کلیات

شهرستان نی‌ریز یکی از شهرستانهای استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر نی‌ریز است.

تشکیل شهرستان بختگان

شهرستان نی ریز تا کنون چندین بار تجزیه شده‌است. در تاریخ ۱۰ مهر ۹۸ نیز با تجزیه بخش آباده طشک، شهرستان بختگان تشکیل شد و به دنبال آن جمعیت ۳۲٬۲۲۴ نفر شهرستان بختگان از ۱۱۳٬۲۹۱ نفر شهرستان نی ریز کم شد (طبق سرشماری نفوس و مسکن سال ۹۵) و به ۸۱٬۰۶۷ کاهش پیدا کرد. در گذشته نیز دهستان چاهک از بخش مشکان شهرستان نی ریز جدا گردید و به استان یزد ملحق گردید.

جغرافیای سیاسی

شهرستان نی ریز از شهرستانهای شرقی استان فارس است که از شمال به استان یزد و از شمال شرقی به شهرستان شهربابک در استان کرمان و از سمت مشرق به شهرستان سیرجان در استان کرمان، از جنوب شرقی به شهرستان حاجی‌آباد در استان هرمزگان، از جنوب به شهرستان داراب، از جنوب غرب به شهرستان استهبان و از غرب به شهرستان بختگان محدود می‌شود.

این شهرستان با مرکزیت شهر نی ریز، دارای ۱۰۶۵۰ کیلومتر مربع وسعت و فاصله آن تا شیراز ۲۲۲ کیلومتر است. میانگین ارتفاع آن از سطح دریا ۱۶۰۵ متر می‌باشد.

با توجه به نگاشته‌های الواح گلی تخت جمشید، این شهرستان بنام «نای­ ذی» یعنی «کارگاه اسلحه سازی» معروف بوده، بنابراین می‌توان آن را از شهرستانهای قدیمی و کهن استان برشمرد. آب و هوای آن معتدل و گرم می‌باشد و در شمال غربی آن دریاچه بختگان واقع شده‌است. و، چشمه برنج‌زار، دشت لاله‌های واژگون مشکان و برکه احمدشاه ونیز باغهای انجیر و انار از چشم‌اندازهای گردشگری این منطقه است.

سوغات شهرستان، انجیر، بادام، انار، پسته، حلوی ارده و زعفران است.

درکنار چشم‌اندازهای تاریخی و طبیعی شهرستان وجود دانشمندانی چون فضل بن حاتم نیریزی و خوشنویسانی چون میرزا احمد نیریزی، محمد شفیع نیریزی و ساکت نیریزی بر زیور آن افزوده‌است.

جاذبه‌های گردشگری

مسجد جامع کبیر

از مساجد قدیمی است که سبک معماری ایوان آن به شیوه معماری دوران ساسانی می‌باشد. این مسجد دارای محرابی با گچبری‌های بسیار با ارزش است. در این مسجد در دوره‌های عضدالدوله دیلیمی، سلجوقی و خوارزمشاهی مرمتهایی صورت گرفته‌است. به عقیده برخی مورخین این مسجد قبل از ورود اسلام به ایران از آتشکده‌های مهم زرتشتیان بوده‌است.

قلعه اس.پی. آر (S.P.R)

از قلعه‌های نظامی نیروهای انگلیسی و هندی در جنگ جهانی اول است که از سنگ و ساروج ساخته شده‌است. در وسط آن حیاط و در اطراف آن حجره و اتاقهای متعدد واقع شده و در چهارگوش آن چهار برج جهت نگهبانی وجود دارد.

از دیگر آثار و جاذبه‌های تاریخی شهرستان نی ریز می‌توان به مقبره میرزا احمد نیریزی، موزه سنگ و خوشنویسی، کاروانسرای نیریز، قلعه سوخک، ارگ قطرویه، سرای آبی‌بی و سرای فاتح اشاره کرد.

منطقه حفاظت شده بهرام گور

این منطقه با وسعت ۲۶۰ هزار هکتار در فاصله ۴۰ کیلومتری شهر نیریز در بخش قطرویه قرار گرفته‌است. گونه‌های نادری از جانوران شامل یوزپلنگ، گورخر آسیائی قوچ، میش، هوبره و گربه وحشی در این منطقه وجود دارد. پوشش گیاهی این منطقه شامل قیچ، گز، بادام کوهی، درمنه، انواع گون، آویشن و آنغوزه می‌باشد.

پارک ملی بختگان

این منطقه با وسعت بیش از ۳۰۰ هزار هکتار در فاصله ۱۰۵ کیلومتری شهر نی ریز واقع شده و متشکل از دریاچه بختگان و جزیره نرگس است که با پوشش گیاهی متنوع و گونه‌های متفاوت جانوری و پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو، پلیکان، درنا، اردک و غاز وحشی مکانی مناسب جهت بازدید گردشگران می‌باشد.

دشت لاله‌های واژگون مشکان

دریاچه سد گنوی مشکان

این دریاچه زیبا در ۱۵ کیلومتری جاده مشکان به نی ریز در پایین دست قنات سفیدار در فاصله یک کیلومتری از جاده واقع شده‌است. آب دریاچه شیرین است.

☆☆**آبشار تارم**☆☆

آبشار تارم نی ریز در موقعیت جغرافیایی E541716 N290742 در استان فارس واقع است. این آبشار در پنج کیلومتری شهر نی ریز و در دامنه کوه‌های جنوبی این شهر واقع بوده و تلفیقی از زیبایی‌های طبیعی چون چشمه، کوه، جنگل یک قنات زیبا به نام آبادزردشت بر زیبایی آن افزوده‌است. شهر نی ریز دویست کیلومتری شیراز واقع است. آب آبشار و چندین چشمه در نزدیکی آن پس از عبور از میان درختان انجیر به گورآب می‌ریزد. آبشار تارم یک آبشار فصلی با ارتفاع ۱۱۵ متر در شهرستان نی ریز استان فارس بوده و به عنوان بزرگ‌ترین آبشار فصلی خاورمیانه شناخته شده‌است.