کلیات
بیت المُقَدَّس (به عربی بَیت المَقْدِس) یا اورشلیم یا قُدس، شهری در فلسطین اشغالی که نخستین قبله و سومین شهر مقدس مسلمانان (پس از مکه و مدینه) و مقدس‌ترین شهر جهان نزد یهودیان و مسیحیان است. این شهر، از مراکز زیارتی ادیان ابراهیمی است و هر یک از این ادیان، آثار و ساختمان‌هایی در آن دارند. بیت المقدس هم اکنون در اشغال کامل اسرائیل است و این شهر را پایتخت ابدی خود می‌خواند؛ اما سازمان ملل و بسیاری از کشور‌های جهان، این ادعا را به رسمیت نمی‌شناسند.
بیت المقدس و برخی اماکن موجود در آن بنابر روایات شیعه، فضیلت بسیاری دارند چنان که در روایتی از امام حسن عسکری (ع)، نماز گزاردن در مسجدالاقصی در ردیف نماز گزاردن در مسجدالحرام دانسته شده و یک نماز در آن برابر با هزار نماز در دیگر مساجد است.
برخی شیعیان ایرانی در قدیم به ویژه در دوره قاجار و پهلوی، زیارت اماکن مذهبی این شهر را با سفر حج همراه می‌کرده‌اند.
دلیل نامگذاری
قدیمی‌ترین نامی که بر این شهر اطلاق شده، «أوروشالم»، نزد کنعانی‌ها به معنای خدای آرامش و صلح، بوده است. در کتیبه‌های مصری تل العمارنه (کنار نهر نیل در شمال شهر اسیوط) متعلق به قرن نوزدهم و هجدهم پیش از میلاد، از این شهر به نام «روشالیموم» یاد شده است. در تورات واژه اورشلیم که به عبری «یروشالایم» تلفظ می‌شود، بار‌ها آمده است و از حیث ریشه شناسی، گفته‌اند که به طور مستقیم از نام کنعانی آن یعنی «اوروشالم» گرفته شده است. در تورات با نام‌ها و مضامین زیر از این شهر یاد شده است: سالیم، شالیم، یبوسی، یبُوس، شهر یهودا، شهر خدا،قریة پادشاه عظیم و شهر مقدس.
در آثار راجع به تاریخ نخستین سده‌های اسلامی، نام این شهر به صورت «ایلیاء مدینة بیت المقدس» آمده است. ایلیاء، اشاره به نام هادریانوس اول، امپراتور روم، است که بر شهر ویران شده اورشلیم، شهری رومی بنا کرد و نام آیلیا کاپیتولینا را بر آن نهاد القدس همان کلمه آرامی قدشه است که در اصطلاح قرته د. قدشه ، معنای «شهر قدس”، و نه «شهر مقدس”، از آن مستفاد می‌شده است. استفاده از کلمه بیت‌المقدس برای این شهر، در زبان فارسی دری، از قدیم رایج بوده و در بسیاری از متون کهن نظم و نثر فارسی به کار رفته است. برای نمونه:
حدودالعالم، کهن‌ترین کتاب جغرافیایی به زبان فارسی (۳۷۲ق): «و اندر بیت‌المقدس مزگتی است که مسلمانان از هر جایی، آنجا شوند به زیارت»
تاریخ بلعمی (از کهن‌ترین متون فارسی موجود، متعلق به سال ۳۵۲ق): «.. از آنجا که ابراهیم بود از زمین فلسطین تا به مکه پنج‌روزه بوده‌است، خدای تعالیبراقی بفرستاد از آسمان -چنانکه شب معراج سوی پیغامبر ما فرستاد و او را شبی به بیت‌المقدس برد- همان براق سوی ابراهیم فرستاد...»
زین‌الاخبار (تألیف به سال ۴۴۰ق): «و، چون یکچندی برآمد، بخت‌النصر را به بیت‌المقدس فرستاد تا آن ولایت بگرفت و جهودان را قهر کرد و بسیاری از ایشان را بکشت.»
