در مورد سپتامبر سیاه در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
کلیات
عبارت سپتامبر سیاه (به عربی: أیلول الأسود) به جنگ داخلی اردن در خلال سپتامبر ۱۹۷۰ تا ژوئیه ۱۹۷۱ گفته میشود. درگیری بین دو گروه عمده جمعیت اردن یعنی فلسطینیان تحت عنوان سازمان آزادیبخش فلسطین، (به رهبری یاسر عرفات) و نیروهای مسلح اردن (به رهبری ملک حسین) صورت پذیرفت. دلیل اصلی جنگ تلاش برای به دست گرفتن رهبری اردن بود. نبرد سپتامبر ۱۹۷۰ از سرفصلهای مهم در تاریخ حیات این جنبش است. فتح پس از موفقیت نبرد کرامه (که نبردی با نیروهای اسرائیلی بود) قدرت بسیاری یافتهبود و نظامیان پرشمار گروههای مقاومت فلسطینی مناطق حساس کشور اردن را به کنترل خود درآورده بودند، آشکارا پلیس را تحقیر میکردند، خیابانها را میبستند، از مردم باج میگرفتند و به زنان تعرض میکردند؛ و یاسر عرفات نیز شکایت از این رفتارها را یا رد میکرد یا اعضای خاطی را میبخشید. این وضعیت که به پیدایش یک «دولت در دولت» انجامیده بود، نهایتاً به واکنش شدید دولت اردن انجامید. دولت اردن در ۲۴ سپتامبر نیروهای خود را در مواضع حساس کشور مستقر کرد، پستهای کلیدی را به تصرف خود دراورد و فردای آن روز به فرمان ملک حسین حکومت نظامی برقرار شد. جنگ چریکهای فلسطینی و نظامیان اردنی پس از ۲ روز با توافق ملک حسین و عرفات بر سر آتشبس پایان یافت. تا ژوئیه ۱۹۷۱ که پادشاه اردن دستور اخراج تمام اعضای فتح و سازمان آزادیبخش فلسطین از کشور اردن صادر کرد و ارتش اردن آنها را به زور به داخل خاک سوریه روانه ساخت، تلفات و خسارات عظیمی بر فلسطینیان وارد آمد. فقط حدود ۳۵۰۰ فلسطینی که بسیاری غیرنظامی بودند، کشته شدند و این واقعه در بین آنان به سپتامبر سیاه معروف شد. این جنگ به کشته شدن هزاران نفر انجامید که بخش عمده آن فلسطینیان بودند (۳۴۰۰–۲۰۰۰۰ نفر). نبرد مسلحانه در ژوئیه ۱۹۷۱ پایان یافت، و رهبری سازمان آزادیبخش فلسطین و بخش عمده نیروهای شبهنظامی آن به لبنان نقل مکان کردند.
پس زمینه
پس ازجنگ ششروزه اعراب و اسرائیل در ژوئن ۱۹۶۷ بسیاری از مردم کرانه باختری رود اردن به اردن فرار کرده بودند. پیش از آن، ۶۵۰ هزار فلسطینیها در این کشور زندگی میکردند. بریتانیا پادشاهی فرااردن که در سال ۱۹۴۶ تأسیس شده بود را از زمان جنگ اول جهانی فلسطین شرقی مینامید. پس از اشغال کرانه باختری در جنگ سال ۱۹۴۸ از سوی دولت تازه تشکیل یافته اسرائیل، این کشور اردن نامیده شد. با پیوستن بیش از ۲۰۰ هزار پناهجوی جدید از کرانه غربی رود اردن، فلسطینیها به یک گروه بزرگ در اردن تبدیل شدند. بسیاری از فلسطینها در جنبشهای مختلف فلسطینی شرکت کرند و ۲۸ ژوئن سال ۱۹۶۷ در عملیات نظامی علیه نیروهای اسرائیلی در طرف دیگر رود اردن شرکت کردند. فتح از خاک اردن حملات متعددی را علیه کرانه اشغالی انجام داد. پس از انفجار یک اتوبوس مدرسه با یک مین، (که در آن یک فرد بزرگسال کشته شد و چندین دانش آموزان زخمی شدند) در ۱۸ مارس ۱۹۶۸ اسرائیل تصمیم به حمله متقابل گرفت.
نبرد کرامه
یاسر عرفات رهبر فتح (بخشی از سازمان آزادیبخش فلسطین که چندین سازمان فلسطینی زیر چتر آن فعالیت میکردند) بود. مقر عرفات در اردوگاه پناهندگان کرامه بود. در اوایل صبح روز ۲۱ مارس ۱۹۶۸ نیروهای اسرائیلی از رود اردن رد شدند و در حالی که تانکها از غرب پیشروی میکردند، چتربازان در طرف دیگر اردوگاه فرود آمدند. هنگامی که توپخانه اردن به حمله اسرائیل پاسخ داد، مورد حمله نیروی هوایی اسرائیل قرار گرفت. در طی این حمله تمام خانههای اردوگاه پناهندگان کرامه، به جز مسجد آن با خاک یکسان شدند. در طول بعد از ظهر، نیروهای اسرائیلی شروع به بازگشت (یا عقبنشینی) کردند، با وجود ضرر و زیان هنگفت، فتح نتیجه نبرد کرامه را یک پیروزی سیاسی بزرگ برای خود به حساب آورد، با وجود اینکه عمده خسارتهای اسرائیل را ارتش اردن وارد کرده بود.
