کلیات

همدان شهری در دامنه‌های کوه الوند و قدیمی‌ترین شهر ایران است که قدمت آن به بیش از سه هزار سال می‌رسد، شهری که از بدو شکل‌گیری همواره و در کوران حوادث روزگار پابرجا و دارای سکنه بوده و امروز نیز یکی از کلان‌شهرهای کشور به شمار می‌رود.

همدان پایتخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین بوده و به شایستگی این نام صاحب جایگاهی والا در عرصه فرهنگ و تاریخ و تمدن در کشور است چرا که از لحاظ تاریخی و فرهنگی قدمتی فراتر از سه هزار سال دارد و نخستین پایتخت اولین سلسله حکومت ایران بوده است.

این شهر دانشمندان، مشاهیر، مفاخر و شاعران بزرگی، چون رشیدالدین فضل‌الله همدانی، سید جمال الدین اسدآبادی، عین القضات، باباطاهر، کلیم کاشانی، مفتون همدانی، میرزاده عشقی و... را در خود پرورانده است.

همدان امروز  یکی از پنج شهر گردشگری و تاریخی کشور محسوب می‌شود. وجود آثار تاریخی و فرهنگی با قدمت چندهزار ساله در همدان، همچون تپه هگمتانه، گنبد علویان، برج قربان، موزه تاریخ طبیعی، حمام قلعه، موزه مشاهیر، کتیبه‌های گنج‌نامه و جاذبه‌های طبیعی منحصربه‌فرد  جایگاه این شهر را به عنوان یکی از مقاصد گردشگری در ایران و جهان تثبیت می‌کند.

وجود آرامگاه شیخ الرئیس بوعلی سینا در همدان سبب شده تا یکم شهریور ماه زادروز حکیم هزاره‌ها که به عنوان روز پزشک در تقویم نام‌گذاری شده، با نام روز همدان تعیین شود.

روزی برای همدان

حسین زندی فعال فرهنگی شهر همدان و سردبیر نشریه همدان‌نامه در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در توضیح فلسفه نامگذاری روزی برای همدان، بیان کرد: روز همدان بر اساس روز پزشک نام گذاری شده است و در تقویم رسمی این روز به دلیل بزرگداشت بوعلی سینا به عنوان روز پزشک شناخته می شود.

از یک دهه پیش روز پزشک را با روز همدان گره زدند که اساس این تقارن هم وجود آرامگاه بوعلی سینا در همدان است؛ البته تمامی شهرها روزی را با مشخصاتی خاص به نام خود دارد که برای همدان هم این روز با یکم شهریور و روز بزرگداشت بوعلی سینا مصادف است.

وی افزود: از اوایل دهه نود و سال ۹۲ ما فعالان در تشکل های مدنی این پیشنهاد را مطرح کردیم که چون روز همدان صرفا شهر همدان را دربرمی گیرد بهتر است این امکان را به تمام شهرستان های استان تعمیم داد و هفته همدان را مطرح کردیم. برای برگزاری این هفته رویدادهای مهمی از یک تا هفت شهریور را تعریف و برنامه هایی را برگزار کردیم و خوشبختانه از سال ۹۲ به بعد موضوع هفته فرهنگی همدان تاحدودی جاافتاده است.

در سال‌های گذشته همواره این آیین بزرگداشت را به صورت هفته ای برگزار کردیم که متاسفانه شیوع همه‌گیری کرونا موجب برهم خوردن مراسم به صورت حضوری شد و این آیین را به سمت مراسم مجازی و غیرحضوری برد.

زندی در توضیح تفاوت برگزاری هفته فرهنگی همدان با مراسم پیش از آن تصریح کرد: روز همدان را پیش‌تر مدیران برگزار می کردند یعنی یک برنامه کاملا رسمی در آرمگاه بوعلی بود که در آن عمدتا افرادی چون رئیس دانشگاه علوم پزشکی، استانداری، شهرداری و ... حضور داشتند و یک جشن فارغ التحصیلی برای تعدادی از دانشجویان برگزار می شد و اختتامیه یک نمایشگاه عکس هم در همان روز پیش‌بینی می‌شد.

اما این موضوع را با دوستان فعال میراث فرهنگی مطرح کردیم و قرار بر این شد که این مراسم از شکل رسمی و دولتی فاصله بگیرد و تا حدی مردمی تر برگزار شود؛ انجمن ایرانشناسی کهن دژ در سال ۹۲ آغازگر این رویداد بوده است و در همان سال در مدرسه کشاورزی همدان جشنی با حضور پرویز ذکایی (نویسنده و محقق مشهور همدانی که بیش از ۴۰۰ عنوان اثر از وی طبع و نشر شده) برگزار شد.

