کلیات
سهام عدالت یکی از انواع یارانه است که دولت نهم از طریق شرکت‌های تعاونی عدالت استانی به مشمولان واگذار و هدف از عرضه سهام عدالت را گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران اعلام کرد. طرح اولیه «سهام عدالت» بر این مهم استوار شد که بخشی از سهام شرکت‌های دولتی مشخص، به قشر‌های کمدرآمدتر فروخته شود. این طرح هدف نهایی اش ارتقای کیفیت زندگی اقشار کم درآمد بود آییننامه اجرایی افزایش ثروت خانوارهای ایرانی از طریق گسترش سهم بخش تعاون براساس توزیع سهام عدالت را در تاریخ ۹ بهمن ۸۴ و پس از اصلاح متن اولیه که خود در ۲۳ آبان ۸۴ مصوب هیئت وزیران شده بود، به تصویب این هیئت رسید.
تصویب اساسنامه شرکت کارگزاری سهام عدالت در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۸۴ نشان از تصمیم قاطع دولت بر اجرای این داشت و سهام مزبور پیش از آغاز سال ۱۳۸۵ در چهار استان به تعدادی از مشمولان طرح اعطا شد.در مرحله اول واگذاری سهام عدالت به برخی از افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و رزمندگان بیکار فاقد شغل تقسیم شد و برگه‌هایی به عنوان برگه سهام عدالت نیز به مشمولان طرح سهام عدالت داده شد.
ارزش این برگه‌ها در ابتدا ۵۰۰ هزار تومان سهام بود که بعد به یک میلیون تومان افزایش یافت. قرار بود که برای گروه‌های کم درآمد، نیمی از قیمت هر سهم تخفیف داده شود و نیمی دیگر نیز به مدت ده سال از محل سود شرکت بازپرداخت شود.
نظر احمدی نژاد در مورد سهام عدالت
در آبان ماه سال ۱۳۸۵ محمود احمدی نژاد در یک مراسم دولتی، واگذاری سهام عدالت را با هدف «کاهش فقر» اعلام کرد. احمدینژاد واگذاری سهام عدالت را «تحولی بزرگ» میدانست که به عقیده وی مبنای آن «توزیع عادلانه ثروت دولت بین قشر‌ها مختلف جامعه بود.
سهام عدالت و خصوصی سازی
تا پیش از اجرای طرح سهام عدالت خصوصیسازی بسیار کند پیش میرفت و آمار‌ها نشان میدهد که نزدیک به سه هزار میلیارد تومان از سهام شرکت‌های دولتی تا آن زمان واگذار شده بود، ولی ارزش سهام عدالت در همان مرحله اول دو هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان بود. در همان سال ۱۳۸۵ بعد از تفسیر تاز‌های که از اصل ۴۴ قانون اساسی شد، دولت اجازه یافت تا ۸۰ درصد سهام کارخانجات، بنگاه‌های بزرگ دولتی را به بخش خصوصی و تعاونی واگذار کند که تا آن زمان بنابر قانون اساسی باید در اختیار دولت میبود.
با تفسیری که از اصل ۴۴ صورت گرفت دولت اجازه یافت تا سهام شرکت‌های بزرگ نظیر خودروسازیها، فولاد، معادن، بیمه، بانک، هواپیمایی، کشتیرانی، نیروگاهها، مخابرات و نفت گاز را واگذار کند. با این مجوز تازه، واگذاری‌ها شرکت‌های دولتی سرعت گرفت هر چند کارشناسان اقتصادی میگویند در این مدت بخش عمد‌های از شرکتها به سازمان‌ها و نهاد‌های شبه دولتی و «خصولتی» واگذار شدهاست و سهم واگذار شده به بخش خصوصی ناچیز بودهاست.
آمار نشان میدهد که تا پایان دولت محمود احمدینژاد نزدیک به ۱۰ درصد سهام شرکت‌های دولتی به شبه دولتی‌ها واگذار شده. آمار نشان میدهد که بیشتر از ۱۴۲ هزار میلیارد تومان سهام شرکت‌های دولتی در پانزده سال گذشته واگذار شد که حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان این سهام مربوط به سهام عدالت بود.
انتقادات
عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در دولتهای یازدهم و دوازدهم در مورد سهام عدالت عقیده دارد ۹۵ درصد از شرکتها و مجموعه‌های دولتی واگذار شده به بخش خصوصی در دولت احمدینژاد در نهایت به این بخش نرسیده و دوباره به دولت «بازگشته» یا به نهاد‌های نیمه دولتی واگذار شدهاست.
