کلیات

بمب روسی (تزار) نام مستعار بمب هیدروژنی AN602 و قوی‌ترین بمب اتمی آزمایش شده تاکنون در تاریخ بشر است. این سلاح به نام‌های Kuz`kina Mat` نیز شناخته شده‌است.

بمب تزار در اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی توسط گروهی از فیزیکدانان هسته‌ای به رهبری ایگور کورچاتوف، عضو انجمن علمی آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی توسعه یافت.

 پاک‌ترین بمب هسته‌ای

از نظر تئوری اگر بمب شامل یک دستکاری فیوژن اورانیوم-۲۳۸ باشد بازدهی آن بیش از ۱۰۰ مگاتن تی‌ان‌تی است، اما چون فقط به شکل یک بمب ساخته شد این توانایی هرگز اثبات نشده‌است. این عملکرد یکی از موفق‌ترین تلاش‌ها برای کاهش ذرات رادیواکتیو بود و این بمب پاک‌ترین بمب هسته‌ای از نظر ذرات خطرناک رادیواکتیو می‌باشد که تاکنون ساخته شده‌است.

آزمایش  و مشخصات

تنها یک بمب از این نوع ساخته و در تاریخ ۳۰ اکتبر سال ۱۹۶۱ در مجمع‌الجزایر نوایا زملیا در نزدیکی قطب شمال و تقریبا کشورهای سوئد و فنلاند آزمایش شد. امواج حاصل از انفجار آن سه بار دور زمین را طی کرد. و در فنلاند شیشه خانه‌ها را شکست. موجودات زنده تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری محل انفجار تبدیل به بخار و نابود شدند.

وزن بمب برابر با ۲۷ تن، طول گودال ایجاد شده حدود سه کیلومتر، قدرت تخریب مؤثر ۵۰۰ کیلومتر (تخریب ۱۰۰ درصد) و ارتفاع قارچ ایجاد شده از انفجار ۶۸ کیلومتر. این بمب به وسیله یک فروند بمب افکن توپولوف ۹۵ پرتاب شده، برای اینکه بمب افکن بتواند از محل دور شود چتر ۸۰۰ کیلوگرمی به بمب وصل شد و در فاصله ۳۵۰۰ متری از زمین منفجر شد.

پروژه ساخت

تا قبل از فروپاشی شوروی کسی قدرت واقعی این بمب را نمی‌دانست که پس از فروپاشی دولت روسیه قدرت آن را معادل ۵۸ مگاتن TNT اعلام کرد. روسها این بمب را در سال ۱۹۶۱ برای اثبات قدرت و فناوری برتر خود به حریف آمریکایی ساختند و پروژه ساخت آن از ژوئیه همان سال با درخواست شخص نیکیتا خروشچف آغاز شد. ابتدا قرار بود بمب ۱۰۰ مگاتن قدرت انفجاری داشته باشد که به علت هزینه زیاد و ترس از انتشار پرتوهای رادیواکتیو آن را به نصف یعنی ۵۰ مگاتن کاهش دادند. در ساعت ۱۱:۳۲ دقیقه صبح هواپیما بمب را پرتاب کرد. بمبی که ۲۷ تن وزن، ۸ متر طول و ۲ متر قطر داشت! یک چتر ۸۰۰ کیلوگرمی هم به بمب وصل شده بود تا باعث کند شدن سرعت سقوط بمب به هدف شود که به هواپیما فرصت کافی برای فرار از منطقه را می‌داد. اما قدرت انفجار بقدری زیاد بود که خدمه پرواز الزاماً از عینک مخصوص برای جلوگیری از کور شدن استفاده کردند!

بمب از ارتفاع ۱۰۵۰۰ متر رها و در ارتفاع ۳۵۰۰ متری منفجر شد. بعد از انفجار قارچی اتمی تشکیل شد که ۶۴ کیلومتر ارتفاع و ۴۰ کیلومتر عرض داشت و تا ۱۰۰۰ کیلومتری با چشم غیر مسلح قابل مشاهده بود.

واکنش ها

بعداز این آزمایش مقامات غربی را ترس فرا گرفت و این اقدام شوروی با واکنشهای مختلف از سوی دولت‌های غربی روبرو شد. کارشناسان آمریکایی قدرت انفجار را ۵۷ مگاتن تخمین زده بودند که بعدها در سال ۱۹۹۱ توسط روسیه اعلام شد که قدرت بمب ۵۰ مگاتن بوده‌است.

موزه

نمونه‌های باقی‌مانده از روکش بمب در موزه تسلیحات هسته‌ای روسیه، ساروف (آرزاماس-۱۶)، و موزه تسلیحات هسته‌ای و مؤسسه تحقیقات فنی فیزیک روسیه، سنژینسک (چلیابینسک-۷۰)، نگهداری می‌شود.