کلیات

کوه صفه نام کوهی است از سلسله کوه‌های زاگرس در پایانه جنوب جغرافیایی اصفهان که از شمال به جاده کمربندی، از غرب به کوه‌های تخت رستم و دره خان، از شرق به شهرک‌ها و مجتمع‌های مسکونی و از جنوب به اراضی باز و خط آهن محدود می‌گردد.

مقبره شهید گمنام

در اردیبهشت ۱۳۹۳ آرامگاه شهید گمنام در پارک کوه صفه ساخته شد.

حفاظتگاه حیوان

آخر خرداد ۱۴۰۰ تغییر کاربری باغ وحش پارک کوه صفه به حفاظتگاه حیوان کامل شد.

نام‌شناسی

کوه صفه از محل چشمه خاچیک که سنگِ کوه از خاک جدا گشته و دامنهٔ کوه می‌باشد، آغاز می‌گردد و در انتها به فضای سنگیِ صاف و صُفِه مانندی ختم می‌گردد و کوه نیز از همین روی صُفِه نامیده شده‌است.

تاریخچه

با توجه به زمینه تاریخی اصفهان و برخی شواهد عینی احتمال بسیاری می‌باشد که کوه صفه از زمانهای خیلی دور به عنوان پایگاه و پناهگاه مورد استفاده مردم بوده‌است و شیوه ساخت و معماری قلعه کوه صفه به سایر قلعه‌های دوران ساسانی شباهت دارد.

فضای سبز

کوه صفه دارای عرصه‌ای به مساحت ۱۰۰ هکتار فضای سبز می‌باشد.

پوششِ جانوری

پارکِ کوهستانیِ صفه، زیستگاهِ جانورانی همچون خدنگ، روباه، شغال، خرگوش، انواع پرندگان خانواده گنجشک سانان، زاغ نوک سرخ، دوپاها، مار، عقرب، جوجه تیغی، کبک، تیهو، بزمجه و.. می‌باشد که کاملاً برای انسان بی‌ضرر بوده و معمولاً خود را از مسیرهای گذرِ کوهنوردان، دور نگه می‌دارند. در صورتِ دیدنِ چنین جانورانی در کوه، بی حرکت شده و اجازه دهید بدونِ آسیب دیدن از سرِ راهِ شما کنار بروند.

گیاهان خودرو

انواعِ گیاهان خودرو و فصلی در صفه می‌روید. از میانِ درختچه‌ها می‌توان به انجیر وحشی و بادام وحشی اشاره کرد که با تراکمِ اندک در گوشه و کنارِ کوه و بر روی و میانِ صخره‌ها روییده‌اند.

پوشش سازیِ شهرداری

شهرداریِ اصفهان بجهتِ سرسبز نمودنِ پارک به کاشت و نگهداریِ انواعِ گلهای فصلی، کاشتِ چمن و درختان و درختچه‌های دائمی در پارک اقدام کرده‌است و چند سالی است که فضای سبز دامنه این کوه را گسترش داده‌است. از اوایل دهه هشتاد خورشیدی این فضای سبز با کاشت گیاهان غیربومی و گسترش افراطی آن در شیب‌های تند و ریزشی که بستر سنگی دارند، همراه بوده‌است.

امکانات گردشگری

کوه صفه یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری اصفهان است و صبح روزهای جمعه میزبان خیل عظیمی از دوستداران طبیعت و مخصوصاً جوانان می‌باشد. همچنین منظره شهر اصفهان از دامنه و بالای این کوه بسیار دیدنی است. تنگهٔ گردنه باد نیز از جاذبه‌های طبیعی این منطقه است. سالنِ بولینگ با مساحتِ حدود ۱۰۰۰ متر مربع، باغ وحش، شهربازی و غارها و چشمه‌های مختلف زینتگر این کوه می‌باشد.

در کمرگاه این کوه چشمه‌ای وجود دارد که خاچیک نامیده می‌شود. گفته می‌شود که خاچیک نام فردی ارمنی است که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در نزدیک چشمه در دامنه کوه دکه‌ای داشته‌است و مواد خوراکی و غیره به کوهنوردان می‌فروخته‌است.

