کلیات
پرویز مشرف متولد ۱۱ اوت ۱۹۴۳ و درگذشته ۲۹ می ۲۰۱۹، دوازدهمین رئیس‌جمهور پاکستان بود. او همچنین رئیس ستاد ارتش پاکستان و نیز چهارمین ژنرال پاکستانی بود که در پی کودتا، به مدت ۹ سال بر این کشور حکومت کرد. مشرف در تاریخ ۱۲ اکتبر ۱۹۹۹ با برکنار کردن نواز شریفنخست‌وزیر منتخب به قدرت رسید و به این وسیله عالی‌ترین مقام اجرائی کشور را تصاحب نمود. پس از آن و در پی انجام یک همه‌پرسی که در تاریخ ۲۰ ژوئن ۲۰۰۱ برگزار شد، خود را رئیس‌جمهور پاکستان اعلام کرد. او سرانجام در پی تهدید جناح‌های مخالف خود در پارلمان پاکستان مبنی بر استیضاح و برکناری وی از مقام ریاست جمهوری در ۱۸ اوت ۲۰۰۸ استعفای خود از پست ریاست جمهوری در یک نطق تلویزیونی اعلام کرد. در ۲۹ می ۲۰۱۹ خبر درگذشت پرویز مشرف منتشر شد، اما این خبر بلافاصله تکذیب شد.
پیشینه خانوادگی
پرویز مشرف دومین فرزند از جمع سه پسر خانواده‌است که در ۱۱ اوت ۱۹۴۳ در نهر والی هاولی واقع در منطقه دریاگنج نزدیکدهلی و در هندوستان تحت حاکمیت انگلستان متولد شد. پس از تقسیم هندوستان، همراه با والدین خود به پاکستان مهاجرت نمود و در کراچیسکنی گزید. او وابسته به جامعه مسلمان اردو زبان مهاجر است. مشرف از خانوادهٔ متوسط سطح پایینی است. پدرش سید مشرف‌الدین، به عنوان منشی سفارت پاکستان در ترکیه کار می‌کرد. او سال‌های نخستین زندگی خود را از ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۶ میلادی در ترکیه گذراند. همسر مشرف، بیگم صهبا از اهالی اوکاره در پنجاب پاکستان است. آن‌ها دو فرزند دارند: پسرشان به نام بلال مشرف که در سن‌خوزه کالیفرنیا مشغول به اداره صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای پدر است. فرزند دیگر دختری است به نام آیلا رضا که در کراچی پاکستان چندین کار تجاری و سازمان غیرانتفاعی را اداره می‌کند. دو فرزند مشرف، هرکدام خود صاحب دو فرزند هستند.
جوانی
مشرف وارد دبیرستان سن پاتریک، کراچی شد، و در سال ۱۹۵۸ پیش از پیش از آنکه در کالج مسیحی فورمن در لاهور حضور یابد، از آن فارغ‌التحصیل گردید.
شغل نظامی
درسال ۱۹۶۱، او وارد دانشکده نظامی پاکستان در کاکول شد، و در دوره ۱۱ ام آن در کلاسش فارغ‌التحصیل گردید و سپس در واحد توپخانه آن به خدمت پذیرفته شد. به عنوان فارغ‌التحصیل از کالج کارمندی کوئتا، و کالج دفاع ملی در راولپندی، مشرف از کالج سلطنتی تحقیقات دفاعی بریتانیای کبیر نیز فارغ‌التحصیل گردید. در سال ۱۹۶۵، مشرف در خاطرات خود فاش می‌کند که او با گرفتن مرخصی غیرمجاز، قرار بود تا در یک دادگاه نظامی به خاطر آن احضار گردد، اما به خاطر جنگ با هندوستان موضوع آن لغو گردید.
مشرف در جنگ هند- پاکستان در سال ۱۹۶۵ به عنوان ستوان دو در یگان میدانی توپخانه شماره ۱۶ حضور داشت. یگان او به عنوان مأمور بخشی از رسته نظامی اول در تهاجم در ناحیه خمکاران فعالیت می‌نمود که حمله اصلی را علیه ارتش هند برنامه‌ریزی نمود. از با وجود احراز امتیاز و برتری عمده از لحاظ نظامی اولین واحد مسلح (با نام " غرور ارتش پاکستان") متحمل شکست سختی شد و خمکاران به گورستان تانک‌های پاکستانی تبدیل شد.
