کلیات
هیستری جمعی یا برانگیختگی همگانی، در جامعهشناسی و روانشناسی، اختلال تبدیلی است که در اثر شایعات یا ترس، توهم تهدید مشترک در گروهی از جامعه سرایت پیدا میکند و زمانی رخ میدهد که افراد همزمان تحت یک محرک تنش زا (Stressor) واقع شوند.
در ادمه به چند نمونه از هیستری های جمعی اشاره می شود:
در همهگیری خنده در تانگانیاکا (۱۹۶۲): در ژانویه ۱۹۶۲ در یک مدرسه دخترانه در شهر کاشاشا در کشور تانزانیا ۹۵ نفر از ۱۵۹ دانش آموز مدرسه دچار این همهگیری شدند. مدرسه چند بار تعطیل و بازگشایی شد و این همهگیری به مدارس دیگر هم سرایت کرد.
همهگیری ژوئن (۱۹۶۲): یک بیماری مرموز در یک کارگاه تولید لباس در آمریکا شیوع پیدا کرد. علائم بیماری شامل کرختی، تهوع، سرگیجه و استفراغ بود. یک شایعه مبنی بر اینکه این بیماری در اثر نیش حشرات موجود در کارگاه سرایت میکند بسرعت منتشر شد. ۶۲ نفر از کارکنان کارگاه دچار بیماری و چند نفر بستری شدند. تحقیقاتی که توسط مرکز بیماریهای واگیر بهداشت عمومی امریکا انجام شد به این نتیجه رسید که این بیماری، هیستری جمعی بودهاست.
بیهوشیهای بلک برن (۱۹۶۵): در اکتبر ۱۹۶۵ تعدادی از دختران دانش آموز مدرسه ای در بلک برن، انگلیس ابراز کردند که سرگیجه دارند و بعضی از آنها بیهوش شدند. در عرض دو ساعت ۸۵ دانش آموز با آمبولانس به بیمارستان انتقال یافتند. علائم دانش آموزان شامل بیهوشی، به هم خوردن دندانها، هایپرپنه و تتانی بود. با استفاده از پرسشنامه شخصیت آیزنک مشخص شد که دانش آموزانی که دچار این مشکلات شده بودند نمرات بیشتری در سرشت مضطرب و برونگرایی دارند. نتیجهگیری متخصصین این بود که این همهگیری ریشه هیستریک دارد، یک همهگیری قبلا افراد را از نظر ذهنی آماده کرده بود، راهپیمایی ۳ ساعته که روز قبل انجام شده و ۲۰ بیهوش داشته این بیهوشیهای روانی را شروع کردهاست.
می سی سی پی (۱۹۷۶): دانش آموزان یک مدرسه بدون دلیل قابل قبولی به زمین میافتادند و به خود میپیچیدند. در یک مقطع زمانی یک سوم از ۹۰۰ دانش آموز از ترس دچار شدن به بیماری به مدرسه نمیآمدند.
مالزی (۱۹۷۰–۱۹۸۰): هیستری جمعی در مالزی دختران دانش آموز و کارگران زن جوان در کارخانهها را مبتلا کرد.
۲۰۰۰ تا کنونمرد میموننمای دهلی (۲۰۰۱): شایعاتی در مورد دیده شدن یک هیولای پر مو شبیه به میمون در خیابانهای دهلی هند منجر به مرگ دو یا سه نفر شد. آنها هنگام فرار از دست این هیولای خیالی یا از پشت بام یا از راه پلهها سقوط کردند.
کارولینای شمالی (۲۰۰۲): ۱۰ دختر در یکی از مناطق روستایی کارولینای شمالی دچار حملههای عصبی و علائم دیگری شدند. این علائم برای مدت ۵ ماه با شدت و ضعف ادامه داشت. بیشتر این حملات در خارج از کلاس و حدود نیمی از آنها در زمان نهار رخ میداد.
ویروس توت فرنگی با شکر (۲۰۰۶): در ماه مه سال ۲۰۰۶ شیوع گستردهای از یک بیماری که ویروس توت فرنگی با شکر نام گرفت در مدارس پرتقال گزارش شد. این نام در واقع از یک سریال مورد علاقه دختران نوجوان به نام «توت فرنگی با شکر» گرفته شده بود. حداقل ۳۰۰ دانش آموز در ۱۴ مدرسه علائمی مشابه چیزی که در آخرین اپیزود سریال برای بعضی شخصیتها رخ میداد گزارش کردند. علائم شامل کهیر، دشواری در تنفس و سرگیجه بود. بعضی مدارس به دلیل نگرانی از وجود یک مشکل واقعی تعطیل شدند. مرکز ملی اورژانس پرتقال موضوع را تحت عنوان «هیستری جمعی» طبقهبندی کرد.
آموزشگاه دخترانۀ ستارهه، کنیا (اکتبر ۲۰۱۹): در آغاز ۵۲ دانش آموز به دلیل یک بیماری نامعلوم با علائمی از قبیل سرفههای شدید، عطسه و تب ایزوله شدند. وقتی این تعداد به ۶۸ نفر افزایش یافت مدیر مدرسه تصمیم گرفت مدرسه را تعطیل کند و از والدین دانش آموزان خواست که دخترانشان را به خانه ببرند. در نمونههای جمع آوری شده از دانش آموزان فقط دو مورد حاوی راینوویروس که یک ویروس شایع در سرماخوردگی است بودند. متخصصان اعزام شده از طرف وزارت بهداشت کنیا، بعد از انجام تحقیقات روانشناسی روی دانش آموزان به این نتیجه رسید که این بیماری نامعلوم مورد دیگری از هیستری جمعی بودهاست.
هیستری جعی در مدارس ایران در سال ۱۴۰۱همزمان با مسمومیت گروهی از دانش آموزان در چندین مدرسه از کشور در پاییز و زمستان سال ۱۴۰۱ از سوی کارشناسان و مسئولان اعلام شد که در مدارس ایران نیز نوعی از هیستری جمعی به وجود آمده است.