قلعهٔ شاه دژ

قلعه شاهدژ که به قلعه دیو نیز معروف می‌باشد در بلندای کوه و پائینتر از قله قرار دارد. این قلعه در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ثبت شد ولی متأسفانه عدم تعیین عرصه و حریم برای آن، زمینه گسترش ساخت و سازهای گوناگون در اطراف قلعه و عرصهٔ وسیع آن بوده‌است. این ساخت و سازها همزمان با ادامه پروژه‌های جنجالی در شهر اصفهان از جمله برج جهان‌نما و مترو بوده که اعتراض فراوان دوست‌داران میراث فرهنگی اصفهان را به همراه داشته‌اند. امروزه و با خشک شدن چشمه همچنان با لوله‌کشی و پمپ گذاری آبشار این کوه دایر می‌باشد.

تله کابین صفه

تله کابین صفه از جاذبه‌های گردشگریِ پارکِ صفه و در دو خط می‌باشد. ایستگاهِ اولِ آن در پارکینگِ تله کابین قرار دارد و مسافران را تا ایستگاهِ گردنه باد بالا می‌برد. از آنجا که طبق مصوبات طرح تفصیلی در سال ۱۳۷۲ و ۱۳۹۰ هرگونه ساخت و ساز در پهنهٔ کوه صفه ممنوع بوده‌است، پروژه تله کابین تخلق از مصوبات شهرسازی بحساب می‌آید. در پاییز سال ۱۳۹۳ همزمان با ادامه فاز دوم، چند پایه تله کابین موجب تخریب بقایای دیوار شاهدژ شد و خبر آن بسرعت در رسانه‌ها انتشار یافت.

آبشار مصنوعی

برای زیباسازیِ بیشترِ فضای پارک، یک آبشار مصنوعی در دلِ کوه جاسازی شده‌است. آبِ بیرون ریخته شده از آن پس از طیِ حدودِ یکصد متر در حوضچه‌ای جمع‌آوری می‌شود و پس از آن نیز برای آبیاریِ محیطِ پارک استفاده می‌شود.

سالن بولینگ

سالنِ بولینگ با مساحتِ حدود ۱۰۰۰ متر مربع در ۱۰ خط برای استفادهٔ شهرواندان آماده شده‌است. این سالن در طبقهٔ زیرینِ ایستگاهِ تله کابین قرار دارد.

باغ وحش

باغ وحش صفه با نگهداری از چندین حیوان برای بازدیدِ مردم به‌صورتِ روزانه به فعالیت مشغول است.

کوهنوردی در صفه

یکی از ویژگیهای مهم کوهستان صفه وجود صخره‌های بزرگ و بلند در نقاط مختلف آن است که از نظر کوهنوردی تخصصی و آموزش سنگ نوردی، امکان بسیار خوبی برای گسترش ورزش کوهنوردی در منطقه اصفهان به وجود آورده‌است. در سال‌های اخیر با تبدیل کافه خاچیک به پناهگاه و پایگاه کوهنوردی و اصلاح مسیرهای دشوار، خدمات مربوط به فعالیت‌های کوهنوردی بهبود نسبی پیدا کرده‌است.

غارها در صفه

کوه صفه بیش از ۱۴ غارِ کوچک و بزرگ را در خود دارد. از جمله:

• غار الله اکبر: این غار در کنار دستگاهِ توربین بادی در گردنه باد قرار دارد.
• غار انجیر: در جبههٔ غربیِ کوه صفه قرار دارد.
• غار قنبر: در جبههٔ شمالی کوه" قرار دارد. این غار بزرگترین دهانه را در میان غارهای صفه دارد. دسترسی به این غار از راه صخره‌نوردی امکان‌پذیر است.
• غار هفت چشمه: در جبههٔ جنوبیِ کوه و در کنارِ مجموعه‌ای از چند چشمه قرار دارد. برای دسترسی به این مجموعه نیز یک جادهٔ اختصاصی بوسیلهٔ شهرداری اصفهان ایجاد شده‌است.

پل رنگین کمانی

این پلِ سنگی در پشتِ کوهِ صفه و در جبههٔ غربیِ کوه قرار دارد.

قله‌ها

این کوه دارای دو قله می‌باشد. قلهٔ جنوبی چند متر بلندتر از قلهٔ شمالی است اما قلهٔ شمالی، منظره‌ای بهتر و گسترده‌تر از شهر را به بیننده می‌دهد. برای صعود به قله در کل، چهار مسیر وجود دارد. بر روی قله‌ها چند دکلِ مخابراتی با کاربریِ نامعلوم نیز قرار داده شده‌است.