با وجود تمام محاسبات پیشرفت حساس در نبرد اسال اوتار به ناکامی انجامید، چرا که پاکستان فرصت طلایی را برای به دست آوردن نقاط مهم از لحاظ راهبردی از دست داد و نقطه عطفی در جنگ شد.
بعدها، در جنگ ۱۹۷۱ هند- پاکستان او به عنوان فرمانده یگان (واحد نظامی) | یگان در گروه خدمات ویژه | SSG گردان نظامی کماندو‌ها خدمت نمود. اصولاً" برنامه‌ریزی شده بود که در کنار نیرو‌های یگان خدمات ویژه بر فراز پاکستان شرقی پرواز کند، اما او به پنجاب فراخوانده شد زمانی که جنگ به پایان رسید و تمام پرواز‌ها به هندوستان لغو گردید. او سپس اذعان داشت که " شکست خورده و گریست".
سپس او فرمانده یگان‌های توپخانه شد، در آنجا شد پس از آن تیپ توپخانه و سپس فرمانده واحد سواره نظام گردید. در ارتقاء به درجه سرلشگری در ۱۵ ژانویه ۱۹۹۱، او فرمانده واحد سولره نظام بود. سپس، در ۲۱ اکتبر ۱۹۹۵، او به مقام سپهبدی و فرماندهی سپاه یکی رسید. در سال ۱۹۹۸، در پی بازنشستگی ژنرال جهانگیر کرامت، او شخصاً از سوی نخست وزیر نواز شریف به مقام دیگر افسران عالی رتبه ارتشی دست یافت، و فرماندهی کل ارتش را به دست گرفت. در سال ۱۹۹۹، او ارتش پاکستان را طی درگیری کارجیل هدایت می‌نمود. ژنرال مشرف نیز دریگان خدمات ویژه حضور یافت و کماندو‌های پاکستانی را تعلیم داد.
کودتا
مشرف به‌طور رسمی در ۱۲ اکتبر ۱۹۹۹، (با استفاده از عنوان «رئیس اجرائی» و داشتن اختیارات گسترده) در پی کودتایی بدون خون‌ریزی رئیس حکومت پاکستان شد. در آن روز، نخست وزیر مشروطه پاکستان نواز شریف کوشید تا مشرف را کنار زده و به جای او رئیس سازمان اطلاعات داخلی پاکستان خواجه زین الدین را بر سر کار آورد. مشرف که خارج از کشور بود، با یک پرواز هوایی بازرگانی وارد پاکستان شد. ژنرال‌های بالا رتبه ارتش از پذیرش برکناری مشرف خودداری نمودند. شریف به فرودگاه کراچی دستور داد تا از فرود هواپیمای حامل مشرف جلوگیری کند، که پس از آن مجبور شد در آسمان‌های اطراف کراچی دور بزند. در کودتا، ژنرال‌ها دولت شریف را برکنار نموده و فرودگاه را تحت کنترل خود درآوردند. هواپیما تنها پس از آن که سوخت آن در حال اتمام بود، فرود آمد و مشرف کنترل دولت را در دست گرفت. شریف در خانه خود زندانی بود و سپس به تبعید فرستاده شد. او و دیگر رهبران دموکراتیک در پی آن از ورود به پاکستان ممنوع شدند. بر اساس یک گزارش، مخالفت بین مشرف و شریف در حول این محور دور می‌زد که نخست وزیر منتخب دموکراتیک آن کشور به یافتن راه حلی دیپلماتیک برای درگیری تمایل داشت.
رئیس جمهور وقت پاکستان، رفیق طرار تا ژوئن ۲۰۰۱ به تصدی خود ادامه داد. مشرف به‌طور رسمی در ۲۰ ژوئن ۲۰۰۱ درست چند روز پیش از دیدار مقرر خود برای مذاکره با هند در آگرا خود را رئیس‌جمهور پاکستان کرد.
