کلیات
ایرَوان (در ارمنی Երևան: یِرِوان) پایتخت و بزرگترین شهر جمهوری ارمنستان است. در امتداد رود هرازدان واقع شدهاست. ایروان مرکز اداری، فرهنگی و صنعتی این کشور است. ایروان یکی از زیباترین شهرهای قفقاز میباشد.
تاریخ ایروان به سده هشتم پیش از میلاد و پیدایش دژ اربونی در سال ۷۸۲ پیش از میلاد در دورترین نقطه غربی دشت آرارات توسط پادشاه آرگیشتی یکم بازمیگردد.
شهر ایروان توسط یونسکو به عنوان پایتخت جهانی کتاب در سال ۲۰۱۲ (میلادی) برگزیده شد. ایروان عضو وابسته به شهرهای اروپا است.
تاریخ
از ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد، انسانها در محدوده ایروان زندگی میکردهاند. استحکامات عصر برنز شامل شنگاویت، تیشبانی و بردادزور در این منطقه یافت شدهاند. کاوشهای باستانشناسی قلعهٔ اورارتویی به نام اربونی را که در ۷۸۲ (پیش از میلاد) و بنا به امر شاه آرگیشتی یکم بنا شده بود را نمایان ساخت که در محل ایروان فعلی و برای محافظت از حملات قفقازیان شمالی قرار داشت. کانالهای آبیاری و مخزن آب اورارتویی نیز در این محل کشف شدهاست. قلعه تیشابیانی (کارمیربلور) به دست سیتها در ۵۸۵ (پیش از میلاد) تخریب شد.
بین سدههای ۶ و ۴ پیش از میلاد، ایروان یکی از مراکز مهم قلمرو ساتراپ ارمنی در امپراتوری هخامنشی بود. دوره زمانی بین سدههای ۴ و ۳ پیش از میلاد نیز به عصر سیاه ایروان معروف است چراکه دانش تاریخی دربارهٔ آنچه در این دوره بر ایروان گذشت در دسترس نیست. نخستین کلیسا در ایروان، کلیسای سنت پیتر و پاول در سده پنجم ساخته شد که در ۱۹۳۱ (میلادی) به دست روسها تخریب گشت تا از زمین آن برای ساختن سینما مسکو استفاده شود.
در دوران عظمت اعراب، ایروان در ۶۵۸ (میلادی) به دست آنها افتاد. از آن زمان به مرکزی استراتژیک به عنوان گذرگاه کاروانهای بازرگانی اروپا و هند مبدل شد. از سده هفتم به بعد نام ایروان به این شهر اطلاق شد و بین سدههای ۹ و ۱۱ و بیش از حمله سلجوقیان، ایروان بخش امنی در دودمان باگراتونی بود.
ایروان در ۱۳۸۷ (میلادی) به چنگ تیمور درآمد و به تاراج رفت. شهر به عنوان مرکز اجرایی ایلخانیان درآمد، و به لحاظ اهمیت راهبردی خود در طی قرنها، بارها میان عثمانیها و ایرانیان رد و بدل شد. در اوج جنگهای میان ایران و عثمانی در ۱۵۱۳ تا ۱۷۳۷ (میلادی)، شهر ۱۴ بار دست به دست شد. در دوران شاه عباس اول و در ۱۶۰۴ (میلادی)، دهها هزار ارمنی به ایران کوچانده شدند. نخستین نتایج این کوچها این بود که درصد مسلمین ساکن در این شهر به ۸۰ درصد رسید در حالیکه جمعیت ارمنیان محلی باقیمانده در سرزمین به ۲۰ درصد هم نمیرسید.
ژان شاردن، جهانگرد فرانسوی، از ایروان بازدید کرد و در کتابش، شرحی از این شهر را ذکر کردهاست. زمینلرزه سهمگین ۷ ژوئن ۱۶۷۹ ارمنستان شهر ایروان را تخریب نمود.
در طی جنگ ایران و روس، و در تاریخ ۱ اکتبر ۱۸۲۷ شهر ایروان به دست ارتش روس (تحت ریاست ایوان پاسکویچ) افتاد و در ۱۸۲۸ (میلادی) و بر اساس عهدنامه ترکمانچای رسماً از تسلط ایرانیان خارج شد.
حاجی سیاح در سفرنامه خود مینویسد:
«شهری است در نهایت پاکیزگی. روی بازارها نپوشیده. میدان بسیار وسیع. باغچههای متعدد به اطراف میدان که برای تفرج مردم ساختهاند… روانه قلعه شدم خندق و باره بسیار محکم. داخل شده نزدیکی مسجدی بسیار خوبی بود. در آن قلعه چند سربازخانه برای سربازان و مجلسی برای مقصرین بود. از آنجا گذشتم گفتند جای سیاحت باغ حسن خان است، روانه گشتم باغی دیدم در نهایت صفا و طراوت. در وسط آن کلاه فرنگی به وضع ایران داشت…»
تقسیمات شهری
شهر ایروان به دوازده ناحیه شهری (ارمنی: վարչական շրջան، varčakan šrĵan) تقسیم شدهاست. مجموع مساحت دوازده ناحیه ایروان ۲۲۳ کیلومتر مربع (۸۶ مایل مربع) میباشد.
