کلیات
نرگس محمدی زندانی سیاسی ایرانی است که مطابق اعلام کمیته نوبل در سال ۲۰۲۳ میلادی برنده جایزه صلح نوبل شد. این دومین زن ایرانی است که جایزه نوبل صلح دریافت می‌کند. پیش از او نیز حدود ۲۰ سال قبل شیرین عبادی زن ایرانی برنده این جایزه شده بود. نرگس محمّدی در سال ۱۳۵۱ در زنجان زاده شد و در شهر‌های کرج و قروه، کُردستان بزرگ شد و پس از پایان دبیرستان در رشتهٔ فیزیک کاربردی دانشگاه بین‌المللی قزوین ادامه تحصیل داد. او یکی از مؤسسان «تشکل دانشجویی روشنگران» در این دانشگاه بود و در دوران فعالیت دانشجویی‌اش، دو بار هنگام برگزاری نشست‌های دانشجویی بازداشت شد نرگس محمدی تا کنون چندین بار با اتهاماتی نظیر «فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، اجتماع و تبانی علیه امنیت کشور، تشکیل و عضویت در گروه غیرقانونی و...» مواجه بوده است.
روزنامه‌نگاری
محمّدی از سالِ ۱۳۷۵ روزنامه‌نگاری را در نشریه پیام هاجر آغاز کرد و در نشریات دیگر نیز مقاله‌هایی دربارهٔ مسایل زنان، مسایل دانشجویان و حقوق بشر چاپ کرد.
ازدواج
او در سال ۱۳۸۷ با تقی رحمانی فعال ملی مذهبی ازدواج کرد و دارای دو فرزند است که دو قلو هستند و هم‌اکنون به همراه پدرشان در خارج از ایران به سر می‌برند.
محکومیت‌های نرگس محمدی
نرگس محمدی نخستین بار در اواخر دهه هفتاد یک بار سابقه بازداشت داشته است، اما بازداشت او پس از حوادث سال ۸۸ از نخستین بازداشت‌های پررنگ او بود. بنابر رای دادگاه تجدید نظر وی در شعبه ۵۴ دادگاه به ۶ سال حبس متهم شد. این حکم از اردیبهشت سال ۱۳۹۱ به اجرا درآمد. اگرچه در تیر ماه همان سال براساس رای پزشکان حکم عدم تحمل کیفر برای او صادر شد و از زندان آزاد شد. محمدی همچنین در سال ۹۳ بازداشت شد و در مهر ماه ۹۵ شعبه ۳۶ دادگاه تجدید نظر استان تهران، حکم ۱۶ سال زندان وی را تایید کرد. او در ۱۷ مهر ماه ۹۹ از زندان آزاد شد و مجدداً در دوم خرداد ۱۴۰۰ به ۳۰ ماه حبس تعزیری محکوم شد. او هم‌اکنون نیز در زندان اوین به سر می‌برد.
برنده جایزه نوبل صلح
نرگس محمدی در سال ۲۰۲۳ میلادی با اعلام کمیته نوبل برنده جایزه صلح نوبل شد. جایزه صلح نوبل یکی از پنج جایزه نوبل است که با خواست آلفرد نوبل صنعت‌گر، مخترع و سازنده تسلیحات (سلاح‌ها و تجهیزات نظامی) سوئدی، همراه با جوایز شیمی، فیزیک، فیزیولوژی، پزشکی و ادبیات تأسیس شده است. براساس آنچه در معیار‌های جایزه نوبل ذکر شده است، این جایزه از مارس ۱۹۰۱ هر ساله به کسانی اعطا میشود. به دلیل ماهیت سیاسی خود، جایزه صلح نوبل در بیشتر تاریخ خود موضوع مناقشات متعددی بوده است. یک خبرگزاری چند روز پیش از اعلام جایزه نوبل صلح محمدی در تیتری یا عنوان نرگس محمدی و سودای جایزه نوبل درباره وی نوشت: «طی روز‌های اخیر و در ۲۱ شهریور در حساب اینستاگرامی منتسب به نرگس محمدی با انتشار مطلبی ادعا شدکه این فرد در محل بهداری زندان مورد ضرب و شتم قرار گرفته است که این موضوع به سوژه‌ی جدید رسانه‌های معاند تبدیل شد. پس از این موضوع، روابط عمومی سازمان زندان‌ها هرگونه ادعایی از سوی نرگس محمدی مبنی بر ایراد ضرب و شتم در مورد این فرد را تکذیب و اعلام کرده این ادعا‌ها به هیچ وجه صحت ندارد. در مثال‌های دیگری می‌توان به رفتار‌های افراطی نرگس محمدی اشاره کرد. به طوری که وی طی ۷ ماه گذشته از حق مرخصی قانونی خود از زندان استفاده نکرده و از خانواده و وکلای خود نیز خواسته برای خروج از زندان کفیل وی نشوند. بر اساس اعلام یک منبع اگاه، محمدی همچنین از فرصت‌های درمانی داخل زندان استفاده نمی‌کند، دائما در حال طراحی و اجرای اقداماتی خلاف نظم زندان و برهم زننده فضای آرامش سایر زندانیان است و اقدامات دامنه دار تبلیغی را آغاز کرده که شامل دروغ‌هایی همچون تهدید جانی وی در زندان و مواردی از این دست میشود.» گفته میشود پیش از اعلام برنده صلح نوبل، پیام‌هایی از سمت شیرین عبادی و عبدالکریم لاهیجی به نرگس محمدی ارسال شده بود که چنانچه وی رفتار‌های تند و افراطی خود را تشدید کند، آن‌ها می‌توانند نظر اعضای کمیته نوبل برای اعطای این جایزه سیاسی به وی را جلب کنند. هرچه هست جایزه نوبل صلح از آنجا که یک جایزه با ماهیت سیاسی محسوب می‌شده است، محل مناقشات زیادی بوده است.
نحوه بررسی نامزد‌های نوبل صلح
نحوه بررسی به این صورت است که نامزد‌ها توسط کمیته نوبل در جلسه‌ای بررسی می‌شوند که در آن لیست کوتاهی از نامزد‌ها برای بررسی بیشتر ایجاد میشود. این فهرست نهایی توسط مشاوران دائمی مؤسسه نوبل، که متشکل از مدیر مؤسسه و مدیر تحقیقات و تعداد کمی از دانشگاهیان نروژی با تخصص در زمینه‌های موضوعی مربوط به جایزه است، در نظر گرفته میشود. مشاوران معمولاً چند ماه فرصت دارند تا گزارشات را تکمیل کنند، که سپس توسط کمیته برای انتخاب برنده بررسی میشود.
گزینه‌های صلح نوبل
جایزه صلح نوبل همیشه با انتقادات فراوانی رو به رو بوده است و افرادی، چون نانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی، جورج بوش رئیس جمهور پیشین آمریکا و تونی بلر نخست وزیر پیشین انگلیس نیز که در کارنامه خود جنایت‌های جنگی فراوانی دارند در لیست گزینه‌های دریافت جایزه صلح نوبل قرار داشته اند.