کلیات

با هر ضربان قلب، خون به شریان‌ها فشار وارد می‌کند. نیروی فشاری که خون به دیواره شریان‌ها وارد می‌کند فشار خون نامیده می‌شود. فشار خون در پاسخ به فعالیت‌های عادی ای نظیر خوابیدن و حرکت کردن، بالا و پایین می‌رود. در علم پزشکی برای فشار خون پایین اصطلاح هایپوتنشن را به کار می‌برند. فشار خون  کمتر از 90/60 میلی‌متر جیوه را فشار خون پایین می‌گویند. همان‌طور که پیداست فشار خون با استفاده از دو عدد نشان داده می‌شود:

1- فشار خون سیستولیک

اولین عدد که بزرگ‌ترین عدد هم هست نشان‌دهنده فشار سیستولیک است. منظور از فشار سیستولیک فشاری است که در هر بار ضربان قلب به شریان‌ها وارد می‌شود.

2- فشار خون دیاستولیک

عدد دوم نشان‌دهنده فشار دیاستولیک است. فشار دیاستولیک میزان فشاری که هنگام استراحت قلب (بین هر ضربان قلب) به شریان‌ها وارد می‌شود را اندازه‌گیری می‌کند.

فشار خون مطلوب کمتر از ۸۰/۱۲۰ (سیستولیک/ دیاستولیک) است. در افراد سالم، اگر فشار خون پایین باعث بروز هیچ علائمی نشود، معمولا نگران‌کننده نیست و نیازی به درمان ندارد. اما گاهی فشار خون پایین (خصوصا در افراد مسن) نشان‌دهنده یک اختلال زمینه‌ای است و ممکن است باعث عدم خون‌رسانی کافی به قلب، مغز و سایر اندام‌های حیاتی شود.

اگر می‌خواهید بدانید که فشار خون پایین نشانه چیست و سبب بروز چه علائم و عوارضی می‌شود ما در این مقاله به همه این موارد پرداخته‌ایم.

انواع فشار خون پایین

برخی از انواع فشار خون پایین شامل این مواردند:

1- افت فشار خون وضعیتی (ارتوستاتیک – Orthostatic)

افت فشار خون ارتواستاتیک (که به آن افت فشار خون وضعیتی هم می‌گویند) ناشی از تغییر حالت ناگهانی است. برای مثال زمانی که به‌سرعت از موقعیت نشسته یا دراز کشیده به حالت ایستاده در می‎آیید ممکن است دچار این نوع افت فشار خون شوید.

هنگامی که می‌ایستید، نیروی جاذبه، خون را از قسمت بالاتنه به اندام‌های تحتانی منتقل می‌کند. در نتیجه، برای پمپاژ قلب (برون‌ده قلبی)، مقدار خونی که در قسمت بالایی بدن وجود دارد به طور موقت کاهش پیدا می‌کند که این وضعیت باعث کاهش فشار خون می‌شود.

2- افت فشارخون بعد از غذا (هایپوتنشن پست پرندیال – Postprandial)

همان‌طور که از اسم این نوع کاهش فشار خون پیداست، پس از صرف غذا رخ می‌دهد.

3- افت فشار خون باواسطه عصبی (Neurally mediated)

فشار خون به‌عنوان عملی شناخته می‌شود که بین سیستم عصبی و سایر سیستم‌های بدن (نظیر هورمون‌ها و اندام‌های بدن) تعادل ایجاد می‌کند. افت فشار خون باواسطه عصبی زمانی رخ می‌دهد که یک ارتباط نادرست و غیرعادی بین قلب و مغز وجود داشته باشد.

• ایستادن در یک وضعیت برای مدت طولانی

معمولا کودکان این نوع افت فشار خون را بیشتر از بزرگسالان تجربه می‌کنند.

• داشتن یک پاسخ عاطفی قوی (همچون احساس شوک یا ترس)

برخی از افراد این نوع افت فشار خون را حین درمان‌های پزشکی یا دندانپزشکی تجربه می‌کنند.