انتخابات ریاست جمهوری
کمی پس از روی کار آمدن مشرف، بسیاری از مردم به دادگاه این کشور تقاضا‌هایی مبنی بر تعیین صلاحیت وی جهت احراز قدرت عرضه کردند. در ۱۲ می ۲۰۰۰، دادگاه عالی پاکستان به مشرف دستور داد تا در ۱۲ اکتبر ۲۰۰۲ انتخابات سراسری را برگزار نماید. در تلاش برای مشروعیت دادن به ریاست جمهوری خود، او قول داد که به تلاشش پس از رسیدن به احیاء دموکراسی ادامه دهد، او همه پرسی را در ۳۰آوریل، ۲۰۰۲ برای تمدید دوره ۵ساله ریاست جمهوری خود پس از انتخابات اکتبر برگزار کرد. اما، همه پرسی توسط اکثریت گروه‌های سیاسی پاکستانی بایکوت شد، که بعدها شکایت کردند که انتخابات به شدت یک انتخابات صوری صوری بوده، و تعداد کل رأی‌دهندگان بر اساس بالترین تخمینها، ۳۰٪ یا کمتر بوده‌است. چند هفته بعد، مشرف در تلویزیون حاضر شد و به خاطر «اختلالات» در همه پرسی از مردم پوزش خواست.
روابط با هند
مشرف در زمان حملات پاکستان به مناطق تحت اشغال هند در تابستان ۱۹۹۹، رئیس ستاد ارتش بود. پس از متحمل شدن شکست‌های متعدد، به ارتش پاکستان دستور عقب‌نشینی داده شد. برخی گزارش‌ها بیان می‌کنند که مشرف پس از فشار شدید رئیس‌جمهور آمریکا بر نخست وزیر پاکستان نواز شریف و سپس به وی، عقب‌نشینی کرد چرا که او می‌ترسید این درگیری تبدیل به یک فاجعه هسته‌ای تبدیل شود.
اما، در کتاب اخیر " آماده نبرد" که کار مشترک نوشته رئیس سابق ستاد کل سنتکام آنتونی زینی و داستان‌نویس تام کلنسی می‌باشد، زینی ادعا می‌نماید که مشرف کسی بود که شریف را وارد به خروج ارتش پاکستان پس از رسیدن به یک سناریوی شکست خورده از آن ناحیه نمود. بر طبق گفته یک مقام سابق دولت مشرف، حسن عباس، مشرف بود که کل عملیات را برنامه‌ریزی نمود و این ایده را به نواز شریف فروخت. این نظر که مشرف می‌کوشید تا پاکسازی‌ها در کارجیل زودتر صورت گیرد توسط نخست وزیر سابق پاکستان بی‌نظیر بوتو در مصاحبه با روزنامه| روزنامه دیلی فاش شد که او احتمالاً" افتخار می‌کرد که " وی پرچم پاکستان را بر فراز مجلس سرینگر برافرازد" اگر برنامه وی عملی می‌شد. حزب مسلم لیگ پاکستان (نواز) | PML (N) به عنوان یک حزب سرشناس افزود که مشرف می‌خواست در کارجیل دخالت کند، اما زمانی که درگیری با هندوستان آغاز شد ترسید پس تصمیم گرفت تا نخست وزیر پاکستان نواز شریف را متقاعد سازد.
همزمان با حادثه کارجیل درست پس از اجلاس صلح لاهور قبل از آن سال، مشرف با دیدگاه بی‌اعتمادی نسبت به هند در آن حاضر شد.
در ۱۳ دسامبر ۲۰۰۱، گروهی از شبه نظامیان با بمب و اسلحه به مجلس هند| پارلمان هند حمله کردند. هند، پاکستان را به خاطر این حملات سرزنش کرد، و خود را برای جنگی بالقوه بسیج نمود. مشرف هرگونه دخالت پاکستان در این حملات را انکار نمود. در پی آن فشار شدیدی از سوی واشینگتن اعمال شد. جیم هوگلند در ۱۷ ژانویه در " واشینگتن پست" گفت که " ایالات متحده از ژنرال مشرف قول گرفته که سرویس اطلاعات و ارتش پاکستان هرگونه اعطای آذوقه، سلاح و دیگر موارد لجستیک را جهت کمک به عاملان نفوذی که در هندوستان و منطقه تحت اشغال هند در کشمیر، حملات را انجام داده بودند، متوقف خواهد ساخت. ارتش دیگر برای پوشش دادن نیرو‌های شبه نظامی توسط مشرف پراکنده شده بودند، حملات خمپاره‌ای نخواهد کرد.
