کلیات

موزه هنرهای ملی ایران در سال ۱۳۰۹با تلاش و کوشش مرحوم حسین طاهر زاده بهزاد که خود از هنرمندان برجسته رشته نقاشی و طراحی نقشه های قالی و مینیاتور کشور بود، تاسیس شد.این موزه در تهران، میدان بهارستان واقع شده است.

معماری بنا

ساختمان موزه به نام حوضخانه باغ نگارستان از بناهای متعلق به دوره قاجار است که در عهد فتحعلی‌شاه قاجار در جنوبی ترین قسمت قصر باغ نگارستان ساخته شده و مجموعه قصر و کاخ باغ نگارستان به دست ۲ تن از معماران زبده آن دوران استاد عبدالله خان و استاد آقاجانی اصفهانی بنا شد.

یکی از بناهای ساخته شده به دست این دو استاد معمار، ساختمان حوضخانه بود که در بخش جنوبی باغ نگارستان قرار گرفته است. نقشه اصلی بنای حوضخانه به صورت صلیبی با چهار شاه نشین بود. بر روی چهار ستون این بنا گنبدی زیبا ساخته شده بود که در واقع قرینه حوض دایره ای شکل بین ستون های مذکور به حساب می آمد. سراسر بنا از گچبری های چشم نواز آکنده است. آب روان موجود در باغ با معماری خاصی به چهار ستون حوضخانه رسیده و از آنجا به داخل حوض مرمر وسط بنا ریخته می شد که جلوه بصری منحصر به فردی ایجاد می کرد.  

استاد بهزاد که مناصبی چون ریاست نقشه‌ کشی موسسه قالی و ریاست هنرستان هنرهای زیبا را بر عهده داشتند در سال 1309 بنای حوضخانه واقع در باغ نگارستان را به مدرسه صنایع قدیمه تبدیل کرد. در مرحله بعد استاد بهزاد برای احیا و حفظ هنرهای ملی و اصیل ایرانی مکان مذکور را به موزه هنرهای ملی تبدیل کرد. پس از آن موزه هنرهای ملی جایگاهی برای برگزاری کلاس های مختلف هنری مانند مینیاتور و... توسط استادانی چون تجویدی شد. شایان ذکر است که در سال های پایانی دهه چهل، استاد بهزاد به‌ منظور تبدیل ساختمان حوضخانه به موزه هنرهای ملی، بخش هایی را به شمال و جنوب بنای مذکور اضافه کرد. در این بازسازی سعی شد تا اصالت اولیه بنا حفظ شود. هر چند که نقشه بنا از حالت صلیب خارج شده و شکلی مستطیلی با سقفی شیروانی پیدا کرد. مشخصه اصلی قسمت های اضافه شده، تزئینات زیبا به وسیله کاشی‌ های پر نقش ‌و نگار است.

آثار هنری و هنرمندان موزه هنرهای ملی تهران

آثار هنری فراوانی در این موزه قرار گرفته‌اند که هنر دست استادان هنرمند ایران است و شاخه‌های متنوعی را نیز در بر می‌گیرد. 

آثار:

مینیاتور، خاتم‌کاری، نگارگری، رزی‌بافی، گبه، فرش، کاشی‌کاری، سفال‌گری، معرق، منبت، قلم‌زنی، میناکاری و مواردی دیگر .
دربرگیرنده موضوعات متفاوتی همچون حماسی، عرفانی، فلسفی و غیره.
آثاری با محوریت‌های متفاوت مانند شاهنامه فردوسی، خسرو و شیرین، یوسف و زلیخا، هفت پیکر، لیلی و مجنون، دختر ترسا و دیگر آثار.
آثاری با موضوع شاعران بزرگ و نامی ایران مانند فردوسی ،خیام، مولوی، حافظ، ، عطار، نظامی و جامی.
تابلوهای مختلف، یک مِنبر با طراحی متمایز، میزهای چند نفره، صندلی‌های هنری، رحل‌های قرآن و موارد دیگر.
آثار فلزی شامل چندین جای‌چراغ و قندیل با نقش‌های بسیار زیبا و مشبک.

هنرمندان:

مینیاتور: محمد علی زاویه، علی کریمی، مقیمی تبریزی، علی مطیع، علی اسفرجانی و غیره
تذهیب و تشعیر: استاد علی درودی، عبدالله باقری، نصرالله یوسفی
اشیا فلزی موزه (تعدادی جای چراغ (قندیل)): استاد عیسی بهادری
سفالگری: حسین کاشی تراش، معمارزاده
زری بافی: حبیب الله طریقی
خاتم سازی: محمد حسین صنیع خاتم
منبت و مشبک: احمد امامی آباده‌ای

ثبت ملی

موزه هنرهای ملی ایران در تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۶۹ با شمارهٔ ثبت ۱۷۳۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.