کلیات

دعای جوشَن کبیر دعایی است برای شیعیان که در آن خدا به نام‌ها و صفات گوناگون که در آیات و روایات اسلامی آمده‌است خوانده می‌شود. از دیدگاه شیعیان، «جوشن کبیر» توسط  فرشته وحیی جبرئیل به پیامبر اکرم (ص) آموخته شده و خواندنش، از اعمال مخصوص شب‌های قدر محسوب می‌شود.

ریشه نام

«جوشن» لغتی عربی و به معنی «لباس جنگ» یا «زره» است. دلیل به کار رفتن کلمه «جوشن» در نام دعا، این است که در یکی از غزوه‌های حضرت محمد (ص) ، او زرهی سنگین بر تن داشت. سنگینی آن زره، ایشان را آزرده کرده بود. در این جنگ، جبرییل پیغامی از طرف خدا برای پیامبر آورد و به او گفت: محمد، خداوند به تو سلام می‌رساند و می‌گوید: این زره را از تن در آور؛ این دعا را بخوان که این تو و امت تو را از خطر‌ها و حوادث بد، حفظ می‌کند. همچنین دلیل به کار رفتن کلمه «کبیر» می‌تواند دو معنی داشته باشد؛ اول آن‌که این کلمه به طولانی بودن این دعا اشاره دارد و دوم آن‌که این کلمه به بزرگی و سنگین بودن زره  اشاره دارد.

محتوا

دعای جوشن کبیر،  شامل ۱۰۰ فراز یا بخش است که هر فراز، شامل ۱۰ نام از نام‌های خداوند است (به جز فراز ۵۵ که شامل ۱۱ نام است). در نتیجه این دعا، شامل ۱۰۰۱ نام از نام‌های خداوند است.
تعداد زیادی از نام‌ها، تعابیر و اصطلاحات به کار رفته در این دعا، برگرفته از قرآن هستند. در هر فراز، کلمات به‌ کار رفته حالت موزون و آهنگین دارند؛ چیزی که بسیار شبیه به آرایهٔ ادبی سجع در ادبیات فارسی است. به عنوان نمونه، در فراز اول، کلمات «رحیم»، «کریم»، «مقیم»، «عظیم»، «قدیم»، «علیم»، «حکیم» و «حلیم» به کار رفته‌اند که به علت مشابه بودن حروف پایانی، به این فراز حالت آهنگ‌گونه داده‌اند.

ویژگی‌ها

این دعا از ۱۰۰ بند تشکیل شده‌است که پس از پایان هر بند، عبارت «سُبْحَانَکَ یَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنَا مِنَ النَّارِ یَا رَبِّ» (یعنی: تو پاک و منزه هستی‌ای خدا و خدایی جز تو نیست، فریاد! فریاد! پروردگارا ما را از آتش نجات بده) خوانده می‌شود. در جوشن کبیر، ۱۰۰۱ نام از نام‌های خدا ذکر شده‌است. عمده این اسامی را می‌توان از قران و روایات اسلامی سراغ گرفت.  دعای جوشن کبیر از ۱۰۰۱ اسم خداوند نام می‌برد؛ به این دلیل که بند ۵۵ از این دعا ۱۱ اسم را شامل می‌شود.

۷ صفت از صفات خداوند که در این دعا تکرار شده‌اند:

یا من لم یتخذ صاحبه و لا ولدا در بند‌های ۶۲ و ۸۴
یا نافع در بند‌های ۹ و ۳۲
یا من هو بمن رجاه کریم در بند‌های ۱۸ و ۹۶
یا من هو بمن عصاه حلیم در بند‌های ۱۸ و ۹۶
یا من فضله عمیم در بند‌های ۴۸ و ۹۸
یا انیس من لا انیس له در بند‌های ۲۸ و ۵۹
یا خبیر در بند‌های ۴۴ و ۶۹.

قرائت دعای جوشن کبیر در شب های قدر

شیعیان در شب های قدر با حضور در مساجد و تکایا قرائت دعای جوشن کبیر را در کنار یکدیگر و به صورت متحد انجام می دهند.

متن کامل دعای جوشن کبیر را اینجا بخوانید