در اواسط سال۲۰۰۴، مشرف شروع نمود به یک سری مذاکرات با هندوستان تا درگیری کشمیر را حل وفصل نماید. هر دو طرف هند و پاکستان دارای توانایی تاکتیکی برای انجام حملات هسته‌ای در هر شهر در مرز‌های یکدیگر بوده‌اند. دو کشور به شدت از طریق تولید فعالانه حتی تسلیحات هسته‌ای بیشتر و تکمیل فناوری‌های موشکی خود از طریق انجام آزمایش‌های مستمر برای دسترسی به موشک‌های پیچیده‌تر ادامه می‌دهند.
علاوه بر بحث راجع به مسئله کشمیر، هر دو طرف راجع به موارد زیر نیز مباحثه می‌کنند: پروژه نیروی (برق) وولار باراگ و کیشانگاگا، سد بگلیهار بر روی رود پنجاب که توسط هند در جامو و کشمیر در حال ساخت است، سر شاخه رود خانه سر کریک در دهانه تالاب کوچ، توده یخی سیچین، مسائل مربوط به موقعیت گورداسپور و فیروزپور، روابط هندوها- مسلمانان، خودگردانی سیک‌ها در پنجاب، حقوق گروه اقلیت، هند معتقد است که پاکستان «مسئول تروریسم» در مرز مشترک است.
حمایت از مبارزه با ترور
از زمان شرکت وی به عنوان یک افسر عالی در نیرو‌های پاکستان طی اشغال افغانستان از سوی اتحاد شوروی، شوروی روابط شخصی عالی با بخش‌های متعدد دستگاه امنیتی آمریکا داشته‌است. باور عمده این است که مشرف مشرف توسط آمریکا وادار شده تا به متحدین سابق خود، دولت طالبان افغانستان، پشت کند. قطعاً سخنان وی در تلویزیون ملی باور او را که هیچ چاره‌ای ' نداشته مگر آن که با ایالات متحده متحد شود، نشان می‌دهد.
حمایت مشرف از آمریکا در شکست طالبان در افغانستان به آن سادگی که انجام شد، غیرقابل انکاربوده‌است. این کار پس از تصمیم سریع و مناسب از لحاظ راهبردی بود که برای پایان دادن به حمایت طولانی مدت پاکستان از طالبان، اتخاذ شده بود. پاکستان خطوط نفت و تأمین آذوقه طالبان را قطع نمود، که حاکی از فراست بود و به عنوان یک ناحیه پشتیبانی لجستیکی برای آزادی پایدار عملیاتی عمل می‌نمود. همچنین به نیرو‌های آمریکایی اجازه داده شد تا در داخل پاکستان عملیات انجام دهند، و نیرو‌های پاکستانی به ویژه هیئت فرماندهی کنترل نظامی سرویس‌های اطلاعاتی داخلی در بکارگیری شکنجه علیه نظامیان مظنون همکاری داشته‌اند. تحت فشار آمریکا، مشرف یک حمله نظامی عمده به ناحیه ایلیاتی وانا انجام داد، که بسیاری از خانواده‌های ساکن در آن در معرض شکار نظامیان قرار گرفتند، و جنبش قیام ملی را سبب شد که ساخته دست نظامیان ناراضی و ساکنان سابق وانا بود که خانه‌هایشان در عملیات بمباران سنگین توسط ارتش ویران شده بود.
اما، پس از قیام اخیر طالبان، آمریکا نگاه جدی تری به نقش مداوم پاکستان در سرکوب طالبان بر اساس گزارش‌های نیویورک تایمز می‌انداخت.
شیث جی جونز دانشمند سیاست‌مدار در شرکت راند، گفته که شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که مأموران اطلاعاتی پاکستان کمک‌های مالی، آموزشی، تأمین اطلاعات و سایر مساعدت‌ها را به شورشیان طالبان نموده بودند. مستر جونز گفته که این که دستور‌ها از سوی خود پرویز مشرف صادر شده باشد آشکار نیست، اما معلوم است که او از این حمایت آگاه بوده، و این که او تاکنون نتوانسته بود این روند نظامی را متوقف سازد.
