهرت این شهر به خاطر وجود پل‌های باستانی و اهمیت ارتباطی آن است. شهرستان پلدختر ۱۰۰ کیلومتری جنوب باختری خرم‌آباد واقع شده‌است.
پلدختر دارای ۵ محله اصلی می‌باشد. این محله‌ها عبارتند از: زیر جده (ساحلی) که حدوداً مرکز شهر است. کاوکالی، پشت بهداری، ولاب و دردیا.
هم چنین ۵ کوی: کوی پاسداران، کوی بسیجیان (تنگ علی)، کوی فرهنگیان، کوی شهرداری، کوی سازمانیها.
قدیمی‌ترین این محله‌ها محله پشت بهداری و قدیمی‌ترین کوی، کوی سازمانیها می‌باشد.