وی افزود: از دوران باستان تنها جشن هایی ماندگار شدند که مربوط به مردم و همراه با مشارکت آنان بوده است؛ به همین دلیل ما گفتیم که اگر قرار است برای گرامیداشت همدان کاری انجام شود بهتر است مردمی باشد و مردم خودشان این کار را انجام دهند.

زندی افزود: در همین راستا در تابستان سال ۹۸ و در روز دوم شهریور هفته فرهنگی همدان برنامه ای در دبیرستان ابن سینا داشتیم که فارغ التحصیلان قدیمی این دبیرستان به آنجا آمدند. روز سوم شهریور مراسمی را در بازار همدان با حضور میرجلال الدین کزازی (چهره ماندگار ادب فارسی) برگزار کردیم که کسبه و بازار درگیر این مراسم بودند و در سال های پیش شاهد بودیم حتی شهرداری هم عنوان هفته فرهنگی همدان را استفاده می کند.

وی در معرفی متولیان برگزاری این مراسم یادآور شد: نشریه همدان نامه، انجمن پویشگران سفر پاک، انجمن توان افزایی باهم، مسئولان دبیرستان ابن سینا، هیئت امنای کاروان سرای گلشن که در این سالها برگزار کننده مراسم بوده اند تنها یک گروه بودند که این مراسم برگزار کردند و شورای شهر و شهرداری ها و میراث فرهنگی و ... هم مراسمی را برگزار کردند. امروز هم برای روز همدان برنامه ای مشترک با کتابخانه مرکزی داریم که دربرگیرنده سلسله نشست هایی مرتبط با تاریخ همدان است و به صورت آنلاین میزبان پرویز ذکایی هستیم.

سردبیر نشریه همدان‌نامه در انتها در معرفی این نشریه خاطرنشان کرد: همدان‌نامه از سه و سال نیم پیش شروع به کار کرد و مجوز آن هفته نامه است اما به دلیل مسائل مالی به صورت دو هفته ای منتشر می شود اما رویکرد ما کاملا فرهنگی و اجتماعی است. به رغم این که متاسفانه از جایی حمایت نمی شویم در سه سال گذشته بالای ۷۰ برنامه حضوری و آنلاین برگزار کرده ایم که شامل بزرگداشت افراد صاحب نام، رونمایی کتاب هایی درباره همدان بوده و بیشتر موضوعات فرهنگی و اجتماعی همدان را پوشش داده است.

هَمِدان، هَمَدان یا به گویش محلی هِمِدان یکی از کلان‌شهرهای ایران در منطقهٔ غربی و کوهستانی ایران و مرکز شهرستان و استان همدان است. این شهر در دامنه کوه الوند و در بلندای ۱٬۷۴۱ متری از سطح دریا واقع شده‌است و از شهرهای سردسیر ایران به‌شمار می‌آید. همدان قدیمی‌ترین شهر ایران و از کهن‌ترین شهرهای جهان است.

در سال ۱۳۸۵ مجلس شورای اسلامی در مصوبه‌ای همدان را «پایتخت تاریخ و تمدن ایران» اعلام کرد. همدان اولین پایتخت نخستین حکومت ایران، مادها بوده‌است. با این حال قدیمی‌ترین آثار یافت‌شده از محوطهٔ باستانی هگمتانه و نیز کتیبه‌های گنج‌نامه مربوط به دوران هخامنشیان است.

همچنین این شهر در سلسله‌های هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان، آل بویه و سلجوقیان یکی از پایتخت‌های ایران بوده‌ است. هم‌ اکنون استان همدان به دلیل داشتن مراکز تاریخی و دیدنی به عنوان پنجمین شهر فرهنگی و گردشگری کشور شناخته می‌شود و از نظر علمی با وجود مراکز دانشگاهی چون دانشگاه بوعلی سینا، دانشگاه صنعتی همدان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، دانشگاه پیام نور همدان و مراکز دیگر، به عنوان یکی از قطب‌های دانشگاهی شناخته شده‌ است.

آرامگاه بوعلی‌سینا نماد شهر همدان و یکی از نمادهای پیشینهٔ ایران در فرهنگ جهان و دانش و علم به‌شمار می‌رود.