علی طیب نیا وزیر اقتصاد در دولت یازدهم نیز در مورد سهام عدالت عقیده دارد که سهام عدالت به شیو‌های که اجرا شد، جز بیصاحبسازی بنگاه‌های اقتصادی ثمری نداشت و ۶۲ بنگاه اقتصادی بیصاحب شدند، طیب نیا در این باره پرسیده است که آیا سهامداران عدالت در حال حاضر امکان مدیریت شرکتها را دارند؟
تحقیق و تفحص از واگذاری و پرداخت سهام عدالت
علی مطهری در خرداد ۹۲ تقسیم سود سهام عدالت پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ را مصداق «بداخلاقی انتخاباتی و خرید رای» عنوان کرد. در هفتم اسفندماه ۹۲ تعدادی از نمایندگان مجلس درخواست خود مبنی بر تحقیق و تفحص از عملکرد سهام عدالت را به هیئت رئیسه مجلس تقدیم کردند.
تا آبان ۱۳۹۵ سود شرکت‌های سهام عدالت ۱۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده که ۱۳۰۰ میلیارد تومان آن پیش از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ از سوی دولت محمود احمدینژاد به عنوان سود سهام عدالت بین گروه‌هایی از مردم توزیع شد.
نحوه پرداخت سود
سبد سهام عدالت ترکیبی از ۶۰ شرکت بورس و فرابورس است و برای هر نفر از مجموع پورتفوی سهام عدالت مبلغ یک میلیون تومان سهام اختصاص داده شدهاست؛ بنابراین سهام عدالت متعلق به شرکت خاصی نیست و مجموع سبد سهام در درصدی از ۶۰ شرکت دولتی تعریف شدهاست که سود و زیان شرکت‌های مذکور بهصورت علیالسویه بین سهامداران تقسیم میشود. طبق قانون، دولت باید سهام عدالت را از ابتدای سال ۹۵ آزاد میکرد، اما امکان دارد این آزادسازی ماه‌ها بعد از پایان مهلت قانونی طول بکشد و عملاً پرداخت سهام عدالت به انتخابات یازدهم ریاستجمهوری نزدیک خواهد شد.
در مرداد ۱۳۹۵ سید جعفر سبحانی مشاور رئیس سازمان خصوصیسازی با تأکید بر اینکه سودی که در دولت گذشته بابت سهام عدالت به عد‌های از شهروندان پرداخت شده غیرقانونی بوده، میگوید به هیچ عنوان سودی بابت سهام عدالت به شهروندان پرداخت نخواهد شد، بلکه تنها در پایان سال ۱۳۹۵ بابت مقدار آزادسازی این سهام تعیین تکلیف میشود.
در اوایل آذر ۱۳۹۵ سازمان خصوصیسازی اعلام کرد که بعد از ده سال، تکلیف سهام عدالت در سال آینده روشن میشود و از پایان سال آینده سود سهام عدالت به دارندگان آن پرداخت خواهد شد. رئیس سازمان خصوصیسازی گفت که «از نظر ما طرح سهام عدالت به انتهای خود رسیدهاست و منتظریم با پایان یافتن مجامع، شرکت‌های سرمایه پذیر حسابهایشان را ببندند.
او در عین حال تأکید کرده که هنوز «ابهام‌های مختصری درباره شناسایی مشمولان، سبد سهام، سازو کار‌های ساماندهی آن برای آزادسازی سهام عدالت وجود دارد.» برای حل این مشکل، دولت لایحه تهیه کردهاست و قرار است آن را به مجلس بفرستد و پس از آن «تکلیف سهام عدالت روشنتر میشود.»
در اواسط دی ماه سال ۹۵ سازمان بورس و اوراق بهادار میزان سود دریافتی سهام عدالت از ۶۰ شرکت حاضر در سبد سهام را ۱۹۹ هزار و ۱۵ میلیارد ریال اعلام کرد. بهعلاوه سود مصوب مجمع عمومی شرکتها در این مدت ۳۰۹ هزارو ۵۷۴ میلیارد ریال و همچنین مشارکت در افزایش سرمایه شرکت‌های سرمایه پذیر سهام عدالت ۵۱ هزار و ۷۷۰ میلیارد ریال و مانده طلب سود از شرکتها ۵۸ هزار و ۷۸۸ میلیارد ریال بودهاست.
