کلیات

به آن دسته مشمولات خدمت سربازی که در موعد مقرر برای اعزام به خدمت اقدام نمی کنند، مشمولان غائب گفته می شود. این افراد که گاهاً به دلیل بی اطلاعی از قوانین و مقررات وارد غیبت سربازی شده و به دلیل همین غیبت امکان بهره‌مندی از یک‌سری خدمات را از دست می‌دهند، همواره با چالش های فراوانی در جامعه رو به رو هستند.

مشمولان خدمت

بر اساس قانون تمامی افراد ذکور دارای تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران که به سن ۱۸ سالگی می‌رسند در مشمول قانون خدمت وظیفه عمومی قرار دارند و باید وضعیت خدمت وظیفه عمومی خود را مشخص کنند، این افراد چنانچه خود را در مهلت‌های تعیین شده از سوی سازمان برای تعیین تکلیف سربازی معرفی نکنند وارد غیبت شده و به عنوان مشمول غایب با آنان برخورد می‌شود.

مشمولان غائب از نظر قانون

بر اساس قانون وظیفه عمومی مشمولانی که در مهلت‌های تعیین شده از سوی سازمان خود را برای رسیدگی یا اعزام به‌خدمت معرفی نکرده باشند، سرباز غایب محسوب می‌شوند، همچنین دانش آموزان، دانشجویان و طلاب داخل و خارج از کشور که حداکثر پس از یک سال از تاریخ ترک، انصراف، اخراج یا فراغت از تحصیل خود را معرفی نکرده باشند نیز غایب محسوب می‌شوند.
افرادی که قبل از سن مشمولیت ترک تحصیل، انصراف از تحصیل، اخراج  یا فارغ التحصیل شده و حداکثر تا ۶ ماه پس از ورود به ۱۸ سال تمام خود را معرفی نکرده باشند و همچنین  مشمولانی که در تاریخ‌های تعیین شده برای اعزام به خدمت حضور نیابند، مشمول غایبند.
آندسته از مشمولانی که دارای برگ معافیت موقت بوده و ظرف مدت یک ماه پس از اتمام معافیت موقت برای ادامه روند رسیدگی خود را به وظیفه عمومی رسیدگی کننده معرفی نکنند،   متعهدین خدمت در دستگاه‌های غیر نظامی مشمول قانون و همچنین کارکنان پایور و پیمانی نیرو‌های مسلح موضوع مواد ۱۳, ۱۴ و ۱۵ قانون که حداکثر تا ۶ ماه پس از رهایی از خدمت خود را برای رسیدگی معرفی نکرده باشند و  اتباع خارجی که پس از تحصیل تابعیت ایرانی، حداکثر تا شش ماه از تاریخ اخذ تابعیت خود را معرفی نکرده باشند نیز در گروه مشمولان غایب قرار می‌گیرند.
مشمولانی که فاقد شناسنامه بوده و حداکثر تا ۶ ماه پس از صدور شناسنامه خود را معرفی نکرده باشند، مشمولانی که بدون غیبت اولیه محکوم به زندان شده و حداکثر تا ۶ ماه پس از آزادی از زندان خود را معرفی نکرده باشند و مشمولانی که در مقاطع مختلف تحصیلی بیش از سقف مجاز ادامه تحصیل داده باشند نیز جزو مشمولان غایب به حساب می‌آیند.  
مشمولانی که به‌صورت داوطلب آزاد ادامه تحصیل داده و تحصیل آنان تا بعد از موعد قانونی اعزام ادامه داشته باشد و همچنین مشمولان دیپلم و پیش دانشگاهی حضوری در صورتی که در مهلت‌های قانونی (که بر اساس تاریخ تولد و زمان اخذ مدرک تحصیلی آنان تعیین شده است)، مدارک خود را برای معرفی ارسال نکرده باشند نیز غایبند.
بر اساس قانون مشمولانی که در مهلت قانونی درخواست معافیت پزشکی  یا کفالت داده و در مراحل رسیدگی پزشکی و کفالت قرار گرفته، اما از روی عمد و یا به دلیل قصور در پیگیری پرونده و عدم حضور در جلسات شورای پزشکی و هیئت کفالت،  باعث طولانی شدن مراحل رسیدگی شده اند،  چنانچه رای شورای پزشکی یا هیئت رسیدگی کفالت، به سرباز بودن آنان صادر شود، در این صورت در حکم مشمولان غایب بوده و برای آن‌ها برگ اعزام با غیبت صادر خواهد شد.

