کلیات

دروازه دولاب، نام یکی از قدیمی‌ترین دروازه‌های تهران است. این دروازه در حصار شاه طهماسبی در سمت شرق شهر تهران و شرق محله چال میدان و در ورودی بازارچه نایب السلطنه، واقع در خیابان ری امروزی قرار داشت. در گسترش شهر در عصر ناصری، محل دروازه دولاب، به جایی که در عصر پهلوی سه راه شکوفه خوانده می‌شد و هم‌اکنون چهارراه شمس نامیده می‌شود، انتقال یافت.هنرمندان و ورزشکاران بسیاری متولد یا ساکن محدوده محله دولاب بوده اند. ستار، شهره آغداشلو، مرضیه برومند، راضیه برومند، بهزاد فراهانی، مهران مدیری، بهروز رهبری فرد، علی پروین، علی انصاریان، مجید جلالی، احسان قائم مقامی، احسان حدادی

تاریخچه

دولاب، نام یکی از روستاهای بسیار قدیمی منطقه ری واقع نزدیک تهران بوده که در جنوب شرقی این شهر قرار داشته‌است. ده دولاب، بعد از به قدرت رسیدن آغا محمدخان قاجار و انتخاب تهران به عنوان پایتخت ایران، به صورت یکی از روستاهای تهران درآمد. در اوایل عهد قاجاریه، محل این ده، خارج از برج و بارویی که در عهد شاه طهماسب صفوی برای تهران بنا شده بود، قرار داشت. بر اساس نوشته مجدالدین در کتاب زینت‌المجالس، یکی از چهار دروازه موجود در حصار تهماسبی، دروازه دولاب بوده و بواسطهٔ مجاورت با ده دولاب بدین نام خوانده می‌شده‌است. وجود این دروازه در حصار صفوی همچنین بر قدمت این دروازه دلالت دارد.

ظاهراً زمین‌های مجاور دروازه دولاب، جزو زمین‌های کشاورزی تهران بوده‌اند و از این زمین‌ها بیشتر جهت صیفی‌کاری و کشت تره‌بار مصرفی مردم تهران استفاده می‌شد.

بقعه سیده ملکه خاتون

همچنین در قسمت جنوبی دولاب، و در کنار جاده تهران به خراسان، یک بقعه ساده خشتی به نام سیده ملکه خاتون قرار داشته‌است که بقایای آن، تا چند دهه قبل موجود بود. برخی از مورخین معتقدند که سیده ملکه خاتون، مادر مؤیدالدوله و فخرالدوله دیلمی بوده که از شیرزنان عصر خود محسوب می‌شده و به دلیری و شجاعت شهرت داشته‌است.

چهارصددستگاه

نام محله‌ای واقع در منطقه ۱۴ شهرداری تهران است که در سال ۱۳۳۲ خورشیدی از ۴۰۰ خانه در نزدیکی دروازه دولاب تشکیل شده بود.

گورستان ارامنه تهران

گورستانی قدیمی واقع در محدوده دروازه دولاب که محل دفن بزرگانی همچون آنتوان سوروگین، عکاس مشهور ایرانی - گرجی است.

مسجد جامع بقیة الله

مسجدی واقع در محله دولاب که قدمت آن بین ۷۰۰ تا ۹۰۰ سال تخمین زده شده و یکی از قدیمی ترین مساجد تهران می باشد.