موافقت رهبر انقلاب با آزادسازی سهام عدالت
۹ اردیبهشت ۱۳۹۹ رهبر معظم انقلاب اسلامی با صدور ابلاغیه‌ای ضمن موافقت با درخواست رییس‌جمهور برای آزادسازی سهام عدالت و با اشاره به نقش سهام عدالت در گسترش عدالت اجتماعی و توانمندسازی خانواده‌های کم درآمد، موارد سه‌گانه‌ای را به عنوان امور لازم الرعایه در این واگذاری‌ها مورد تأکید قرار دادند و خاطرنشان کردند: دولت هر چه زودتر اقدامات مقتضی را به عمل آورد تا مردم سریعتر از منافع سهام خود بهره‌مند شوند.
متن ابلاغیه رهبر معظم انقلاب به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
درپی تصمیم واگذاری درصدی از سهام اصل ۴۴ قانون اساسی در قالب سهام عدالت با هدف گسترش عدالت اجتماعی و توانمندسازی خانوارهای کم درآمد، انتظار این بود که توسط مسئولین مربوط در دولتهای مختلف با اجرای دقیق مواد ۸ گانه ابلاغی ۱۳۸۵/۴/۱۲ هرچه سریعتر مقدمات لازم برای آزادسازی سهام عدالت و واگذاری تعیین قیمت آن به بورس فراهم گردیده و آیین‌نامه‌های اجرایی تهیه و به اجرا درآید. در هر صورت با توجه به شرایط فعلی اقتصادی و عزم دولت برای عمل به تکالیفی که به عهده اوست، با آزادسازی سهام عدالت با رعایت امور زیر، موافقت میشود:
دارندگان سهام عدالت مجازند در محدوده زمانی مشخص مالکیت مستقیم سهام شرکت‌های سرمایه‌پذیر را انتخاب نمایند و به تناسب، نقش مدیریتی خود را ایفا کنند.
مقررات مورد نیاز جهت انتقال سهام به صاحبان سهام عدالت توسط شورایعالی بورس تدوین و تصویب شود. این مصوبات برای کلیه دستگاههای اجرایی لازم‌الاجراست.
نسبت به سهام باقیمانده در شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی، شورایعالی بورس موظف است ضمن تشویق ماندگاری صاحبان سهام در شرکت‌های مذکور، از طریق مبادی ذیربط هرچه زودتر زمینه‌ی ورود آن شرکتها را در بورس فراهم نماید.
با توجه به تأخیری که در طول زمان نسبت به تحقق اهداف واگذاری این سهام پیش آمده است، و به دلیل ضرورت بهره‌مندی هرچه سریعتر مردم از منافع سهام خود، لازم است دولت محترم هرچه زودتر اقدامات مقتضی در جهت تحقق موارد مذکور در بندهای سه گانه فوق را به‌عمل آورد.
سیّد علی خامنه‌ای
در مورد سهام عدالت در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
با پرداخت بخشی از بدهی شرکت مپنا به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بابت سود سهام عدالت این احتمال وجود دارد که باقیمانده سود سهام عدالت سال ۱۴۰۱ در روزهای آتی به حساب دارندگان سهام عدالت واریز شود.
کد خبر: ۱۲۷۲۱۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۷
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص آخرین وضعیت برگزاری مجامع شرکت‌های سهام عدالت ، گفت: در رابطه با شرکت‌های سرمایه گذاری سهام عدالت ، ابتدا باید صورت‌های مالی آنها حسابرسی شود.
کد خبر: ۱۲۷۰۹۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۰
در شرایطی که با وجود مصوبه قانونی مجلس اختصاص سهام عدالت به جاماندگان در دولت قبل به نتیجه نرسید و وزارتخانه‌های دولت سیزدهم با آن موافقت نکردند، وزیر اقتصاد دولت چهاردهم نیز گفته است در قانون بودجه ۱۴۰۳ چیزی به عنوان جاماندگان سهام عدالت وجود ندارد.
کد خبر: ۱۲۶۹۵۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۱۳
همتی با اشاره به لزوم کاهش نرخ سود بانکی گفت: از معاون بانک مرکزی درخواست شد برخورد جدی با بانک‌هایی که به این مصوبه عمل نمی‌کنند، داشته باشد که مقرر شد جلسه هیأت انتظامی بانک مرکزی روز بعد برگزار و ۴ بانک متخلف مورد بررسی قرار گیرند. در بخش دیگری از جلسه موضوع سهام عدالت مورد بررسی قرار گرفت.
کد خبر: ۱۲۶۶۹۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۳۰
بر اساس اعلام رئیس سازمان بورس، مهلت برگزاری مجامع سهام عدالت تمدید میشود.
کد خبر: ۱۲۶۴۸۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۲۰
بررسی‌ها نشان میدهد ارزش برگه‌های سهام عدالت در معاملات روز گذشته نسبت به ابتدای هفته تغییر چندانی نداشته است.