علائم فشار خون پایین یا هایپوتنشن

پایین بودن فشار خون علائم متعدد و قابل تشخیصی دارد. اگر شما هم می‌خواهید بدانید که هایپوتنشن چه علائمی دارد، ما در این قسمت به رایج‌ترین نشانه‌های فشار خون پایین اشاره کرده‌ایم:

• احساس خستگی شدید یا کمبود انرژی
• سبکی سر، یا احساس ضعف
• سرگیجه، احساس عدم تعادل هنگام ایستادن یا تغییر موقعیت
• سرد و مرطوب شدن و رنگ‌پریدگی پوست
• حالت تهوع و احساس درد در ناحیه معده
• افسردگی، احساس غم و اندوه مداوم یا ضعیف بودن روحیه به‌نحوی‌که در فعالیت‌های روزانه‌تان اختلال ایجاد می‌کند
• ازدست‌دادن هوشیاری که همچنین به‌عنوان غش یا سنکوپ نیز شناخته می‌شود
• تاری دید

فشار خون پایین و سردرد

یکی دیگر از علائم کمتر رایج هایپوتنشن، سردرد است. برخی از داروها ممکن است باعث شوند که بدن آب بیشتری از دست دهد که این وضعیت منجر به کاهش حجم خون، کاهش فشار خون و گاهی اوقات سردرد می‌شود. سردرد ناشی از فشار خون پایین گاهی به علت تغییر ناگهانی وضعیت بدن رخ می‌دهد. علاوه بر این، برخی از افراد ممکن است به طور موقت دچار سرگیجه ناشی از فشار خون پایین شوند که این عامل سبب بروز سردرد می‌شود.

علل افت فشارخون

برخی از دلایل پایین بودن فشار خون عبارت‌اند از:

افت فشار خون در بارداری

یکی از دلایل فشار خون پایین در خانم‌ها، بارداری است که علت آن افزایش نیاز به خون، هم از سمت مادر و هم جنین است.

مشکلات قلبی

برخی از بیماری‌های قلبی که می‌توانند منجر به هایپوتنشن شوند عبارت‌اند از:

• ضربان قلب خیلی پایین (برادی‌کاردی)
• مشکلات دریچه قلب
• حمله قلبی
• نارسایی قلبی

مشکلات غدد درون‌ریز

بیماری پاراتیروئید، نارسایی غدد فوق‌کلیوی (بیماری ادیسون) و قند خون پایین (هیپوگلیسمی) نیز ممکن است دلیل فشار خون پایین باشند.

کم‌آبی بدن

زمانی که به دلایلی همچون اسهال و استفراغ شدید، بدن آب زیادی از دست می‌دهد.

خونریزی شدید

ازدست‌دادن مقدار زیاد خون که ناشی از صدمه فیزیکی یا خونریزی داخلی است.

عفونت شدید (سپتیسمی)

هنگامی که عفونت وارد جریان خون شود، می‌تواند منجر به کاهش خطرناکی در سطح فشار خون شود که به آن شوک سپتیک می‌گویند.

واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی)

رایج‌ترین محرک‌ها برای این واکنش شدید و مهلک شامل برخی مواد غذایی و داروها، زهر ناشی از نیش حشرات و لاتکس هستند. آنافیلاکسی می‌تواند باعث بروز مشکلات تنفسی، کهیر، احساس خارش، ورم گلو و کاهش شدید فشار خون شود.

کمبود مواد مغذی

یک علت فشار خون پایین، کمبود ویتامین B-12، فولات و آهن است که می‌تواند مانع از تولید گلبول‌های قرمز کافی توسط بدن و بروز کم‌خونی شود.

افت فشار ناشی از مصرف داروها

برخی از داروهایی که ممکن است باعث کاهش فشار خون شوند عبارت‌اند از:

• دیورتیک‌ها نظیر فوروزماید و هیدروکلروتیازید
• مسدود کننده‌های آلفا نظیر پرازوسین
• مسدود کننده‌های بتا نظیر آتنولول و پروپرانولول
• داروهای بیماری پارکینسون، نظیر پرامی پکسول یا لوودوپا
• برخی از انواع داروهای ضدافسردگی (داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای) از جمله دوکسپین و ایمی پرامین
• داروهای اختلال نعوظ همچون سیلدنافیل یا تادالافیل خصوصا هنگامی که همراه با داروی قلبی نیتروگلیسیرین مصرف شوند.