کلیات

ایرج اسکندری متولد ۱۲۸۶ در تهران بود که در تاریخ ۱۱ شهریور ۱۳۶۴ در برلین شرقی درگذشت.  دبیر اول حزب توده ایران یکی از اعضای شاخص گروه ۵۳ نفر و از بنیانگذاران حزب توده ایران بود. وی نماینده دوره چهاردهم مجلس شورای ملی، وزیر پیشه و هنر در کابینه قوام‌السلطنه و سال‌ها دبیر اول حزب توده ایران بود. اسکندری از سال ۱۳۲۰ تا انقلاب ۱۳۵۷ در فعالیت‌های این حزب حضور داشت.

او تاریخ باستان ایران را خوب می‌شناخت و یکی از خبرگان آثار باستانی ایران بود.

زندگی

دودمان ایرج اسکندری به عباس میرزا ولیعهد می‌رسد. ایرج اسکندری در ۱۲۸۶ در تهران متولد شد. پدرش یحیی میرزا اسکندری از شاهزادگان مشروطه‌خواه و عمویش سلیمان میرزا اسکندری بود. «یحیی میرزا» پسر محسن میرزا کفیل الدوله بود و او هم فرزند محمد طاهر میرزا و ایشان هم فرزند اسکندر میرزا و اسکندر میرزا نیز پسر عباس میرزای ولیعهد بود. اسکندری نخست در مدرسه سپهر، سپس در دارالفنون و بعد در مدرسهٔ علوم سیاسی درس خواند. ۱۸ ساله بود که مدرسه سیاسی را تمام کرد و در بیست سالگی، بنا بر وصیت پدرش و به همت پدربزرگش، برای ادامهٔ تحصیل به فرانسه رفت و در آنجا حقوق خواند.

ارتباط با دانشجویی بلغاری به نام کیسیلوف، که دانش خوب دربارهٔ مارکسیسم داشت، موجب آشنایی بیش‌تر و علاقه‌مندی افزون‌تر اسکندری به مارکسیسم شد.

وی به توصیهٔ عمویش، سلیمان میرزا اسکندری، با تعدادی از دانشجویان ایرانی دانشگاه برلین آلمان شرقی -که در ۱۹۲۵ فرقهٔ جمهوری انقلابی ایران را تشکیل داده بودند، ارتباط یافت. او از این گروه که مهم‌ترین افراد آن مرتضی علوی، تقی ارانی و احمد اسدی بودند، با عنوان کمونیست‌های برلین نام برده‌است.

در ۱۳۱۰ از اروپا به ایران بازگشت و در مقام معاون دادستان مشغول به کار شد. با همکاری دکتر تقی ارانی مجله دنیا را تأسیس کرد و مقالات اقتصادی این مجله را عهده‌دار شد. در ۱۳۱۵ پس از آن‌که صدرالاشراف وزیر دادگستری شد، از کار خود در وزارت دادگستری استعفاء داد.