سفرنامه ناصرخسرو (سده پنجم): «پنجم رمضان سنه ثمان و ثلاثین و اربعمائه [۴۳۸ قمری]در بیت‌المقدس شدیم. یک سال شمسی بود که از خانه بیرون آمده بودم و مدام در سفر بوده، که به هیچ‌جا مقامی و آسایشی تمام نیافته بودم. بیت‌المقدس را اهل شام و آن طرف «قُدس» گویند...»
ویژگی‌های جغرافیایی و جمعیت شناختی
بیت المقدس در نزدیکی مرکز فلسطین در حدود ۲۴ کیلومتری غرب بحرالمیت و ۵۶ کیلومتری شرق دریای مدیترانه، در آب پخشان بین جلگه مدیترانه و دره رود اردن قرار دارد و شهری کوهستانی است که ۲۵۰۰ پا از دریای مدیترانه و ۳۸۰۰ پا از بحرالمیت بالاتر است. آب و هوای شهر، گرمسیری، نیمه خشک، همراه با تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد و بارانی است. بنابر آمار سال ۲۰۰۹، جمعیت بیت المقدس ۷۸۰،۲۰۰ تن است که ۳۹ درصد آن، عرب و بقیه مهاجران یهودی با ملیت‌های مختلف و نیز اقلیتی مسیحی هستند. زبان غالب مردم، عربی و عبری است. اکثریت مسلمانان بیت المقدس، اهل سنت و غالبا یهودیان ساکن این شهر، ارتدوکس و در اجرای شریعت تورات مشهور به بنیادگرایی و تندروی هستند. گزارش‌هایی از نارضایتی دیگر یهودیان از فشار‌های این گروه در دست است.
موقعیت ژئوپلتیک
شهر بیت المقدس به لحاظ موقعیت ژئوپلتیک همواره برای مردم و حکومت‌های منطقه اهمیت بسیاری داشت و این شهر در دوره‌های قدیم گذرگاه ارتباطی میان آفریقا، اروپا و آسیا بوده است. وجود اماکن مذهبی سه دین ابراهیمی اسلام، یهودی و مسیحی مانند قبة الصخره، مسجد الاقصی و اماکن مقدس دیگر و خاستگاه دین یهودی و مسیحی، اهمیت مذهبی شایان توجهی نیز بدان بخشیده است. جایگاه مذهبی این شهر باعث شده است تا حکومت بر آن، به لحاظ سیاسی نیز اهمیت بیشتری یابد. بدین رو، دستیابی به حاکمیت بر آن در طول تاریخ، همواره محل منازعه و عاملی تنش‌زا در منطقه بوده و جنگ‌های بسیاری بر سر آن روی داده است. اشغال فلسطین و بیت المقدس در قرن بیستم توسط غرب و بیرون رفتنش از حاکمیت مسلمانان، افزون بر مشکلات سیاسی و ژئوپلتیک، ضربه حیثیتی سنگینی نیز به مسلمانان وارده کرد. بنابر تاریخ مکتوب، این منطقه در دوره‌های اخیر و در بیشترین دوره زمانی، تحت حاکمیت مسلمانان بوده است و اکثریت ساکنان آن، عرب و مسلمان بوده‌اند. در دوران معاصر ماجرای اشغال فلسطین و آواره شدن مردم این سرزمین و اصرار رژیم اسرائیل برای یهودی‌سازی مناطق مختلف فلسطین از جمله بیت المقدس علی رغم اعتراض بسیاری از کشور‌های جهان و نیز سازمان ملل، باعث شده است تا مردم جهان نسبت به وقایع فلسطین و بیت المقدس بسیار حساس شوند.
یهودیت
بیت المقدس یا اورشلیم هم خود برای یهودیان قداست دارد و هم برخی اماکن موجود در آن. این اماکن و بنا‌ها با صرف نظر از این که در این شهر قرار دارند، محل توجه پیروان دین یهودند. وجود این اماکن در اورشلیم بر قداست آن نزد یهودیان افزوده است. جنگ‌هایی که بر سر تصرف اورشلیم درگرفته، از موضوعات پربسامد تورات است. در تورات، صدها بار از اورشلیم یاد شده و نام این شهر به صراحت برده شده است. در برخی فقرات، تصریح شده که خانه خدا در این شهر قرار دارد و در ده‌ها آیه دیگر از عبارت «خانه خدا» برای مکانی در این شهر، استفاده شده است. به نقل تورات، داود نبی طرح ساختن خانه خدا در اورشلیم را ریخت؛ اما کار ساختن خانه خدا را فرزندش، سلیمان نبی آغاز کرد. به تصریح تورات، داود سی و سه سال بر اورشلیم حکومت کرده است. پس از داود، فرزندش سلیمان در اورشلیم و همانجا که داود تعیین کرده بود، خانه را ساخت: «سلیمان کار ساختن خانه خدا را شروع کرد یعنی همان زمین خرمنکوبی ارونۀ یبوسی که در آن خداوند به داود پادشاه ظاهر شد و داود آنجا را برای خانه خدا در نظر گرفت.»
اورشلیم بنابر تورات، شهر برگزیده یهوه (خدا) است در نظرگاه یهودیان معبد بیت المقدس، که در عبری “بِت همیقداش» نام دارد، به عنوان خانه خدا توسط حضرت سلیمان بنا شده است. این معبد قرن‌ها است که مرکزی است برای انجام مراسم عبادی یهودیان. معبد در تاریخ سرزمین مقدس، بار‌ها مورد حمله واقع شده و گاه اقوام مشرک، بت‌های خود را نیز در داخل آن قرار داده‌اند. بِت همیقداش دو بار به طور کامل ویران گشت که آخرین آن حدود سال ۷۰ میلادی بود و علیرغم این موضوع، این مکان مقدس تا به امروز قبله گاه یهودیان جهان و مهمترین زیارتگاه آنان به شمار می‌رود. توان گفت که بنابر تورات، یهوه در قبال پیروی بنی اسرائیل از او، به آنان وعده داده است در سرزمین مقدس سکنا و آرامش یابند و مرکز این سرزمین مقدس، اورشلیم یا بیت المقدس است که بناابر تورات، از دیرباز پایتخت پادشاهان و پیامبران بنی اسرائیل بوده است.
مسیحیت
با رسمی‌شدن مسیحیت در امپراتوری روم در قرن۴ میلادی و تشکیل امپراتوری روم شرقی، غالب شهرهای واقع در فلسطین مسیحی شدند و به مرور کلیسا‌های متعددی در این سرزمین به ویژه در بیت المقدس ساخته شد و مسیحیان در بیت المقدس یادواره‌هایی برای وقایع زندگی عیسی مسیح برگزار می‌کردند. بیت المقدس از آن زمان تقدس ویژه‌ای نزد مسیحیان یافت.
در متون مسیحی نیز بیت المقدس جایگاه ویژه‌ای دارد. عهد جدید نیز بیش از ۱۳۰ بار کلمه اورشلیم آمده است. نام اورشلیم با وقایع مذهبی مهم مسیحیت همراه است و بسیاری از حوادث مهم مسیحیت در این شهر روی داده است. در بارو مسیحیان، اورشلیم شهری است که عیسی در آن به صلیب کشیده و دفن شد و سپس زنده شد و به آسمان رفت. مقدس‌ترین کلیسا‌های مسیحی در اورشلیم واقع است و هر ساله میلیون‌ها مسیحی از نقاط مختلف جهان به زیارت آنها می‌شتابند.
مسیحیان معتقدند که واقعه شام آخر عیسی بر یک بلندی با نام طور در قسمت شرقی بیت المقدس روی داده و عیسی پیش از آن که یهودا او را به رومی‌ها تسلیم کند، آخرین غذای زمینی را همراه شاگردانش صرف کرده است. مریم مقدس نیز در اورشلیم دفن شده است.
جنگ‌های صلیبی که به درخواست پاپ میان سال‌های بین سال‌های ۱۰۹۵ تا ۱۲۹۱ روی داد و طی آن مسیحیان برای اشغال مجدد بیت المقدس خسارات سنگینی را به جان خریدند، نشان ازاهمیت بیت المقدس نزد کلیسای مسیحی در آن زمان دارد.
