کلیات

استان سیستان و بلوچستان پس از استان کرمان به عنوان دومین استان پهناور کشور در جنوب شرقی ایران واقع است. این استان با حدود ۱۸۰٬۷۲۶ کیلومتر مربع وسعت کمابیش اندازه کشور سوریه بزرگی دارد و بیش از ۱۱ درصد وسعت ایران را دربرمی‌گیرد. استان سیستان و بلوچستان از دو منطقه متمایز تشکیل گردیده است. منطقه بلوچستان با ۱۷۲۳۰۵ کیلومتر مربع وسعت و از شهرستان‌های زاهدان، خاش، سراوان، ایرانشهر، نیکشهر، چابهار، سرباز، کنارک، دلگان، زابلی، سیب وسوران، قصر قند، فنوج، تشکیل می‌گردد.
منطقه سیستان نیز شامل شهرستان‌های زابل، زهک، نیمروز، هامون و هیرمند می‌باشد و ۱۵۹۱۷ کیلومترمربع مساحت دارد. مجواری استان با کشور‌های افغانستان و پاکستان با وجود بازار‌های مصرف بی رقیب از یک سو و شرایط خاص حاکم بر آن کشور‌ها از سوی دیگر، این استان را از اهمیت بسیاری برخوردار ساخته است.

اقوام و مذاهب

سیستان به مردم منطقه‌ای (سکاها) گفته می‌شد که در اطراف رود هیرمند ساکن بودند و بخشی از سیستان در افغانستان امروزی است که قبلا جزو ایران بوده‌است (ادامه رود هیرمند و بخش اعظم ان در افغانستان است) و بخشی دیگر در شهرستان‌های زاهدان و زابل. بلوچ‌ها (مکاها) قومی دیگر بودند با فرهنگ متفاوت از سکا‌ها در مکران ساکن بودند؛ که بعد‌ها به دلایل نامعلوم به بلوچستان تغییر نام یافت. مردم استان سیستان و بلوچستان از قومیت‌های سیستانی و بلوچ می‌باشد که سیستانی‌ها به زبان زبان فارسی با لحجه سیستانی حرف می‌زنند و پیرو دین اسلام با مذهبتشیع‌ می‌باشند و بلوچ‌ها به گویش بلوچی صحبت می‌کنند و پیرو اسلام و مذهب تسنن می‌باشند.

جغرافیا

سیستان و بلوچستان ۱۱۰۰ کیلومتر مرز با کشور‌های پاکستان و افغانستان و ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با دریای عمان دارد و تنها استان ایران است که با پاکستان مرز مشترک دارد و همچنین به دلیل قرار گرفتن در موقعیت راهبردی و ترانزیتی از اهمیت فراوانی برخوردار است 

این استان بیشتر آب و هوای گرم و خشک دارد، اما در عین حال از تنوع آب و هوایی و اقلیمی ویژه‌ای برخوردار است و مناطق کوهستانی، جنگلی و باتلاقی نیز در این استان پهناور به چشم می‌خورد.

مرکز استان

زاهِدانْ یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان سیستان و بلوچستان است. این شهر در منطقهٔ بلوچستان قرار دارد. نام پیشین شهر «دزدآب» بوده که در زمان رضا شاه به «زاهدان» تغییر یافته‌است. زاهدان از سمت شمال به شهرستان زابل و، از سمت جنوب به شهرستان خاش، از سمت شرق به کشورهای افغانستان و پاکستان و از سمت غرب به شهرستان فهرج منتهی می‌شود. آب و هوای زاهدان در بیشتر روزهای سال گرم و خشک است. شب‌های تابستان آب و هوای این شهر رو به سردی می‌گراید. آب آشامیدنی زاهدان لوله‌کشی آب شیرین است و از طریق انتقال آب از شهرستان زابل تأمین می‌گردد. زاهدان به جهت مرزی بودن، از موقعیت استراتژیک جغرافیایی و تجاری و نظامی و شرایط خاص برخوردار است؛ به گونه‌ای که از یک‌سو راه‌آهن پاکستان که از مرز میرجاوه وارد ایران می‌شود و از سوی دیگر راه‌آهن سراسری ایران به این شهر منتهی می‌شود؛ و از سوی دیگر در نزدیکی به میل سه جانبهٔ ایران و پاکستان و افغانستان قرار دارد.

موقعیت راهبردی استان

 استان سیستان و بلوچستان با داشتن موقعیت راهبردی بازرگانی و ترانزیتی و دارا بودن کشاورزی و باغبانی (به ویژه میوه‌های استوایی و گرمسیری) و همچنین جاذبه‌های فراوان تاریخی و طبیعی و نیز صنعت در حال رشد از توانایی و ظرفیت فوق‌العاده‌ای برای توسعه و آبادانی برخوردار است

شهرستان‌های استان

استان پهناور سیستان و بلوچستان دارای ۲۰ شهرستان و شهرستان زاهدان مرکز استان می‌باشد. منطقه بلوچستان جنوب استان را در برگرفته است و از ۱۵ شهرستان (زاهدان، میرجاوه، خاش، سراوان، ایرانشهر، نیکشهر، چابهار، سرباز، کنارک، دلگان، مهرستان، سیب وسوران، بمپور، قصر قند، فنوج) تشکیل می‌گردد. منطقه سیستان نیز شمال استان را در برگرفته است و شامل ۵ شهرستان (زابل، زهک، نیمروز، هامون و هیرمند) می‌باشد.