پس از نبرد کرامه، بسیاری از فلسطینیها و سایر اعراب به گروههای مختلف زیرمجموعه ساف پیوستند. این گروهها به حمله به کرانه باختری رود اردن که اسرائیل اشغال کرده بود ادامه دادند که با برخورد شدید اسرائیل روبرو شد. در اردوگاههای پناهندگان که سازمان ملل ساخته بود، پلیس اردن نفوذ نداشت و هنگامی که مبارزان فلسطینی به شهرهای بزرگ اردن میرفتند، مختل نظم موجود میشدند. آنها با لباسهای نظامی و مسلح به کلاشنیکف در شهرها میگشتند و از مردم «کمکهای داوطلبانه» به مبارزه مسلحانه درخواست میکردند و در شهرها ایستگاههای ایست بازرسی ایجاد میکردند. ملک حسین از این رفتار ناراضی بود. او همچنین اعتقاد داشت که حملات مسلحانه به کرانه باختری رود اردن باعث دشوارتر شدن مذاکره با اسرائیل به منظور بازگرداندن کرانه باختری به اردن میشود، اما فلسطینیها مخالف این عقیده بودند.
در فوریه سال ۱۹۷۰ محمد رسول الکیلانی به سمت وزیر داخله منصوب شد. او استفاده از سلاح گرم در شهرها را ممنوع کرد و به ثبت رساندن تمام وسایل نقلیه موتوری را اجباری کرد. به منظور به حداقل رساندن خطر درگیری میان چریکها و ارتش اردن، او نیروهای نظامی را در پادگانها نگه داشت. عرفات به شاه حسین وعده داد که او نظم را حفظ خواهند کرد، اما در عمل چریکها به شاخههای متعددی تقسیم شدند که مانع عملی شدن این وعده شد. در ۹ ژوئن به شاه حسین در حین عبور از یک ایست بازرسی خیابانی تیراندازی شد. در ۱۰ ژوئن قراردادی بین شاه حسین و مقاومت فلسطین امضا شد که در آن فلسطینیها توافق کردند که از به همراه داشتن اسلحه در شهرها اجتناب کنند.
در مورد سپتامبر سیاه در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
وقایع اتفاقیه
ساعت 12:20 بعد از ظهر در روز یکشنبه 6 سپتامبر 1970، یک هواپیمای بوئینگ 707 ترانس ورلد ایرویز، که از فرانکفورت به نیویورک پرواز می کرد، بر فراز بلژیک ربوده شد و مجبور شد به اردن پرواز کند. طی چهار ساعت آینده، سه تلاش دیگر دنبال شد - دو تای آنها موفقیت آمیز بود. یکی از هواپیماربایان، پاتریک آرگولو 27 ساله، شهروند آمریکا بود که از لندن هواپیما را ربوده بود و خدمه هواپیمای ال آل او و همکارش لیلا خالد دستگیر و خلع سلاح کردند. جبهه مردمی برای آزادی فلسطین مسئولیت این عملیات بر عهده گرفت که در نهایت سه هواپیمای مسافربری از مبداء آمستردام، زوریخ و فرانکفورت را - همراه با مسافران و خدمه - در یک فرودگاه در زرقاء اردن جمع کرد. این رویداد که به هواپیماربایی در داوسن فیلد | Dawson's Field hijackings مشهور شد، تا پیش از یازده سپتامبر، بزرگترین هواپیماربایی تاریخ بود. چریکهای فلسطینی 310 مسافر هواپیماها که گمان میکردند یهودی نیستند را آزاد کردند و 125 مسافر و خدمه آمریکایی، اسرائیلی، سوئیسی و آلمان غربی را گروگان نگه داشتند و تهدید کردند که در صورت عدم تحقق خواسته های چریک ها که شامل آزادی اسرای فلسطینی میشود، هواپیماها و مسافران منفجر خواهند شد. آنها در اقدامی نمادین سه هواپیما را منفجر کردند و در نهایت پس از آزادی برخی رهبرانشان، گروگانها را آزاد کردند. در طول این رویداد، نیروهای هوابرد و ناوهای آمریکایی برای حمله به فرودگاه به دستور نیکسون که این اقدام را «حمله مستقیم نظامی» خوانده بود، آماده شده بودند. پس از این گروگان گیری نسبتاً موفق، دولت اردن با اعلام حکومت نظامی، حملات گستردهای علیه فلسطینهای ساکن اردن با محوریت جبهه مردمی آزادی فلسطین که حکومتی خودمختار در اردن تشکیل داده بودند، به راه انداخت و با کشتار گسترده و بیرون کردن فلسطینیها، حاکمیت خود را تثبیت کرد که به سپتامبر سیاه مشهور شد. موساد نیز در واکنش به این اتفاق، غسان کنفانی و شماری دیگر از رهبران جبهه مردمی برای آزادی فلسطین را ترور کرد. مجموعه تصاویر این هواپیماربایی از جمله انفجار سه هواپیمای مسافربری را در تابناک میبینید.
کد خبر: ۱۱۹۱۹۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۷