اسلام
بیت المقدس پیش از شهر مکه و کعبه، قبله مسلمانان بوده و مسلمانان به سوی آن نماز می‌گزارده‌اند. پیامبر اکرم (ص) در سال دوم هجری، به خواست الهی قبله خود را به سوی کعبه تغییر داد. ولی از اهمیت این شهر نزد مسلمانان چیزی کاسته نشد؛ زیرا بنابر باور‌های اسلامی، بسیاری از پیامبران بزرگ الهی در آن منطقه ظهور و دین خویش را تبلیغ کرده‌اند.
بنابر نظر برخی مفسران، مراد قرآن کریم از «الارض المقدسة» (سرزمین پاک) در آیه «و إذ قال موسی لقومه یا قوم ادخلوا الأرض المقدّسة...؛ هنگامی که موسی به قوم خویش گفت:ای قوم من! به سرزمین پاک داخل شوید.» شهر بیت المقدس است و وجه تسمیه این شهر به بیت المقدس این است که از آلودگی گناه یا شرک پاکیزه است و یا این که پیامبران و مومنان در آن سکنی گزیده‌اند.
پیامبر اسلام نیز همواره از این شهر با احترام یاد کرده و بنابر روایات، آن حضرت پیش از رفتن به معراج، نخست به این شهر سیر کرده و از آنجا به آسمان عروج کرده است. در حدیث شد الرحال از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است: «لا تشدّ الرحال الا الی ثلاثة مساجد المسجد الحرام و مسجدی هذا و المسجد الاقصی؛ خود را برای هیج سفری آماده مکن مگر به قصد سه مسجد: مسجد الحرام، این مسجد (مسجد النبی) و مسجد الاقصی.»
منطقه شامات از دوره خلیفه اول و دوم به تدریج به دست مسلمانان افتاد. بسیاری از مسلمانان عرب به شهرهای مختلف شامات از جمله بیت المقدس هجرت کردند. مسلمانان از آن به بعد در طول قرن‌ها نقش مهمی در آبادانی بیت المقدس ایفا کردند. در دوره‌های مختلف، بنا‌ها و مساجد بسیاری به دست مسلمانان در این شهر ساخته شد و شهر به تدریج هویتی اسلامی ـ. عربی به خود گرفت. این همه، باعث گشت تا تعلق خاطر مسلمانان بدین شهر افزون گردد.
در دروان معاصر، قضیه اشغال فلسطین و بیت المقدس و اصرار رژیم اسرائیل بر پایتخت کردن این شهر، بر حساسیت مسلمانان نسبت به آن افزوده و آنان همواره اخبار وقایع این شهر و فلسطین را دنبال می‌کنند.
مکان‌ها و بنا‌ها
در بیت المقدس مکان‌ها و بنا‌های متعدد هست که برای معتقدان به ادیان محترم و مقدس است:
تپه موریا:یکی از چند کوه یا تپه شهر بیت المقدس است و بنابر روایات یهود، با ظهور داود بالای این تپه به معبد تبدیل شد و صخره مقدس از آن موقع به بعد ارج یافت و سلیمان نبی به تکمیل بنای آن پرداخت. هیکل سلیمان:بنابر باور‌های یهودیان، نخستین معبد یا پرستشگاه قوم یهوه بوده که بر تپه موریا و صخره مقدس قرار دارد. بنابر تورات، سازنده آن سلیمان نبی (ع) است و تابوت عهد و ده فرمان در نگهداری می‌شده است. وجود چنین معبدی تنها در روایات مذهبی یهود قابل ردیابی است. همچنین بر باور یهودیان دیوار ندبه، از بقایای هیکل سلیمان است و بقایای هیکل سلیمان در زیر مسجدالاقصی قرار دارد.
