کلیات

پس از ازدواج، حقوق و تکالیف زن و شوهر در مقابل یکدیگر برقرار می شود. یکی از این تکالیف، تکلیف تمکین زن در مقابل شوهر بوده و در مقابل، از حق نفقه برخوردار می گردد. در پاسخ به این سوال که در چه مواردی زن مجاز به عدم تمکین است و در چه صورت زن می تواند تمکین نکند باید گفت در برخی از موارد، به دلیل وجود موانعی، قانون و شرع این اجازه را به زن داده که از تمکین امتناع نماید. برخی از این موارد عبارتند از : ابتلای شوهر به امراض جنسی و مقاربتی، ضرر بدنی ، مالی و شرافتی برای زن و  حق تعیین محل زندگی توسط زن.

به محض وقوع عقد نکاح، حقوق و تکالیف زن و شوهر در مقابل یکدیگر برقرار می شود. یکی از این تکالیف، تکلیف تمکین زن در مقابل شوهر بوده و در مقابل، از حق نفقه برخوردار می گردد؛ در نتیجه، در صورت عدم تمکین زن، حق نفقه وی ساقط می شود که در این صورت، حقی بر مطالبه نفقه نخواهد داشت.

این در حالی است که در برخی از موارد، به دلیل وجود موانعی، قانون و شرع این اجازه را به زن داده که از تمکین امتناع نماید. . در همین راستا ، زن می تواند در صورت وجود موانع قانونی برای عدم تمکین ، نه تنها از تمکین نسبت به همسرش خودداری کند ، کماکان از حقوق قانونی خود همچون دریافت نفقه و ممنوعیت ازدواج مجدد زوج بهره مند گردد. در این صورت، این سوال مطرح می شود که در چه صورت زن می تواند تمکین نکند؟

به همین دلیل، در این مقاله ابتدا به بررسی مواردی که زن مجاز به عدم تمکین است، پرداخته و به این سوال پاسخ می دهیم که در چه مواردی زن مجاز به عدم تمکین است؟ سپس، در مورد آثار عدم تمکین زن در مواردی که مجاز به عدم تمکین است، صحبت خواهیم کرد.

مواردی که زن مجاز به عدم تمکین است

پس از ازدواج یا همان عقد نکاح، حقوق و تکالیف زن و شوهر در مقابل یکدیگر برقرار می شود. یکی از این تکالیف، تکلیف تمکین زن در مقابل شوهر بوده و در مقابل، از حق نفقه برخوردار می گردد؛ در نتیجه، در صورت عدم تمکین زن، حق نفقه وی ساقط می شود که در این صورت، حقی بر مطالبه نفقه نخواهد داشت.

با این وجود، در برخی از موارد، به دلیل وجود موانعی، قانون و شرع این اجازه را به زن داده که از تمکین امتناع نماید. . در همین راستا ، زن می تواند در صورت وجود موانع قانونی برای عدم تمکین ، نه تنها از تمکین نسبت به همسرش خودداری کند ، کماکان از حق نفقه برخوردار باشد . در پاسخ به این سوال که در چه مواردی زن مجاز به عدم تمکین است؟ و در چه صورت زن می تواند تمکین نکند؟ باید گفت مواردی که زن مجاز به عدم تمکین است، عبارتند از :

ابتلای شوهر به امراض جنسی و مقاربتی

مطابق ماده 1127 قانون مدنی " هرگاه شوهر بعد از عقد مبتلا به یکی از امراض مقاربتی و جنسی گردد ، زن حق دارد که از نزدیکی با او خودداری و امتناع نماید ، امتناع به علت مزبور مانع از حق نفقه نخواهد بود " . در نتیجه، با مجوز این ماده ، در صورت ابتلای شوهر به یکی از امراض مقاربتی، زن تا جایی که از سرایت آن بیماری مصون باشد ، می تواند از نزدیکی با شوهر خودداری کند .

به این دلیل که نشوز زوجه و عدم تمکین زن در این مورد با مجوز قانون می باشد ، همچنان از حق نفقه برخوردار است و مرد نمی تواند بدلیل عدم تمکین در چنین شرایطی از پرداخت نفقه زن خودداری کند . در غیر این صورت ، به مجازات عدم پرداخت نفقه محکوم می شود .
نکته ای که باید به آن توجه کرد آن است که عدم تمکین در این ماده ناظر بر تمکین خاص می باشد ؛ یعنی عدم تمکین زن فقط در خصوص روابط زناشویی آنهاست و وظیفه تمکین عام زوجه همچنان بر عهده وی می باشد . 