تاریخچه استان

سرزمین اساطیری سیستان و بلوچستان از دو ناحیه شمال و جنوب تشکیل شده است. سیستان امروزی که قسمت شمالی استان را در برمی گیرد و سرزمین بلوچستان امروزی که ناحیه جنوبی استان را تشکیل می‌دهد.  

بنادر استان

مزیت ترانزیتی چابهار

بندر چابهار تنها بندراقیانوسی جمهوری اسلامی ایران است که خارج از منطقه پرتنش خلیج فارس قرار دارد و با آب‌های آزاد جهان از طریق اقیانوس هند نزدیکترین فاصله را داراست . وجود آب‌های عمیق و بریدگی‌های طبیعی خلیج چابهار فضایی مناسب را برای اسکله‌سازی با عمق‌زیاد و مختصات لنگرگاهی مطلوب برای پهلوگیری کشتی‌های بزرگ اقیانوس پیما فراهم آورده بطوریکه یکی از ده بندر مهم جهان که قابلیت تبدیل به بندر بزرگ را دارد ، به شمارمی‌رود لذا باید چابهار را دروازه ترانزیت شرق ایران دانست.

 با نگاهی به پیشینه تاریخی چابهار می توان گفت در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی ، عمده فعالیت‌های بندر چابهار محدود به امور صیادی و نظامی بوده است.  اما پس ازپیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و در دوران جنگ تحمیلی مجدداً این بندر مورد توجه جدی قرار گرفت تا اینکه منطقه آزاد تجاری چابهار تاسیس گردید . اجرای طرح‌های مختلف ، ساخت و بهره‌برداری از بنادر بزرگ و کوچک تجاری،  باعث رشد و شکوفایی این بندر گردید که نشان از آینده روشن منطقه می‌باشد. محور شرق به دلیل افزایش سهم و نقش ایران در  ترانزیت کالا و حمل و نقل بین المللی و همچنین گسترش پیوندهای اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی وامنیتی با کشورهای همجوار شرق و شمال شرق برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد.

از مسیرهای ترانزیتی محور شرق می توان به مسیر ترانزیتی میلک در سیستان و بلوچستان اشاره نمود که با ساخت پل ابریشم و گمرک زرنج افغانستان توسط جمهوری اسلامی ایران و تجهیز و تکمیل آن؛ افزایش مراودات تجاری میان دوکشور را سبب گردیده و همچنین محور ترانزیتی دوغارون و مسیر ترانزیتی به آسیای مرکزی از سرخس که توسط یک شرکت ایرانی ساخته  شده تا شمال قرقیزستان را به جنوب متصل نماید.

پروژه ها و طرح های اجرایی مورد نیاز برای توسعه ظرفیت ها ی بنادر استان:

ایجاد مجتمع صنایع پتروشیمی در بندر چابهار

راه اندازی خط منظم کشتیرانی از بنادر آسیای جنوب شرقی به بندر چابهار

تسری قوانین مناطق آزاد به اسکله های شهید بهشتی و شهید کلانتری چابهار با حفظ مالکیت  دولت  بر این اسکله ها

صدور مجوز تردد 500 الی 1000 دستگاه کامیون ترانزیت با پلاک منطقه آزاد از مقصد چابهار به کشورهای افغانستان و همچنین مرز سرخس

افزایش شعاع تردد خودروهای سواری پلاک منطقه آزاد چابهار تا مرکز استان

تسریع در ایجاد خط آهن چابهار- زاهدان – میلک

تسریع در انتقال گاز متان از عسلویه به بندر چابهار

انتقال گاز شهری  از ایرانشهر به چابهار

ایجاد فرودگاه بین المللی در چابهار و یا منطقه آزاد چابهار

توسعه ظرفیت های بندر چابهار از طریق امکان واردات برخی از  کالاهای خریداری شده از سوی دولت نظیر گندم، شکر و برنج از بندر چابهار

فعال سازی بازارچه مرزی پسابندر به عنوان تنها بازارچه صیادی کشور

افزایش تخفیف در سود بازرگانی کالاهای وارداتی به بندر چابهار  از 10 درصد به 20 درصد و شمول آن به کالاهای اساسی وارداتی

اعطای ردیف اعتباری از محل صندوق توسعه ملی  جهت تأمین منابع مالی مورد نیاز برای احداث و فعالیت واحدهای تولیدی در منطقه آزاد چابهار

الحاق شهر چابهار به محدوده منطقه آزاد

کشاورزی در استان

مردم شناسی استان سیستان و بلوچستان

مجموعه اقوام ساکن در استان سیستان و بلوچستان همراه با سنن و شیوه‌های خاص زندگی، به تنهایی یکی از جاذبه‌های بی نظیر این منطقه است. زندگی ایلی با الگوی سکونت و آداب و رسوم ویژه، مورد علاقه دیدارکنندگان داخلی و خارجی است. نحوه معیشت و زیست، الگو‌های سکونت و باورداشت ها، سنت‌ها و آداب و رسوم از جمله جاذبه‌های دیدنی این شیوه زندگی است.

• در مورد استان کرمان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید