در مورد گلوله باران حرم امام رضا در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

یوسف خان از خواص هرات بود که در سال 1290 خورشیدی با نام محمدعلی‌شاه در مشهد اعلام استقلال کرد. روس‌ها به این بهانه در 9 فروردین 1291، مشهد را به توپ بستند و بسیاری از مردم، شهروندان و زائرین کشته شدند. ادعای او این بود که باید محمدعلی شاه، فرزند مظفرالدین شاه، به قدرت برسد و ما مشروطیت را نمی‌خواهیم. او کم‌کم افرادی را به دور خود جمع کرد و صحن نو را به عنوان مرکز برنامه‌های خود قرار داد. هنوز مدتی از این ماجرا نگذشته بود، که دو نفر دیگر به نام‌های سید محمد طالب‌الحق یزدی پسرعموی سید ضیاءالدین نخست وزیر کودتای رضاخان و نایب علی‌اکبر با یوسف هراتی هم‌داستان شدند و در گوشه و کنار شهر آشکارا بر ضد مشروطه‌طلبان تبلیغ کردند. طالب‌الحق همه روزه به منبر می‌رفت و نوید و هشدار می‌داد که محمدعلی شاه به ایران آمده و در گرگان می‌باشد و ما احمد شاه پسر او را قبول نداریم. یوسف هراتی و سید محمد طالب‌الحق به همراه یارانشان در مسجد جامع گوهرشاد جمع می‌شدند و از این مسجد به عنوان مرکز برنامه‌های‌شان استفاده می‌کردند و این ماجرا حدود سه ماه طول کشید. به همین سبب از اول محرم ۱۳۳۰ق قشون سواره و پیاده روس با توپخانه وارد مشهد و در ارگ و سربازخانه‌ها مستقر شدند. حمله قزاقان روسی مستقر در مشهد به حرم حضرت امام رضا (علیه‌السّلام) در حقیقت واکنش آنها به ردّ اولتیماتوم روسیه به ایران برای انحلال ۴۸ ساعته «ژاندارمری خزانه» بود. «ژاندامری خزانه» نیرویی بود که مورگان شوستر آمریکایی خزانه‌دار کل ایران آن را برای وصول مالیات از متنفذین تشکیل داده بود (خرداد ۱۲۹۰) و یک افسر انگلیسی به نام «ماژور استوکس» که وابسته نظامی سفارت انگلیس بود را به ریاست آن گماشته بود. این اقدام سبب خشم روسها شد که در آن زمان با انگلیسی‌ها تعارض منافع داشتند و از این رو دولت روسیه «ژاندارمری خزانه» را مخالف سیاست و منافع خود در ایران دانست و برای برچیدن آن ۴۸ ساعت ضرب‌الاجل اعلام کرد. با وجود تعطیلی مجلس شورای ملی، نمایندگان جلسه اضطراری و فوق‌العاده تشکیل داده و به اولتیماتوم دولت روسیه اعتنایی نکردند. همین مسئله سبب شد تا قزاقان روسی در شهرهای مختلف جنایاتی را مرتکب شوند و در مشهد نیز حرم مطهر امام هشتم را به توپ بستند. به راه انداختن فتنه یوسف خان هراتی و سید محمد طالب‌الحق، یکی از اقدامات مامورین‌ سیاسی‌ و نظامی روسیه، پس از قتل عام تبریز و اولتیماتوم ۱۳۲۹ق، برای اجرای مفاد قرارداد ۱۹۰۷ م در شمال ایران و مداخله مستقیم نظامی در مناطق تحت نفوذ از جمله مشهد بود. روس‌ها ابتدا افراد‌ شرور‌ و ماجراجو‌ را به ایجاد آشوب تحریک کردند و سپس به بهانه ‌حفظ جان و مال اتباع خود، مداخله نظامی کردند و به دنبال این‌ سیاست‌ با کمک اشرار در‌ خراسان‌، آشوب برپا کردند یوسف هراتی در واقع یکی از اتباع افغانستان بود که سال‌های زیادی در افغانستان خبرنگارِ مستخدمِ روس‌ها‌ بود‌. سربازان روسی که هدف‌شان مداخله مستقیم در امور شهر بود، زد و خورد بین سربازان دولتی و اشرار را دستاویز قرار دادند و به نام حفظ اتباع روسیه اداره نظمیه مشهد را طبق نقشه قبلی در دست گرفتند و افراد پلیس را خلع ‌سلاح‌ و حکومت نظامی در شهر برقرار کردند. در روز شنبه دهم ربیع الثانی سال ۱۳۳۰ ق مطابق با دهم فروردین ۱۲۹۰ ه. ش اعلامیه‌ای از طرف کنسولگری روس صادر شد، که اگر اشرار تا دو ساعت به غروب مانده از صحن و حرم خارج نشوند؛ ناگزیر به کمک قوای مسلح و گلوله‌های توپ آنها را متفرق خواهند ساخت.‌ ساعاتی بعد سربازان روسیه به دستور کنسول آن‌ کشور، حرم مطهر را به بهانه متفرق نمودن اشرار محاصره کردند. از آن طرف اشرار و آشوب‌طلبان روی پشت بام مسجد جامع و بالای گلدسته‌ها با تفنگ جمع شدند و خود طالب الحق که سردسته آنها بود مقابل حرم مطهر مستقر گردید. با پایان ضرب الاجل از چند جانب صدای غرش توپ‌ها بلند شد و گنبد مطهر را گلوله باران کردند. عده‌ای از سربازان روس با مسلسل و توپ‌های سبک پیشروی کردند و حرم مطهر و ضریح حضرت را به گلوله بستند. اصابت گلوله‌های توپ بر گنبد آسیب زیاد وارد کرد، در ۱۸ محل گلوله‌های توپ که مانند کله قند بود، گنبد مطهر را سوراخ کرد و به داخل گنبد افتاد و خرابی‌ها به بار آورد. پس از دو ساعت بمباران نمودن، به هنگام غروب نظامیان سواره و پیاده روس با حال تهاجم وارد صحن مقدس شدند، زوار و مردم به داخل حرم مطهر پناهنده شدند و درهای حرم را بستند. عده‌ای از نظامیان روس به پشت بام حرم رفته از پنجره ‌های گنبد و رواق‌ها به داخل حرم شلیک می‌کردند. عده‌ای از آنان وارد دارالسیاده شده از شبکه‌های پنجره نقره به داخل حرم شلیک می‌کردند و نیز دسته دیگر از شبکه‌های پنجره فولاد صحن عتیق (انقلاب) حرم مطهر را تیرباران کردند. در صحن و حرم مطهر تعداد زیادی کشته و زخمی شدند. قزاق‌های روس، پس از کشتار مردم و تخریب بی رحمانه، با اسب وارد صحن مطهر شده و بسیاری از آثار هنری و اموال خزانه حرم را به سرقت بردند. مرتضی قلی خان متولی باشی آستان قدس رضوی بیرق سفیدی بر سر چوب بلند کرد و از قوای روس امان خواست. فرمانده روسی که چنین دید دستور آتش بس صادر کرد. سپس متولی باشی و خدام حرم و مردم نیز به جمع‌آوری کشتگان و زخمی‌ها پرداختند. مدت چهار روز این مکان مقدس در تصرف روس‌ها بود و مقدار زیادی اشیاء نفیس و قیمتی به یغما رفت. اشرارکه عامل اصلی‌این مفاسد بودند در تاریکی شب از دروازه‌ای که در دست قشون روس‌ها بود گریختند بدون آن که آسیبی به یک نفر از آنها برسد و تنها شماری‌ زوار‌ و مردم بی‌گناه کشته و مجروح شدند. از میان شورشیان تنها طالب‌الحق دستگیرشد. متولی آستانه، یوسف هراتی را پس از فرار در قهوه خانه‌ای دید که‌ روس‌ها‌ در حال پذیرایی از او بودند. سرانجام یوسف خان هراتی و طالب الحق به دست حامیان خود یعنی سربازان روس کشته شدند. اما سرنوشت نیکولای دوم امپراتور روسیه که دستور این جنایت تاریخی را داد، چه بود؟ در این ویدیو می‌بینید.