کد خبر: ۱۲۶۴۴۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۱۷
نماینده مردم شاهین‌شهر در مجلس شورای اسلامی از طرح سوال خود از وزیر اقتصاد درباره علت عدم اختصاص سهام عدالت به جاماندگان واجد شرایط خبر داد.
کد خبر: ۱۲۶۴۲۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۱۶
معاون واگذاری سهام و دارائی‌های سازمان خصوصی سازی، گفت: تصمیم‌گیری در مورد زمان و چگونگی واریز سود سهام عدالت با شورای عالی بورس است.
کد خبر: ۱۲۶۴۱۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۱۶
رئیس سازمان بورس اوراق بهادار گفت: در حال حاضر اکثر سود تقسیمی شرکت‌های سهام عدالت پرداخت شده و تنها چند شرکت محدود هستند که به زودی سود تقسیمی آنها پرداخت میشود.
کد خبر: ۱۲۶۳۸۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۱۴
مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس گفت: مرحله سوم واریز سود سهام عدالت مربوط به عملکرد ۱۴۰۱ منتظر واریز سود سهام یک شرکت است.
کد خبر: ۱۲۶۳۰۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۱۰
مالکان سهام عدالت بابت سود عملکرد سال ۱۴۰۱ سهام عدالت ، روی‌هم‌رفته ۲۵ هزار میلیارد تومان طلب دارند ولی بعید است سهم هر نفر از ۵۰۰ هزار تومان بیشتر شود
کد خبر: ۱۲۶۲۷۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۰۹
پس از پایان معاملات بازار بورس ایران، ارزش سهام عدالت 532 هزار تومانی با احتساب و اعمال تمام افزایش سرمایه های شرکت‌های بورسی در این ...
کد خبر: ۱۲۶۲۵۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۰۸
پس از پایان معاملات بازار بورس ایران، ارزش سهام عدالت ۵۳۲ هزار تومانی با احتساب و اعمال تمام افزایش سرمایه‌های شرکت‌های بورسی در این سهام به ۱۸ میلیون ۲۰۷ هزار و ۹۳۶ تومان (۳۴ برابر) رسید.
کد خبر: ۱۲۶۲۴۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۰۷
در مجموع تاکنون برای واریز مرحله سوم و تسویه سود سهام عدالت ۲۴.۵ هزار میلیارد تومان پول واریز شده است و مبلغ باقی مانده آن مربوط به شرکت مپنا برای عملکرد سال ۱۴۰۱ حدود ۵۰۰ میلیارد تومان است.
کد خبر: ۱۲۶۱۷۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۰۴
مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس در خصوص آخرین جزئیات واریز سود سهام عدالت گفت: تنها شرکت مپنا برای عملکرد سال ۱۴۰۱ حدود ۵۰۰ میلیارد تومان بدهی دارد که تاکنون پرداخت نشده است.
کد خبر: ۱۲۶۱۷۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۰۴
پس از پایان معاملات بازار بورس ایران، ارزش سهام عدالت یک میلیون تومانی با احتساب و اعمال تمام افزایش سرمایه‌های شرکت‌های بورسی در این سهام به ۳۳ میلیون ۶۳ هزار و ۴۹۳ تومان رسید.
کد خبر: ۱۲۶۱۷۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۰۴
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری مرکزی گفت: همچنان دو شرکت مپنا و هلدینگ خلیج‌فارس سود مرحله سوم سهام عدالت را به شکل کامل برای سپرده‌گذاری مرکزی واریز نکردند.
کد خبر: ۱۲۶۰۷۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۶/۳۰
ارزش سهام عدالت ۵۳۲ هزار تومانی امروز ۲۷ شهریور ۱۴۰۳ به ۷ میلیون و ۲۰۲ هزار و ۹۰۲ تومان رسید.
کد خبر: ۱۲۶۰۲۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۶/۲۷
لازم است حجت اله صیدی رئیس جدید سازمان بورس دریافت کامل سود مرحله سوم و تسویه ۲۵هزار میلیارد تومان سود سهام عدالت را در دستور کار خود قرار دهد.
کد خبر: ۱۲۶۰۱۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۶/۲۷
امروز پس از پایان معاملات بازار بورس ایران، ارزش سهام عدالت ۵۳۲ هزار تومانی با احتساب و اعمال تمام افزایش سرمایه‌های شرکت‌های بورسی در این سهام به ۱۷ میلیون ۴۳۹ هزار و ۳۵۱ تومان رسید.
کد خبر: ۱۲۶۰۰۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۶/۲۶