ضرر بدنی ، مالی و شرافتی

به موجب ماده 1115 قانون مدنی ، " اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد ، زن می تواند مسکن جداگانه اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور ، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر را نخواهد داد و مادام که زن در بازگشت به منزل مزبور معذور است ، نفقه بر عهده شوهر خواهد بود " . نتیجه ای که از این ماده گرفته می شو آن است که اگر زندگی با شوهر زیر یک سقف برای زن ، همراه با خطر باشد ، می تواند از تمکین خودداری کند و کماکان حق نفقه او برقرار است .

تعیین محل زندگی توسط زن

ماده 1114 قانون مدنی در مرد نحوه تعیین محل زندگی مقرر داشته: " زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید ؛ مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد " . با مجوز این ماده، در صورتی که حق تعیین منزل به زن داده شده باشد ، زن می تواند از زندگی کردن در منزل مشترک با مرد خودداری کند ؛ اما سایر وظایف زن که مرتبط با تمکین بوده، همچنان بر عهده وی می باشد .

بیماری زن

بیماری خود زن نیز از جمله مواردی است که زن مجاز به عدم تمکین است. برخی از بیماری ها در زن مجوزی قانونی و مشروع برای عدم تمکین خاص به شمار می روند . به عنوان مثال، در موردی که زن مبتلا به عارضه قَرَن یعنی مسدود بودن آلت تناسلی بوده، می تواند از تمکین خودداری نماید. همچنین در زمان عادت ماهیانه، نیز می تواند از تمکین خودداری کرده و این هم یکی از موارد مجاز عدم تمکین محسوب می شود . 

استفاده از حق حبس

حق حبس در ماده 1085 قانون مدنی تعریف شده است. به موجب این ماده: " زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در قبال شوهر دارد امتناع کند ؛ مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مُسقط حق نفقه نخواهد بود " . طبق این ماده، تاوقتی که رابطه زناشویی میان زن وشوهر برقرار نشده باشد ، زن می تواند تا زمانی که تمام مهریه به او پرداخت نشده است ، از شوهر خود تمکین نکند و از آنجا که این مورد نیز از مواردی است که زن مجاز به عدم تمکین است، در این صورت ، باز هم دارای حق نفقه خواهد بود .

آثار عدم تمکین زن در مواردی که مجاز به عدم تمکین است

در بخش قبل در باره مواردی که زن مجاز به عدم تمکین است، صحبت کرده و به این سوال پاسخ دادیم که در چه مواردی زن مجاز به عدم تمکین است؟ و در چه صورت زن می تواند تمکین نکند؟ همچنین توضیح دادیم که در این موارد، از آنجا که عدم تمکین زن با مجوز قانونی انجام می گیرد، حقوق قانونی وی زایل نشده و هم چنین برقرار می باشد. اکنون در این بخش، به بررسی آثار عدم تمکین زن در مواردی که مجاز به عدم تمکین است، می پردازیم.

حق نفقه

اگرچه قاعدتا در صورت عدم تمکین زن، حق نفقه وی ساقط می شود و در این صورت، حقی بر مطالبه نفقه نخواهد داشت، اما در مواردی که زن به حکم قانون، مجاز به عدم تمکین می باشد، حق نفقه وی ساقط نشده و در صورت امتناع شوهر از پرداخت نفقه زن می تواند برای ثبت دادخواست نفقه اقدام نماید.

حق طلاق زوجه

در صورتی که زن با مجوز قانون از تمکین امتناع کرده و با این وجود، مرد از پرداخت نفقه خودداری نماید، زن می تواند برای مطالبه نفقه خود از طریق دادگاه خانواده اقدام نموده و در صورت صدور حکم بر پرداخت نفقه و عدم اجرای حکم توسط زوج، برای طلاق از طرف زن به صورت یک طرفه اقدام نماید.

ممنوعیت ازدواج مجدد زوج

یکی از شرایط صدور مجوز برای ازدواج مجدد شوهر، نشوز زن و عدم تمکین وی می باشد؛ با این وجود، در حالتی که عدم تمکین زن با مجوز قانونی بوده و در مواردی که زن مجاز به عدم تمکین است، از جمله آثار عدم تمکین زن آن است که مرد حق ازدواج مجدد نداشته و درخواست وی برای اجازه ازدواج مجدد رد خواهد شد.