کلیسای مقبره مقدس: مشهور به «کلیسای رستاخیز» از مقدس‌ترین اماکن مذهبی مسیحیان است که در بخش باستانی بیت المقدس و بر فراز دره جلجتا قرار دارد. در باور مسیحیان، حضرت عیسی در جایی که اکنون کلیسا بر آن قرار گرفته، مصلوب شده و از آنجا به آسمان عروج کرده است. قدمت بنای فعلی را دست کم تا سال ۱۸۶۰م. تخمین زده‌اند. دیوار ندبه: یا دیوار براق (حائط المبکی) به عربی، و به عبری: هَکوتِل همعراوی (הכותל המערבי به معنای دیوار غربی) مقدس‌ترین مکان مذهبی یهودیان بر تپه موریا است. دیوار ندبه، قبله یهودیان جهان برای نماز است.
آنان دیوار ندبه را از بقایای هیکل سلیمان و دومین پرستشگاه اورشلیم و محل اجابت دعا و منبع الهام می‌شمارند. این دیوار بخشی از دیوار غربی مسجدالاقصی است. گویند دیوار از بقایای دیوار ساخته شده به دست هیرود والی اورشلیم از سوی امپراتوری روم (متوفای سال ۴ پیش از میلاد) است. از آن زمان تاکنون، یهودیان هر روزه به خصوص روز‌های جمعه در کنار دیوار گرد می‌آیند و بر ویرانی بیت المقدس می‌گریند و بدین رو، دیوار را، دیوار ندبه می‌گویند.
حرم بیت المقدس
بر فراز تپه موریای شهر بیت المقدس محوطه‌ای وسیع وجود دارد که حاوی مجموعه‌ای از معابد و مساجد و اماکن مقدس یهودی، مسیحی و اسلامی است. هیکل سلیمان، مسجد الاقصی، قبة الصخره و جز آن در این حرم قرار دارند. این حرم ویرانی‌های بسیاری به خود دیده و در طول تاریخ به تناوب تحت اشغال رومیان، یونانیان، ایرانیان و قبل از آنها نیز آشوریان، کلدانیان، مصریان، بابلیان، یونانیان و اقوام دیگر درآمده است. حرم شریف دارای ده درب باز و چهار درب بسته است و در آن تعدادی راهرو وجود دارد که پادشاهان و والیان مختلف آنها را به مرور زمان ساخته‌اند. در صحن صخره، هشت چاه و در حیاط مسجد اقصی تعداد هفده چاه وجود دارد. یهودیان برای حرم بیت المقدس، طبق اشارات تورات موجود و دیگر منابع متکوب یهودی، تاریخچه‌ای بازنوشته‌اند.
مسجد الاقصی
این مسجد، از مساجد مقدس اسلامی واقع در شهر بیت المقدس است که بنابر برخی روایات، محل عروج پیامبر اکرم (ص) به آسمان بوده است. اطلاق نام مسجد الاقصی به مسجدی که امروزه به این نام مشهور است، اصطلاح جدیدی است و مقصود مورخان قدیم هنگامی که از مسجد الاقصی نام می‌بردند، تمام و یا قسمتی از صحنی است که حصار‌ها و برج‌ها و بارو‌ها بر مبنای آن استوار است و در آن باب‌هایی قرار دارد که به هنگام اسراء و معراج معروف و مشهور بوده است. امروزه، مسجد الاقصی در محوطه حرم شریف به طرف جنوب زمین حرم در فاصله پانصد متری مسجد صخره، قرار دارد.
مسجد صخره
مسجد صخره یا صخره مقدس، نام مسجدی در محوطه حریم شریف بر تپه موریا، واقع در شهر بیت المقدس است. ذیل گنبد این مسجد، صخره‌ای بزرگ به رنگ سفید مایل به کرم است که گویا قلهٔ کوه بوده و در زیر قُبَّةُالصّخره قرار دارد و در دین یهود، اسلام و مسیحیت محترم است. گنبد یا قبه طلایی مشهور که مردم آن را گنبد مسجدالاقصی می‌پندارند، بر صخره ساخته شده و گنبد مسجد صخره است.
