کلیات

شاید تا به حال بیماران مبتلا به سرطان را دیده باشید که دچار پیشرفت این بیماری شده‌اند. اصطلاحا زمانی که سرطان پیشرفت و به سایر قسمت‌های بدن سرایت می‌کند، متاستاز گفته می‌شود. در ادامه توضیحات کاملی در خصوص تشخیص متاستاز و درمان آن خواهیم داد.

چه زمانی متاستاز ایجاد می‌شود؟

این شرایط به‌گونه‌ای است که سلول‌های سرطانی برخلاف سلول‌های طبیعی، توانایی رشد در خارج از قسمتی که منشا آن است در سایر قسمت‌های از بدن را دارد. زمانی که چنین پیشرفتی در بیماری سرطان ایجاد می‌شود، اصطلاحا متاستاز گفته می‌شود.

تقریبا انواع سرطان‌ها توانایی متاستاز دارند؛ اما اینکه امکان ایجاد آن وجود دارد یا خیر، به عوامل مختلفی بستگی دارد. متاستاز می‌تواند به سه روش ایجاد شود که در ادامه برای شما ذکر خواهیم کرد:

• آنها می‌توانند به‌طور مستقیم در اطراف بافت تومور رشد کنند.
• سلول‌ها می‌توانند از طریق جریان خون به قسمت‌های دورتر در بدن منتقل شوند.
• سلول‌ها می‌توانند از طریق سیستم لنفاوی به غدد لنفاوی نزدیک یا دورتر منتقل شوند.

قسمت‌هایی که امکان ایجاد متاستاز در آن رایج است

متداول‌ترین متاستاز در سرطان شامل مغز، استخوان‌ها، ریه‌ها و کبد است. قسمت‌های دیگر می‌تواند شامل غده فوق کلیه، غدد لنفاوی، پوست و سایر اندام‌ها باشد. گاهی اوقات متاستاز بدون اینکه سرطان اولیه تشخیص داده شده باشد، ظاهر می‌شود.

در این مواقع جستجو و بررسی‌های گسترده‌ای برای مشخص کردن منبع اصلی سرطان انجام می‌گیرد. اگر منبع اصلی بیماری مشخص نشود، به عنوان سرطان اولیه ناشناخته تشخیص داده خواهد شد.

متاستاز سرطان چه علائمی دارد؟

برخی از افراد علائمی از متاستاز یا عموما هیچ علائمی از سرطان را ندارند. به‌طور کلی اگر متاستاز در سایر قسمت‌هایی از بدن ایجاد شده باشد، علائمی ممکن است وجود داشته باشد که برای شما ذکر خواهیم کرد:

• اگر تومور به مغز متاستاز شده باشد، علائم ممکن است شامل سردرد، سرگیجه، مشکل بینایی، مشکل گفتاری، حالت تهوع، مشکل در راه رفتن یا گیجی باشد.
• متاستاز استخوان ممکن است باعث درد شود؛ اما گاهی اوقات بیمار دردی را احساس نمی‌کند. گاهی اوقات اولین علامت متاستاز استخوان، شکستگی استخوان یا آسیب‌دیدگی جزئی است. در صورتی که درد شدید کمری همراه با بی حسی یا مشکل در کنترل روده و مثانه وجود داشته باشد، باید فورا توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد.
• متاستاز کبد می‌تواند باعث درد، کاهش وزن، حالت تهوع، کاهش اشتها، مایع در شکم یا زردی (زردی پوست و سفید چشم، مدفوع به رنگ روشن و ادرار تیره) شده باشد.

علائم متاستاز معمولا مشخص نیست و می‌تواند به دلیل سایر مسائل غیر مرتبط با سرطان باشد. گاهی علائمی می‌تواند مانند سرفه همراه با خون، درد قفسه سینه یا تنگی نفس در بیمار ایجاد شود.

نحوه تشخیص متاستاز چگونه است؟

هیچ آزمایش مشخصی برای متاستاز وجود ندارد. آزمایش‌های مختلف، موارد متفاوتی را نشان می‌دهد. آزمایشات با توجه به نوع سرطان اولیه و علائم، برای بیمار در نظر گرفته می‌شود. در ادامه هر یک از موارد را برای شما ذکر خواهیم کرد.

آزمایش خون

به عنوان مثال در آزمایش خون افراد مبتلا به متاستاز کبد، آنزیم‌های کبدی بالاست. با این حال، این آزمایشات خون اغلب در افرادی که حتی بیماری پیشرفته‌ای دارند نیز طبیعی است.

تومور مارکر 

برخی از سرطان‌ها، آزمایش خون خاصی دارند که پس از تشخیص بیماری می‌تواند برای پیگیری و کنترل شرایط بیمار مهم باشد. اگر نتیجه این آزمایش‌ها افزایش را نشان داده باشد، می‌تواند نشانه فعال بودن یا پیشرفت بیماری باشد. برخی از نمونه‌ها شامل موارد زیر است:

• سرطان روده بزرگ: CEA
• سرطان تخمدان: CA-125
• سرطان پروستات: PSA
• سرطان بیضه: AFP

تصویربرداری

آزمایش‌های مختلفی وجود دارد که برای عکس گرفتن از قسمت‌های مختلفی از داخل بدن طراحی شده‌اند. نوع آزمایشاتی که برای بیمار در نظر گرفته می‌شود، به علائم و نوع سرطان بستگی دارد.

سونوگرافی

یکی از روش‌های بررسی در صورت وجود توده، سونوگرافی است.

سی تی اسکن

این روش می‌تواند برای اسکن سر، گردن، قفسه سینه، شکم و لگن موثر باشد.

اسکن استخوان

این روش آزمایش با ردیاب رادیواکتیو انجام می‌شود که به استخوان‌های آسیب‌دیده متصل می‌شود.

گزینه‌های درمانی برای متاستاز 

درمانی که برای متاستاز در نظر گرفته می‌شود، بسته به محل اولیه ایجاد آن متفاوت است. به‌طور مثال اگر فردی مبتلا به سرطان سینه بوده و این بیماری به کبد سرایت کرده باشد، باید با دارویی که برای رفع سرطان پستان است، درمان خود را ادامه دهد. زیرا، سلول‌های سرطانی تغییری نکرده‌اند، تنها به قسمت جدید از بدن منتقل شده‌اند.

مغز

بسته به تعداد تومورها و پیشرفت بیماری در سایر نقاط بدن گزینه‌های درمانی می‌تواند شامل جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمان یا استروئیدها باشد.

استخوان

اگر متاستازهای استخوانی منجر به درد نشود یا در معرض خطر شکستگی نباشند، ممکن است تنها با دارودرمانی، درمان شوند. در صورت وجود درد یا شکستگی استخوان به محل آسیب‌دیده اشعه داده می‌شود.

ریه

درمان متاستاز ریه بسته به شدت آن و سرطان اولیه به بیمار پیشنهاد می‌شود. در اغلب مواقع داروهایی که برای درمان اولیه سرطان در نظر گرفته شده است، مجدد تجویز می‌شود. اگر متاستاز باعث تشکیل مایعات در اطراف ریه شود، ممکن است برای تنفس راحت‌تر به برداشتن مایعات اقدام کنند.

کبد

روش‌های مختلفی برای درمان متاستازهای کبدی بسته به شدت و نوع سرطان اولیه، همچنین میزان متاستاز کبدی در نظر گرفته می‌شود. در بسیاری از موارد متاستازهای کبدی به همان روش اولیه برای درمان سرطان اولیه، روند درمان ادامه پیدا خواهد کرد.