کلیات

به مجموعه‌ای از اختلالات که باعث التهابات مزمن دستگاه گوارش می‌شوند در اصطلاح پزشکی التهاب روده یا IBD می‌گویند. این اختلالات بر بخش‌های مختلف سیستم گوارش همچون معده، مری، دهان، روده بزرگ و روده باریک اثر می‌گذارد. 

دستگاه گوارش نقش مهمی در تجزیه غذا، ذخیره مواد مغذی و خروج مواد زائد از بدن ایفا می‌کند. از هیمن‌رو بروز اختلال در بخش‌های مختلف آن می‌تواند باعث درد و تورم شدید ناشی از بیماری التهابی روده شود که در صورت عدم درمان جان بیمار به خطر می‌افتد.

 انواع بیماری التهاب روده (IBD)

اصلی‌ترین بیماری‌های IBD عبارتند از:

• بیماری کرون (Crohn’s disease): این بیماری اغلب در روده کوچک و قسمت بالایی روده بزرگ ایجاد می‌شود، اما می‌تواند از دهان تا مقعد را درگیر کند. درد و تورم دستگاه گوارش نشانه اصلی آن است.
• کولیت اولسراتیو (Ulcerative colitis): با تورم و زخم در روده بزرگ به‌خصوص کولون و رکتوم (راست روده) همراه است.
• کولیت میکروسکوپی (Microscopic colitis): نوعی ناراحتی روده ایجاد می‌کند که تنها با میکروسکوپ قابل تشخیص است.

علائم التهاب روده

علائم بیماری IBD معمولا به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شوند و پس از مدتی کاهش پیدا می‌کنند. شایع‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:

• گاز و نفخ
• کم شدن اشتها
• خون در مدفوع
• کم‌خونی فقر آهن
• درد عضلات شکم
• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• احساس درد و ناراحتی در معده
• اسهال و فوریت روده به تخلیه مدفوع

علائم التهابات روده که کمتر شایع هستند، شامل موارد زیر می‌شود:

• تب
• خستگی
• درد مفاصل
• عرق شبانه
• زخم‌های پوستی
• مشکلات بینایی
• قرمزی و خارش چشم‌
• حالت تهوع و استفراغ

علت بروز بیماری التهاب روده یا IBD

محققان هنوز در تلاش هستند تا علت التهاب روده را مشخص کنند. در گذشته دلیل اصلی این بیماری رژیم غذایی شناخته می‌شد. اما امروزه این عامل را محرکی برای تشدید التهاب مزمن IBD می‌دانند. 

در زیر با شایع‌ترین علل بیماری IBD آشنا خواهید شد:

1. ژنتیک و التهاب روده

تحقیقات نشان داده از هر 4 نفر مبتلا به این بیماری، 1 نفر دارای سابقه خانوادگی IBD در پدر، مادر، خواهر یا برادر خود بوده است.

2. پاسخ سیستم ایمنی

سیستم ایمنی بدن ما وظیفه مبارزه با عفونت‌ها را برعهده دارد. اما سیستم ایمنی افراد مبتلا به IBD (بیماری التهابی روده) مواد غذایی دستگاه گوارش را به‌عنوان ماده زائد شناسایی می‌کند. از همین‌رو آنتی‌بادی (پروتئین) لازم برای مبارزه با مواد خارجی آزاد خواهد شد و علائم بیماری التهابات روده‌ای نمایان می‌شود.

3. سیگار کشیدن و التهاب روده

برخی عوامل محیطی همچون سیگار کشیدن باعث بروز بیماری کرون و تشدید علائم آزاردهنده آن می‌شود. همچنین بیماری کولیت اولسراتیو در افرادی که سیگار را ترک کرده‌اند شیوع بیشتری دارد.

4. استرس و اضطراب

یکی از عوامل اثرگذار و تشدیدکننده التهابات روده استرس و اضطراب است. اکثر پزشکان توصیه می‌کنند برای کاهش استرس از ورزش‌های مفرح و سرگرمی‌های لذت‌بخش جهت ترشح بیشتر هورمون سروتونین (هورمون شادی‌بخش) کمک بگیرید.

سایر مواردی که علت بروز بیماری التهاب روده شناخته می‌شوند، عبارتند از:

• سن
• نژاد
• جنسیت
• فاکتور محیطی

عوارض بیماری التهاب روده (IBD)

اصلی‌ترین خطری که افراد مبتلا به بیماری IBD را تهدید می‌کند، سرطان کولون (colorectal) است. سایر عوارض احتمالی شامل موارد زیر می‌شوند:

• سوء تغذیه
• فیستول مقعد
• پوکی استخوان
• تورم شدید روده
• تنگ شدن کانال مقعد
• سوراخ یا پارگی در روده بزرگ
• کم خونی یا لخته شدن خون
• بیماری‌های کبد (سیروز، کلانژیت و التهاب مجرای صفوی)

روش تشخیص بیماری التهاب روده

بیماری کرون و کولیت اولسراتیو که دلایل اصلی IBD محسوب می‌شوند، علائم مشابهی دارند. از همین‌رو پزشک متخصص گوارش پس از گرفتن شرح حال در مورد علائم بیماری، به جواب آزمایش خون و آزمایش مدفوع برای بررسی نشانگرهای التهاب در روده نیاز دارد.