برخورد با غایبان سربازی

به‌دنبال انتشار برخی شایعات در مورد احتمال از سرگیری طرح فروش سربازی، بخشش اضافه‌خدمت غایبان و معافیت‌های جدید سنی، دهم تیرماه  ۱۳۹۸  رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرد که نه‌تنها هیچ تصمیمی در مورد ارائه تسهیلات به سربازان غایب اتخاذ نشده، بلکه به‌زودی برخورد با این افراد تشدید نیز خواهد شد.

سردار موسی کمالی درباره بخشش اضافه خدمت سربازان غایب اظهار کرد: برابر قانون، سربازانی که تا سه ماه غیبت از سربازی داشته باشند، سه ماه اضافه خدمت، سربازانی که از سه ماه تا یک سال غیبت داشته باشند شش ماه اضافه خدمت و سربازانی که بیش از یک‌سال غیبت داشته باشند علاوه‌بر شش ماه اضافه خدمت، مشمول مجازات‌های مربوط به سربازان فراری نیز می‌شوند.
وی با بیان این‌که در گذشته طی چندین مرحله اضافه خدمت‌های ناشی از غیبت سربازان بخشیده شده بود، اظهار کرد: اما دیگر خبری از چنین بخشودگی‌ها و تسهیلاتی نخواهد بود و بخشودگی اضافه خدمت‌های ناشی از غیبت، دیگر تکرار نخواهد شد و تنها آن دسته از سربازانی که به سربازی اعزام شده و دارای حسن انجام وظیفه و اخلاق باشند با تشخیص فرمانده معادل دو سوم از اضافه خدمت ناشی از غیبتشان بخشیده خواهد شد و بجز آن هیچ بخشش دیگری وجود ندارد.

کمالی در مورد این‌که آیا احتمال اجرای دوباره طرح فروش سربازی یا همان جریمه ریالی سربازی وجود دارد؟، به ایسنا گفت: پرونده فروش سربازی یا جریمه ریالی سربازی مختومه شده و دیگر اجرا نخواهد شد، بنابراین لازم است مشمولان غایب به امید اجرای دوباره چنین طرح‌هایی نمانده، وضعیت سربازی خود را مشخص کنند.

رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح همچنین در مورد این‌که آیا ممکن است معافیت‌های سنی سربازی جدیدی اعلام شود؟، خاطرنشان کرد: تمامی افراد ذکور ایرانی متولد سال ۱۳۵۵ به بعد مشمول خدمت سربازی هستند و باید وضعیت خدمت سربازی خود را مشخص کنند. هیچ‌گونه معافیت سنی جدیدی برای این افراد اعلام نخواهد شد.

کمالی همچنین از تشدید برخورد با مشمولان غایب نیز خبر داد و به ایسنا گفت: به زودی طرح تشدید برخورد با مشمولان غایب و همچنین به‌کارگیرندگان این افراد اجرا خواهد شد و برابر قانون با این افراد برخورد خواهد شد که از جمله آن احتمال ارجاع به محاکم قضائی نیز وجود دارد.
وی با بیان این‌که بسیاری از مشمولان غایب هنگام دریافت گواهینامه، تمدید گواهینامه، تعویض پلاک و … شناسایی شده‌اند، تصریح کرد: در همین راستا نیز به زودی برخورد با آنان آغاز خواهد شد.

رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح با بیان این‌که هماهنگی‌های لازم در این خصوص انجام شده است، اظهار کرد: محدودیت‌های اجتماعی برای مشمولان غایب نیز تشدید خواهد شد که از جمله آن می‌توان به ممنوعیت ارائه وام بانکی به مشمولان غایب، ممنوعیت ثبت و تأسیس شرکت و … اشاره کرد.
وی در پایان به اشاره به شایعات پیرامون بخشودگی‌های سربازان غایب اظهار کرد: اخبار رسمی در مورد سربازی تنها از طریق ستاد کل نیروهای مسلح اعلام خواهد شد و لازم است که مشمولان به دیگر خبرها در این خصوص توجه نکرده و وضعیت خدمتی خود را معطل شایعات و طرح‌های بی‌اساسی که مورد تأیید ستاد کل نیروهای مسلح نیست، نکنند.