مشرف به خوبی به زبان انگلیسی صحبت می‌کند و مصاحبات و سخنرانی‌های متعددی در کانال‌های تلویزیونی آمریکا و اروپا و دیگر رسانه‌ها انجام داده‌است. او همچنین او به خاطر ابراز نظرات متضاد در مصاحبات خود مشهور است. او در کمیته‌های مشورتی همچون راند در سانتا مونیکا، کالیفرنیا در ژوئن ۲۰۰۳ سخنرانی کرده‌است. حمایت وی از جنگ علیه ترور به رهبری آمریکا سبب افزایش حمایت عمومی برای احزاب جناح راست اسلامی در پاکستان گردید. تصویر آمریکا در پاکستان به‌طور آشکاری پس از جنگ عراق بدون تأیید قطعنامه سازمان ملل مخدوش شده‌است. مشرف علناً از اعزام نیرو‌های پاکستانی به عراق بدون صدور قطعنامه سازمان ملل و نیز در اثر فشار عمومی در پاکستان، مخالفت نمود.
پس از مذاکرات طولانی با همتای افغانی خود حامد کرزای، او در ۷ سپتامبر، ۲۰۰۶ گفت که او خود را نسبت به سرکوب طالبان، متحدین القاعده‌شان و «طالبانی سازی»، به عنوان مرجعی برای گسترش اسلام متحجرانه، متعهد می‌دانسته‌است. یک روز قبل از پنجمین سالگرد واقعه حملات ۱۱سپتامبر۲۰۰۱ که به جنگ در افغانستان در سال۲۰۰۱| حمله به رهبری آمریکا به افغانستان انجامید، او به خبرنگاران در کابل گفت: «بهترین راه برای مبارزه با این دشمن مشترک، اتحاد با یکدیگر، اعتماد به یکدیگر و ایجاد یک راهکار مشترک می‌باشد.» مشرف گفت: «هر فعالیت نظامی با زور و نیرو اعمال می‌شود. طالبان‌سازی ممنوع. هرگونه فعالیت طالبانی در این سوی مرز‌های ما و در مرز ما در افغانستان ممنوع است.» موضوع تغییر مکان خط مرزی دیدار رئیس‌جمهور آمریکا جرج دابلیو بوش در اویل سال۲۰۰۶ به اسلام‌آباد تحت‌الشعاع قرار داد و مشرف قول داد که در راس هیئتی به آمریکا و کوبا سفر نمایدو دیداری احتمالی با بوش داشته باشد.
مشرف در رسانه‌ها
در مجله تایم ۲۰۰۶ طبق نظر سنجی در مورد ۱۰۰ نفر از " مردمی که جهان ما را شکل می‌دهند"، او در رتبه سیزده قرار دارد. در سپتامبر۲۰۰۶، او اولین رئیس‌جمهور از یک کشور بود که در برنامه تلویزیونی " دیلی شو " شرکت نمود.
در فهرستی تحت عنوان «۱۰نفر از بدترین دیکتاتور‌های جهان» که توسط مجله (پاراد) در سال۲۰۰۵ تهیه شده بود، پرویز مشرف برای اولین بار در رتبه ۷ قرار گرفت، در حالی که طی سال‌های قبل هرگز در چنین فهرستی قرار نگرفته بود. او نهایتاً" در سال ۲۰۰۶ از این فهرست " حذف شد".
استعفاء
پرویز مشرف، سرانجام در ۱۸ اوت ۲۰۰۸، در یک سخنرانی تلویزیونی، استعفای خود را از مقام ریاست جمهوری پاکستان اعلام کرد. آقای مشرف با دفاع از عملکرد ۹ ساله دولت خود، گفت که به خاطر منافع کشور استعفاء می‌دهد و آینده خود را به قضاوت مردم واگذار می‌کند. او نخستین رئیس‌جمهور پاکستان بود که از این مقام کناره‌گیری کرد.
استعفاء
در ۲۹ می ۲۰۱۹ خبر درگذشت پرویز مشرف منتشر شد، اما این خبر بلافاصله تکذیب شد. مشرف در دسامبر ۲۰۱۹ به صورت غیابی و در حالی که در دبی زندگی می‌کرد، به اعدام محکوم شد. دلیل محکومیت او، خیانت و تخلف از قانون اساسی کشور اعلام شد.