کلیات

علی وکیلی متولد سال ۱۲۶۷ بود که در سال ۱۳۴۶ شمسی درگذشت. او بازرگان، سناتور، نماینده مجلس شورای ملی و رئیس اتاق بازرگانی تهران بود.

زندگی

علی طباطبایی وکیلی در سال ۱۲۶۷ شمسی در تبریز متولد شد.  پدرش صالح وکیلی بود. تحصیلات ابتدایی را در تبریز و دوره متوسطه را در مدرسه آلیانس تهران تحصیل کرد و پس از آن عازم استانبول شد. به ایران بازگشت و در اداره مالیه تبریز مشغول به کار شد، اما پس از مدتی به سوئیس رفت و تحصیلاتش را در زمینه اقتصاد در آنجا ادامه داد.  پس از بازگشت به ایران به استخدام اداره کل انحصار یزد درآمد. سپس به تهران آمد و به تجارت کفش مشغول شد و نمایندگی کفش ساکسون را به دست آورد. او نخستین کسی بود که برای بازاریابی کفش‌های خود در ایران آگهی بازرگانی منتشر کرد و به‌تدریج یکی از تجار معروف و عمده تهران شد. در سال ۱۳۰۰ خورشیدی نمایندگی اتومبیل‌های فورد در ایران را گرفت و در ماجرای به قدرت رسیدن رضاشاه، حامی وی بود. 

نمایندگی مجلس

وکیلی در دوره نهم مجلس شورای ملی (سال ۱۳۱۱) به نمایندگی تهران برگزیده شد و این کرسی را تا دوره دوازدهم حفظ کرد. سال‌های نمایندگی او با دوران وزارت مالیه علی‌اکبر داور همزمان بود. داور مبادرت به تشکیل شرکت‌های دولتی کرد و از وجود وکیلی در این شرکت‌ها بهره گرفت و در غالب این شرکت‌ها او را عضو هیئت‌مدیره می‌کرد.  وکیلی «شرکت مرکزی» را تأسیس کرد که شرکتی دولتی برای تجارت با شوروی بود.  «شرکت مرکزی» تشکیلاتی بود که توسط علی‌اکبر داور سازماندهی شده بود و تمامی خریدهای کلان دولتی در زمینه ارزاق و مایحتاج عمومی از قبیل پارچه، قند، شکر، چای، ابزارآلات و... در سطح وسیع را خریداری می‌کرد. داور سرپرستی این شرکت را به علی وکیلی سپرد و او از نیمه دوم ۱۳۱۴ عهده‌دار این سمت شد. این شرکت‌های دولتی پس از خودکشی داور و در زمان وزارت سرتیپ امیرخسروی همگی منحل شدند.

وکیلی نیز یکی از مغضوبان رضاشاه شد و در ۲۱ اسفند ۱۳۱۸ محمد سروری کفیل (سرپرست) وزارت دادگستری لایحه سلب مصونیت وکیلی را به تصویب مجلس شورای ملی رساند و او زندانی و محاکمه شد. پس از کناره‌گیری رضاشاه از سلطنت، دادگاه حکم برائت وکیلی را صادر کرد و او به مجلس بازگشت.

در دهه بیست خورشیدی، وکیلی بار دیگر در دوره پانزدهم به نمایندگی تهران به مجلس شورای ملی رفت. پس از گشایش مجلس سنا در سال ۱۳۲۸ به سناتوری رسید و چهار دوره نماینده مجلس سنا بود. وکیلی همچنین یک دوره به عضویت انجمن شهر تهران درآمد.

ریاست اتاق بازرگانی تهران

او همچنین سه دوره رئیس اتاق بازرگانی تهران بوده است (از سال ۱۳۳۶-۱۳۴۲). علینقی عالیخانی، وزیر اقتصاد، در مصاحبه‌اش با پروژه تاریخ شفاهی ایران از دلیل کناره‌گیری وکیلی از ریاست اتاق بازرگانی تهران می‌گوید: «پنج شش ماه پس از این‌که به وزارت اقتصاد آمدم با مشورت با نخست‌وزیر و کسب اجازه از محمدرضاشاه ترتیبی دادم که به علی وکیلی، رئیس اتاق بازرگانی تهران توصیه بشود که از کار خودش کنار برود و دلیل آن را هم این آوردیم که شاه مایل هستند که ایشان خودشان را خیلی خسته نکنند. به خاطر این‌که مریض بود و واقعاً هم حال خوشی نداشت آن‌چنان که در حدود یک سال پس از این جریان هم فوت کرد.

ولی از نظر من این‌ها بهانه بود. دلیل اصلی من این بود که تا مقداری اتاق بازرگانی تهران را جوان بکنیم. نباید این نکته را ناگفته بگذارم که متأسفانه ترتیب انتخاب اتاق بازرگانی تهران به صورت کاملاً آزادی انجام نمی‌پذیرفت و اگر هم می‌خواستند برای هر کسی که کارت بازرگانی دارد و حق رأی دارد این امکان را بدهند که نماینده انتخاب بکنند شاید هیچ‌کدام از این کسانی که در اتاق بازرگانی بودند به نمایندگی انتخاب نمی‌شدند. چرا که بیشتر این‌ها کسبه خرده‌پا و یا تیپ‌های بازاری بودند و بنابراین نوع کسانی که مورد نظر آن‌ها بود با کسانی که صنایع تازه و نو را ایجاد کرده بودند تفاوت داشتند.»