یارانه یا سوبسید، به نوعی از کمک مالی گفته می‌شود که از سوی دولت به یک تجارت یا بخش اقتصادی پرداخت می‌شود. نوع دیگر یارانه کمک‌هایی است که از سوی دولت برای افزایش رفاه حال مردم به کالا و یا خدمات ارائه شده از سوی دولت به مردم داده می‌شود تا رفاه عمومی جامعه افزایش یابد.

بر اساس تعریف بانک جهانی یارانه سود اقتصادی است که معمولاً دولت‌ها به تولیدکنندگان کالا برای تقویت بازار رقابتی کشور‌ها پرداخت می‌کنند و این یارانه‌ها ممکن است مستقیم یا غیرمستقیم باشد.

 

---

یارانه‌ها را از نظر نوع می‌توان به دو نوع یارانه‌های صادراتی و یا یارانه‌های داخلی تقسیم کرد. یارانه صادراتی را دولت‌ها برای ترغیب شرکت‌های خصوصی برای ترغیب جهت صادرات محصول پرداخت می‌کنند و یارانه داخلی نیز کمکی است که دولت‌ها به صورت غیر مستقیم به مردم جامعه خود پرداخت می‌کنند.

هر چند تا دوران جنگ‌های جهانی چیزی به نام یارانه به شکل کنونی آن معنا نداشت و افرادی، چون آدام اسمیت بنیان‌گذار مکتب کلاسیک‌ها از مخالفان جدی دخالت دولت در فعالیت‌های اقتصادی بودند، بعد ازجنگ جهانی دوم و ایجاد تورم و رکود شدید اقتصادی در کشور‌های غربی مکتب‌های جدیدی نیز در عرصه اقتصاد ظهور پیدا کردند که از جمله آن می‌توان به اندیشه‌های اقتصادی کینز اشاره کرد؛ اندیشه‌هایی که عقیده داشتند دخالت دولت در تنظیم و تعادل بخشیدن به اقتصاد یکی از وظایف مهم دولت در رشد اقتصادی است.

از نظر دولت‌ها یارانه نوعی مالیات منفی محسوب می‌شود که باید در رده مالیات‌ها در بودجه دولتی لحاظ شود. به این دلیل یارانه را مالیات منفی به حساب می‌آورند که این مالیات از طرف دولتها، پرداخت می‌شود.

 

---

هر چند پرداخت یارانه در ایران دارای سابقه‌ای طولانی است، اما تا سال ۱۳۵۴ و دورانی که قیمت نفت به یک باره افزایش یافت، عملاً یارانه چندانی برای افزایش رفاه مردم پرداخت نمی‌شد. پس از انقلاب اسلامی پرداخت یارانه به صورت غیر مستقیم و با تزریق به بازار و بخش‌های مختلف تولیدی در دستور کار قرار گرفت.

 

---

از نیمه دوم سال ۱۳۸۹ و با تصویب مجلس شورای اسلامی پرداخت یارانه‌ها به صورت نقدی و به حساب هر خانوار با نرخ ۴۵۵۰۰ تومان آغاز شد. این یارانه همچنان و بدون تغییر مبلغ به حساب سرپرست خانوار‌های ایرانی پرداخت می‌شود. با این توضیح که در طول سال‌های گذشته بخش زیادی از خانواده‌های پر درآمد جامعه از سوی دولت از دریافت یارانه منع شدند.

در لایحه بودجه ۹۷ نیز پرداخت یارانه با مبلغ ۴۵۵۰۰ تومان به حساب سرپرست خانوار‌های نیازمند مد نظر قرار گرفته است و دولت مسئولیت حذف خانواده‌های مرفه را از این لیست بر عهده استانداری‌ها قرار داده است.

 

دولت یازدهم از همان ابتدای آغاز به کار با اشاره به این استدلال که توزیع یارانه نقدی نمی تواند زمینه توسعه عدالت باشد و از سویی نیز منابع مالی کافی برای ایجاد این پرداخت ها را ندارد، تلاش کرد تا یارانه افراد غیر نیازمند را قطع کرد.

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در اطلاعیه‌ای اعلام کرده است بدلیل اینکه برخی از شهروندان موفق به ارسال درخواست بررسی علت قطع یارانه در سایت یارانه ۱۰ نشده اند، به منظور ایجاد فرصت برای این دسته از هموطنان اعلام می‌گردد، هموطنانی که یارانه آن‌ها قطع شده است تا مدت ۲ ماه پس از قطع یارانه می‌توانند به سایت یارانه ۱۰ مراجعه و درخواست خود را ثبت نمایند.

بر اساس این اطلاعیه، شهروندانی که یارانه آن‌ها در ماه‌های آینده هم قطع شود می‌توانند به مدت ۲ ماه پس از قطع یارانه به سایت یارانه ۱۰ مراجعه و درخواست خود را ثبت نمایند.

نکته مهم این است که فرآیند بررسی اعتراض (از ثبت درخواست تا پاسخ) کاملاً غیر حضوری صورت خواهد گرفت.

آئین نامه اجرایی تبصره ۱۴ قانون بودجه امسال در خصوص درآمدها، پرداختی ها و مصارف قانون هدفمندی یارانه ها برای سال ۹۷ از طرف اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور به دستگاه های اجرایی ابلاغ شد.

براساس این آیین نامه در بخش مصارف هدفمندی یارانه ها برای سال ۹۷ مبلغ ۴۱۵ هزار میلیارد ریال برای پرداخت یارانه نقدی، تا سقف ۷۰ هزار میلیارد ریال پرداخت نقدی برای کمک به کاهش فقر مطلق و ۳۷ هزار میلیارد ریال برای سلامت و تا سقف ۳۳ هزار میلیارد ریال نیز بابت خرید تضمینی گندم و یارانه مان اختصاص می یابد.

دستگاه های اجرایی زیر موظفند در راستای شناسایی و رتبه بندی خانوارها، تمام داده های مورد نیاز وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را مطابق آیین نامه به صورت یکجا، تجمیعی و برخط در اختیار وزارت مذکور قرار دهند و آن را به روز رسانی کنند.

یارانه در لایحه بودجه ۹۸

---

بر اساس لایحه بودجه ۹۸ دولت اختیار شناسایی افراد پردرآمد و نیز قطع یارانه افراد را به استانداری و فرماندری‌ها واگذار کرد.