کلیات

جولیوس رابرت اوپنهایمر  ۲۲ آوریل ۱۹۰۴ – ۱۸ فوریهٔ ۱۹۶۷ فیزیک‌دان نظری آمریکایی بود. او طی جنگ جهانی دوم، رئیس آزمایشگاه لُس‌آلاموس بود و به‌سبب نقشش در پروژۀ منهتن، که در جنگ جهانی دوم به ساخت نخستین جنگ‌افزارهای هسته‌ای انجامید، اغلب «پدر بمب اتمی» لقب گرفته‌است.

اوپنهایمر در دانشگاه هاروارد تحصیل کرد و در سال ۱۹۲۵ مدرک کارشناسی شیمی گرفت. او در دانشگاه کمبریج و دانشگاه گوتینگن در رشته فیزیک تحصیل کرد که در سال ۱۹۲۷ از آن‌جا پی‌اچ‌دی خود را گرفت. او در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی و مؤسسه فناوری کالیفرنیا سمت‌های آکادمیک داشت و نقش قابل توجهی در زمینهٔ فیزیک نظری، از جمله در مکانیک کوانتومی و فیزیک هسته‌ای ایفا کرد. در جنگ جهانی دوم، او برای کار در پروژهٔ منهتن استخدام شد و در سال ۱۹۴۳ به‌عنوان مدیر آزمایشگاه لُس‌آلاموس در نیومکزیکو منصوب شد و وظیفه ایجاد سلاح‌ها را بر عهده گرفت. او از جمله کسانی بود که شاهد آزمایش ترینیتی که در آن، نخستین بمب اتمی، ۱۶ ژوئیه ۱۹۴۵ با موفقیت منفجر شد، بود. او بعدها گفت که هنگام این انفجار به‌یاد قطعه‌ای از بهگود گیتا افتاده: «خودِ مرگ شده‌ام، ویران‌گر دنیاها.» در اوت ۱۹۴۵، از بمب اتمی، برای بمباران اتمی هیروشیما و ناگاساکی استفاده شد.

اوپنهایمر پس از پایان جنگ، رئیس کمیتهٔ مشاوره عمومی کمیسیون تازه‌تأسیس انرژی اتمی ایالات متحده آمریکا شد. او به‌منظور کنترل بین‌المللی انرژی هسته‌ای و در راستای جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای و مسابقه تسلیحات هسته‌ای با اتحاد جماهیر شوروی تلاش بسیاری کرد. در خلال بحث دولتی در سال‌های ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۰، او با توسعهٔ بمب هیدروژنی مخالفت کرد و دربارهٔ مسائل دفاعی موضع گرفت که خشم برخی جناح‌ها در دولت و ارتش ایالات متحده را برانگیخت. در دوره مک‌کارتیسم، موضع‌گیری‌هایش در کنار ارتباطات گذشته‌اش با افراد و سازمان‌های وابسته به حزب کمونیست، به لغو مجوز ورودش به جلسه‌ای بسیار بحث‌برانگیز در ۱۹۵۴ انجامید. او که از نفوذ مستقیم سیاسی برکنار ماند، به سخنرانی، نوشتن و فعالیت در فیزیک ادامه داد. نه سال بعد، رئیس‌جمهور جان اف. کندی، جایزهٔ انریکو فرمی را به او، به‌عنوان اعاده حیثیت، اعطا کرد. در سال ۲۰۲۲، پنجاه و پنج سال پس از مرگش، دولت ایالات متحده تصمیم سال ۱۹۵۴ را باطل و وفاداری اوپنهایمر را تصدیق کرد.

دستاوردهای اوپنهایمر در فیزیک، شامل تقریب بورن–اوپنهایمر برای توابع موج مولکولی، کار روی نظریه الکترون‌ها و پوزیترون‌ها، فرایند اوپنهایمر-فیلیپس در همجوشی هسته‌ای و نخستین پیش‌بینی تونل‌زنی کوانتومی است. همچنین او و دانش‌جویانش، سهم برجسته‌ای در نظریهٔ مدرن ستاره‌های نوترونی و سیاه‌چالهها، و مکانیک کوانتومی، نظریهٔ میدان‌های کوانتومی و برهم‌کنش‌های پرتوهای کیهانی داشتند. به عنوان معلم و مروج علم، او را پایه‌گذار مکتب فیزیک نظری آمریکایی می‌دانند که در دههٔ ۱۹۳۰ به شهرت جهانی رسید. او پس‌از جنگ جهانی دوم، مدیر مؤسسهٔ مطالعات پیشرفته در پرینستون، نیوجرسی شد.