مسجد عمر
این مسجد بر تپه موریا، رو به روی کلیسای قیامت واقع است و درِ آن، برای نماز‌های پنجگانه گشوده می‌شود. بنابر برخی منابع، مسجد عمر همان مسجد صخره است؛ اما برخی معتقدند که مسجد عمر در جوار آن است و این مسجد را پسر صلاح‌الدین در سال ۱۲۱۶ م. به یاد عمر خلیفه دوم بنا کرد. گویند عمر در مقابل پله‌های کنیسهٔ قیامت در بیت‌المقدس نماز خواند، و این مسجد در جایی بنا شده‌که گمان می‌رود عمر در آن جا نماز گزارده تا به کلیسای قیامت که در آن زمان مسیحیان در آن عبادت می‌کردند، حرمت نهاده باشد.
دیوار براق
بنابر برخی روایات اسلامی، پیامبر اکرم (ص) مرکب خود را در شب معراج به همین دیوار بست. این مرکب در روایات «براق» خوانده شده و بدین رو دیوار را دیوار براق گویند. مسلمانان دیوار ندبه را بخشی از دیوار یک مسجد کهن می‌دانند. پس از اسلام صلاح الدین ایوبی (۵۳۲- ۵۸۹ ه. ق/ ۱۱۳۸- ۱۱۹۳. م) دیوار‌ها را تعمیر کرد. آخرین کسی که دیوار را تجدید- بنا کرد و برج‌ها و دروازه‌ها و در‌هایی بر آن افزود، سلیمان قانونی دهمین و بزرگترین سلطان عثمانی (۱۵۲۰- ۱۵۶۶ م/ ۹۲۶- ۹۷۴ ه. ق) بود.
تقسیم فلسطین به دو کشور
در ۷ آذر ۱۳۲۶/۲۹ نوامبر ۱۹۴۷، مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای دایر بر تقسیم فلسطین به دو کشور عربی و یهودی که از طریق اتحادیه‌ای اقتصادی وحدت یافته باشند، تصویب کرد. در این قطعنامه بیت المقدس به صورت مرکزی بین المللی و غیرنظامی در نظر گرفته شد که از سوی کارگزاری شورای قیمومت سازمان ملل متحد اداره می‌شود. این در حالی بود که فعالیت‌های تروریستی گروه‌های صهیونیست شدت یافته بود. از جمله در فروردین ۱۳۲۷/ آوریل ۱۹۴۸ سازمان تروریستی «ایرگون» در روستای دیریاسین، در نزدیکی بیت المقدس، کودکان و زنان را قتل عام کرد. در ۲۴ اردیبهشت ۱۳۲۷/۱۴ مه ۱۹۴۸، بن گوریون به عنوان نخست وزیر، تشکیل رژیم صهیونیستی اسرائیل را اعلام کرد.
اشغال توسط اسرائیلی‌ها
با پایان یافتن نظام قیمومت (۲۵ اردیبهشت ۱۳۲۷/ ۱۵ مه ۱۹۴۸) جنگ فلسطین را دربرگرفت و اسرائیل بخش غربی شهر بیت المقدس را به اشغال خود درآورد؛ در حالی که اردن بخش شرقی شهر، شامل شهر محصور قدیمی، را در تصرف داشت. در بهمن ۱۳۲۸/ ژانویة ۱۹۵۰، رژیم صهیونیستی پایتخت خود را به بیت المقدس غربی انتقال داد و در بخش غربی آن کارگزاری‌های حکومتی تأسیس کرد. تا ۱۳۴۶ش /۱۹۶۷ بیت المقدس عملاً وضعی نامتعادل داشت، لیکن به جهت حاکمیت سیاسی، تابعی از دولت اردن به شمار می‌آمد.
