کلیات
سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی و در کمتر از ۲۴ ساعت، بیش از ۴۱۴ میلی متر بارندگی در مناطق شمال شرقی لیبی رخ داد. به گفته یکی از محققان هواشناسی آمریکایی، عمده این بارش‌ها ظرف شش ساعت اتفاق افتاد که چیزی حدود ۲۰ برابر میزان نرمال بارندگی سالانه در این منطقه بوده است.
اوایل هفته جاری، وقوع سیلی هولناک در مناطق شرقی کشور لیبی سبب شد تا خسارات جانی و مالی فراوانی به مردم این کشور وارد شود؛ حادثه‌ای مهیب که برخی منابع رسمی، شمار کشته‌های آن را بیش از ده هزار تن عنوان کردند.
چرایی وقوع سیل لیبی و افزایش خسارت ها
برای یافتن پاسخ این سوال باید به سراغ پدیده تغییر اقلیم و پیامد‌های عجیب مرتبط با آن رفت، درباره نمونه موردی کشور لیبی و سیل اخیر، مجموعه عوامل دیگری مانند موقعیت جغرافیایی منطقه، وضعیت سیاسی و امنیتی کشور لیبی به ویژه در شرق این کشور و زیرساخت‌ها و ضریب آمادگی کشور در برابر بلایای طبیعی را نیز باید در نظر گرفت.
در همین رابطه به تازگی روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست»، در گزارشی به ابعاد مختلف این حادثه پرداخت و در مورد آن اشاره کرد که به صورت کلی، شمال آفریقا در یک دهه گذشته، درگیر با انواع خشونت‌ها و جنگ‌های داخلی و منطقه‌ای بوده که این وضعیت زمینه اصلاح و نوسازی و مقاوم سازی زیرساخت هایی چون سدها و نیز فرصت لایروبی رودخانه‌ها را از مردم این مناطق گرفته است.
در این میان، منطقه‌ای از کشور لیبی نیز که به تازگی دچار حادثه سیل شد، مدت‌هاست توسط یک ائتلاف خودمختار اداره می‌شود که با حکومت مرکزی لیبی اختلافات جدی دارد و توسط سازمان‌های بین المللی نیز به رسمیت شناخته نمی‌شود؛ بنابراین، نه تنها پیش از سیل با مشکلاتی جدی در حوزه اصلاح و نوسازی سازه‌های آبی، لایروبی رودخانه‌ها و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و اقداماتی از این دست رو به رو بوده، بلکه در حال حاضر نیز با مشکلاتی مانند اشکال در فرایند رساندن کمک‌های امدادی و داوطلبانه به مناطق سیل زده رو به روست.
در کنار این مشکل بزرگ، ترکیبی از پدیده تغییر اقلیم، آب و هوای خشن منطقه، جغرافیای به شدت آسیب پذیر و سدها و جاده‌های ضعیف سبب شد تا سیل اخیر به یکی از وحشتناک‌ترین و خسارت بارترین سیل‌های یک قرن اخیر شمال آفریقا تبدیل شود.
گزارش های دقیق از خسارت ها
گزارش‌های دقیق از مناطق سیل زده لیبی، نشان می‌دهد، از روز یکشنبه هفته جاری تا دوشنبه و در کمتر از ۲۴ ساعت، بیش از ۴۱۴ میلی متر بارندگی در این مناطق رخ داد. به گفته یکی از محققان هواشناسی آمریکایی، عمده این بارش‌ها ظرف شش ساعت اتفاق افتاد که چیزی حدود ۲۰ برابر میزان نرمال بارندگی سالانه در این منطقه بوده است.
پایگاه خبری تحلیلی «Floodlist»، دلیل اصلی این اتفاق را پدیده تغییر اقلیم عنوان و پیش بینی کرد، همچنان مناطق شمالی و شرقی لیبی و به طور کلی شمال آفریقا در سال‌های آینده شاهد بارندگی‌های شدید خواهد بود.
«رویترز» به نقل از منابع محلی مدعی شد، میزان بارش‌های اخیر تنها در شهر درنا به ۱۰ میلیون متر مکعب رسید و همچنین توفان و باد‌های شدیدی با سرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت نیز به شروع به وزیدن کرد.
«آسوشیتدپرس» نیز در گزارشی این سیل را مشابه سیل‌های اخیر در کشور‌های یونان، ترکیه و بلغارستان عنوان کرد که تحت تاثیر پدیده تغییر اقلیم ایجاد شدند و دست کم ۲۶ کشته بر جای گذاشتند.
بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد، در سیل اخیر لیبی، بیشترین خسارات در شهر ساحلی لیبی رخ داده است؛ شهری که در انتهای دره‌ای به نام «Wadi Derna» قرار گرفته و به صورت کلی بارندگی چندانی در طول سال ندارد، اما اکنون به واسطه این سیل خسارات شدیدی را متحمل شده است.
راه های مقابله با خسارت های زیاد سیل
مستند به این گزارش می‌توان گفت، در شرایط کنونی نه تنها کشور لیبی و شمال آفریقا بلکه کل جهان متاثر از پدیده تغییر اقلیم با وضعیت جدیدی به لحاظ بارش‌های فصلی رو به روست که در برخی مناطق، بارش‌های شدید و مقطعی و در برخی مناطق نیز خشکسالی‌های طولانی در پی دارد.
در چنین شرایطی، لزوم اصلاح و نوسازی سازه‌های آبی، لایروبی رودخانه‌ها، مقاوم سازی ساختمان‌ها و دیگر اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از حجم بالای خسارات در همه کشور‌ها بیش از پیش باید مورد توجه قرار بگیرد.