جمعیت شناسی
ایروان در اصل شهر کوچکی بود تا آنکه پایتخت ارمنستان شد و به جمعیت یک میلیونی رسید. تا زمان فروپاشی اتحاد شوروی، ایروان شهری با بیشینه جمعیت ارمنی و کمینه جمعیت روسی، آذری، کرد و ایرانی بود؛ ولی پس از فروپاشی شوروی و جنگ قره باغ، جمعیت آذری این شهر در تبادل جمعیت میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در میانه سالهای ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۴ (میلادی) از کشور رانده شدند. همچنین بخش بزرگی از روسها نیز در بحران اقتصادی سال ۱۹۹۰ (میلادی) از کشور مهاجرت کردند و هماکنون اکثریت جمعیت شهر ارمنی است.
پس از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی به دلیل مشکلات و بحرانهای اقتصادی هزاران نفر اغلب به روسیه، آمریکای شمالی و اروپا مهاجرت کردهاند. جمعیت ایروان از ۱٬۲۵۰٬۰۰۰ در سال ۱۹۸۹ به ۱٬۱۰۳٬۴۸۸ در سال ۲۰۰۱ (میلادی) و ۱٬۰۹۱٬۲۳۵ در سال ۲۰۰۳ کاهش پیدا کرد. با این حال جمعیت ایروان از سال ۲۰۰۷ رشد داشتهاست و هماکنون به ۱٬۱۰۷٬۸۰۰ رسیدهاست.
گروههای قومی
ایروان نخستین بار توسط ارمنیان مورد سکونت قرار گرفت و تا سده ۱۵ (میلادی) مردم از لحاظ ژنتیکی همسان بودند. مردم دژ ایروان که در سال ۱۵۸۰ میلادی ایجاد شد سربازهای مسلمان بودند که تقریباً دو تا سه هزار نفر را شامل میشدند. جهانگرد فرانسوی ژان باتیست تاورنیه که احتمالاً شش بار در میان سالهای ۱۶۳۱ تا ۱۶۶۸ میلادی از ایروان بازدید کردهاست میگوید که شهر انحصارا از جمعیت ارمنی است. در میان جنگهای ایران و عثمانی در سال ۱۷۲۰ (میلادی) اکثریت مطلق جمعیت ارمنی بودند. ترکیب جمعیتی ایروان به خاطر مجموعهای از رویدادهای میان ایران و روسیه و عثمانی دگرگون شد و در سده ۱۹ (میلادی) اکثریت جمعیت مسلمانان شدند.
تا زمان پیوستن ارمنستان به اتحاد شوروی، ایروان یک شهر چند فرهنگی و ترکیبی از ارمنیان و تاتارهای قفقاز (آذربایجانیهای امروز) بود. پس از نسلکشی ارمنیها، بسیاری از ارمنیان آواره از ارمنستان غربی (ترکیه امروزی) به ارمنستان شرقی گریختند. در ۱۹۱۹ (میلادی) حدود ۷۵۰۰۰ ارمنی عمدتاً از واسپوراکان از امپراتوری عثمانی به ایروان رسیدند. بخش قابل توجهی از این آوارگان به خاطر تیفوس و دیگر بیماریها جان خود را از دست دادند.
از ۱۹۲۱–۱۹۳۶ حدود ۴۲٬۰۰۰ هزار نفر از ارمینان عراق، ترکیه، ایران، یونان، سوریه، فرانسه، بلغارستان و ... به ارمنستان شوروی آمدند و در ایروان ساکن شدند. موج دوم بازگشتها از ۱۹۴۶–۱۹۴۸ با بازگشت ۱۰۰ هزار تن از ارمنیان کشورهای ایران، سوریه، لبنان، یونان، بلغارستان، رومانی، قبرس، فلسطین، عراق، مصر، فرانسه، ایالات متحده آمریکا و ... به ارمنستان شوروی بازگشتند و دوباره در ایروان ساکن شدند؛ بنابراین در طول سه دهه در شوروی برای نخستین بار ایروان از نظر قومی همگنتر شد. در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ (میلادی) ۲٬۰۰۰ تن آذری باقی مانده در ایروان نیز به دلیل جنگهای قره باغ ایروان را ترک کردند.
موقعیت جغرافیایی روی نقشه
محمدرضا عارف قرار است تا دقایقی دیگر با حضور در نشست روسای دولتهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا سخنرانی کند.
کد خبر: ۱۲۶۲۹۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۱۰
وزارت خارجه روسیه دلیل کمکهای ارائه شده از سوی اتحادیه اروپا به ارمنستان را افزایش نفوذ این اتحادیه در منطقه قفقاز دانست.
کد خبر: ۱۲۴۹۷۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۰۳
مشاور ارشد رئیس جمهور جمهوری آذربایجان گفت که کشورش خواستار امضا سند موقتی در راستای معاهده صلح با ارمنستان است.