به دنبال جنگ شش روزه در خرداد ۱۳۴۶/ژوئن ۱۹۶۷، اسرائیل بخش شرقی شهر را نیز در ۱۵ خرداد/ ۵ ژوئن به اشغال خود درآورد. با اشغال کامل این شهر، فصل جدیدی در تاریخ آن گشوده شد؛ در ۶ مرداد/ ۲۸ ژوئیه همان سال رژیم صهیونیستی به رهبری معراخ، نخستین گام سلطه بر این شهر را برداشت و با صدور اعلامیه‌ای در همان سال، که به «قانون قضا» مشهور شد، حدود هفتادهزار هکتار از اراضی اطراف قدس را تصاحب کرد و در ۲۷ مرداد/ ۱۸ اوت عملیات تسریع اسکان و خانه سازی به شهرداری قدس تفویض شد. نخستین طرح شهرک سازی قدس یک سال پس از اشغال آن ارائه شد. در این طرح، سیاست پیوند دادن میان نقاط مسکونی یهودی و جداسازی واحد‌های مسکونی اعراب و ایجاد حصار در اطراف شهر از طریق شهرک سازی، درنظر گرفته شده بود. طرح‌های بعدی نیز بر افزایش یهودیان در قدس شرقی متمرکز بود. در حالی که هنگام خروج دولت عثمانی از بیت المقدس تنها ۴۷ محلة یهودی نشین با حدود دوازده هزار تن ساکن وجود داشت، در ۱۳۴۳ش /۱۹۶۴ شمار محله‌های یهودی نشین به ۷۲۴ رسید.
شهرک‌سازی یهودیان
در ۱۳۷۰ش /۱۹۹۱، با پیشنهاد دو شرکت اسرائیلی به وزیر مالیه رژیم صهیونیستی، سیاست مصادره اراضی برای یهودی کردن بیت المقدس آغاز شد. شهرک سازی و اسکان یهودیان در بیت المقدس طی مذاکرات صلح نیز ادامه یافت. در تیر ۱۳۷۱/ ژوئیة ۱۹۹۳ تعداد ساکنان شهرک‌های یهودی در قدس شرقی به ۱۶۰ هزار تن افزایش یافت که در هشت منطقه زندگی می‌کردند. در همین حال تعداد فلسطینیان ۱۵۵ هزار تن بود؛ به عبارت دیگر برای نخستین بار یهودیان در این شهر اکثریت یافتند.
اجرای سیاست شهرک سازی در جبل ابوغنیم نیز، که از اهمیت راهبردی ارتباطی بین بخش شرقی و سایر نواحی مسلمان نشین برخوردار است، با هدف قطع ارتباط این شهر با مناطق الخلیل و بیت لحم صورت می‌گیرد تا زمینه انزوای بیشتر فلسطینیان ساکن شهر را فراهم سازد. براساس یک برآورد آماری، همه ساله در برابر اجازه احداث ۲۱۷۰ بنای مسکونی به یهودیان مهاجر، تنها اجازه ساخت ۲۳۰ بنا به فلسطینی‌های بیت المقدس داده می‌شود.
مجموعه این سیاستها، بافت جمعیتی شهر را دچار تغییر و دگرگونی کرده و زمینه پاکسازی تدریجی قومی را در بیت المقدس فراهم آورده است. مقامات اسرائیلی صرفنظر از مصادره اراضی، ایجاد شهرک‌ها و اقدامات تشویقی برای مهاجرت یهودیان مانند برقراری معافیت مالیاتی و عوارض شهری، اقدامات دیگری، چون ممانعت از ترمیم و مرمت ابنیه و منازل مسلمانان، تحمیل مالیات‌های سنگین و اخذ اوراق هویت را نیز درپیش گرفته‌اند. پس از آنکه مجلس اسرائیل رسماً بیت المقدس را پایتخت اعلام کرد، شورای امنیت سازمان ملل در ۱۳۵۹ش /۱۹۸۰ این اقدام اسرائیل را محکوم کرد و از دولت‌هایی که دفاتر نمایندگی سیاسی خود را به بیت المقدس منتقل کرده بودند خواست تا آنها را به تل آویو بازگردانند. در این میان برخی دولت‌ها از جمله امریکا با این درخواست مخالفت کردند. در سال‌های اخیر، برخی کشور‌های مسلمان، برای بازپس گیری بیت المقدس، کوشش‌هایی کرده‌اند.
- در مورد روز قدس چه می دانید؟
- در مورد فلسطین بیشتر بخوانید
- در مورد اسرائیل چه می دانید؟
- در مورد غزه چه می دانید
- در مورد معامله قرن چه می دانید؟