کد خبر: ۱۲۴۹۲۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۳۱
وزارت خارجه رژیم صهیونیستی اعلام کرد که سفیر ارمنستان را در واکنش به تصمیم ایروان برای به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین احضار کرده است.
کد خبر: ۱۲۴۳۸۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۰۱
دولت ارمنستان اعلام کرد یک جاده ۶۰ کیلومتری در استان جنوبی سیونیک که هم مرز با ایران است میسازد که زمان سفر بین دو کشور همسایه را کوتاه خواهد کرد.
کد خبر: ۱۲۳۶۳۵۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۰
نیروی مرزبانی باکو در بیانیهای در این باره اعلام کرد: در نتیجه این عملیات، پاسگاه مرزی نیروهای مسلح ارمنستان در نزدیکی شهرک «نرکین» منطقه قافان که از آنجا به سربازان ما تیراندازی شد، به طور کامل منهدم و مواضع رزمی خاموش شدند.
کد خبر: ۱۲۲۳۷۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۰۶
وزارت خارجه جمهوری آذربایجان در بیانیهای اعلام کرد: ایروان آگاهانه در منطقه تنش ایجاد میکند، زیرا اگر طرف ارمنی واقعاً به روند صلح علاقهمند است باید از ادعاهای ارضی خود بر خاک جمهوری آذربایجان دست بردارد.
کد خبر: ۱۲۲۲۰۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۲۷
منابع خبریِ ارمنستان امروز (جمعه) از وقوع انفجار نسبتا شدید در ساختمان دانشکده شیمیِ دانشگاه « ایروان » خبر دادهاند.
کد خبر: ۱۲۰۵۰۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۶
معترضان ارمنستانی در پی فراخوان گروههای مخالف دولت ایروان ، از صبح امروز برای یک روز دیگر در اطراف محل برگزاری نشست کابینه در ساختمانی دولتی در پایتخت این کشور تجمع کردند.
کد خبر: ۱۱۹۴۴۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۳۱
وزارت دفاع ارمنستان اوضاع در مرز آذربایجان را نسبتا آرام توصیف کرد.
کد خبر: ۱۱۹۳۸۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۸
محمد مرندی درباره اتفاقات اخیر در قفقاز توئیت زد.
کد خبر: ۱۱۹۲۰۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۷
وزارت خارجه جمهوری آذربایجان، ضمن انتقاد از بیانیه روز گذشته وزارت خارجه روسیه درباره ارمنستان و تدارک برای برگزاری نشست سه جانبه، اعلام کرد این بیانیه در تضاد با توافقات دوجانبه مسکو با باکو است.
کد خبر: ۱۱۸۳۴۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۵
وزارت امورخارجه ارمنستان روز پنجشنبه اعلام کرد که دور بعدی مذاکرات بین دیپلماتهای ارشد ارمنستان و آذربایجان که قرار بود هفته آینده در واشنگتن برگزار شود، به درخواست باکو به تعویق افتاده است.
کد خبر: ۱۱۷۸۴۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۱۸
دبیر شورای امنیت ارمنستان:
دبیر شورای امنیت ارمنستان، گفت که ایروان گفتوگوهای فشردهای با باکو دارد.
کد خبر: ۱۱۷۸۰۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۱۵
جمهوری آذربایجان از عالیترین دادگاه سازمان ملل متحد خواست تا فوراً به ارمنستان دستور دهد به مین گذاری و تعبیه تلههای انفجاری در خاک جمهوری آذربایجان پایان دهد و نقاط مین گذاری فبلی را نیز اعلام کند.
کد خبر: ۱۱۶۲۱۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۱۲
پس از گفتوگوهای برگزار شده در سوچی، ولادیمیر پوتین ضمن "مفید" خواندن دیدار سهجانبهاش با نیکول پاشینیان و الهام علیاف، تاکید کرد که با اعلام یک بیانیه مشترک به توافق رسیدهاند.
کد خبر: ۱۱۴۸۲۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۱۰
دبیر شورای عالی امنیت ملی در بدو ورود به ایروان در جمع خبرنگاران سفرش به ارمنستان را درچارچوب تمرکز دولت سیزدهم بر سیاست اصولی گسترش و تعمیق روابط با کشورهای همسایه و منطقه، توصیف کرد.
کد خبر: ۱۱۲۸۵۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۱۶
لاوروف آمادگی روسیه برای همکاری جهت تحقق پیمان صلح بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان را اعلام کرد.
کد خبر: ۱۱۲۶۲۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۰۳
وزارت دفاع جمهوری آذربایجان در بیانیه ای ارمنستان را متهم کرد که به نظامیان باکو در مرز دو کشور، تیراندازی کرده است.
کد خبر: ۱۰۸۸۰۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۲۵
سخنگوی وزارت خارجه کشورمان با اشاره به سفر وزیر خارجه ارمنستان به تهران گفت: در این سفر، مقامات دو کشور در مورد مسائل دو جانبه و گسترش روابط فی مابین دردر حوزههای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی و ابعاد دیگر رایزنی و گفتوگو میکنند.
کد خبر: ۱۰۸۰۰۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۱۲