کلیات
مهدی بازرگان تبریزی متولد ۱۲۸۶ در تهران است که در تاریخ ۳۰ دی ۱۳۷۳ در زوریخ درگذشت. او معروف به مهندس بازرگان، سیاستمدار، عضو جبهه ملی ایران، مؤسس حزب نهضت آزادی ایران، معمار اصلی جریان اسلام‌گرایی مدرن در ایران،استاد دانشگاه، پژوهشگر قرآن و نخست‌وزیر دولت موقت ایران پس از پیروزی انقلابِ سال ۱۳۵۷ بود. او نخستین دانشیار دانشگاه تهران بود و مدتی بعد استاد و بمدت ۶ سال رئیس دانشکده فنی دانشگاه تهران شد.
فعالیت سیاسی
بازرگان در ابتدا مخالف دخالت در سیاست بود، اما با تشکیل دولت محمد مصدق وارد فعالیت سیاسی شد. او در ابتدا به عنوان معاون وزیر فرهنگ کابینه اول مصدق برگزیده شد و سپس از طرف مصدق به عنوان رئیس هیئت خلع ید از شرکت نفت انگلیس انتخاب شد. وی در اواخر دولت دوم مصدق، اولین شبکه لوله‌کشی آب تهران را تأسیس کرد. پس از سقوط دولت مصدق در جریان کودتای ۲۸ مرداد، فعالیت‌های سیاسی بازرگان گسترش بیشتری یافت. مهدی بازرگان به همراه چهره‌هایی از جمله سید رضا زنجانی اقدام به تأسیس نهضت مقاومت ملی کردند و در آن بسیاری از طرفداران مصدق نظیر داریوش فروهر و آیت الله طالقانی را برای مبارزه سیاسی سازمان دادند.
بعد از شکست نهضت مقاومت ملی، بازرگان به همراه الله‌یار صالح، باقر کاظمی، غلام‌حسین صدیقی و کریم سنجابی، از مؤسسان جبهه ملی دوم بود و کمی بعد با تأیید محمد مصدق و با همراهی یدالله سحابی و محمود طالقانی اقدام به تأسیس حزب نهضت آزادی کرد. تشکیل نهضت آزادی به علت اختلافاتی بود که در جبهه ملی بین بازرگان و افرادی دیگر پیش آمده بود و مصدق نیز جانب بازرگان را گرفت.
سران وقت جبهه ملی با عضویت نهضت آزادی به عنوان یک حزب مخالفت کردند، اما بازرگان، سحابی و طالقانی هم‌چنان به صورت عضو منفرد در جبهه ملی ماندند و در کنگره جبهه ملی هم حضور داشتند. بعد از این که مصدق به مخالفت با سیاست‌های جبهه ملی برخاست و تصمیم گرفت جبهه ملی را مجدداً سازمان‌دهی کند، چهار حزب نهضت آزادی، جامعه سوسیالیست‌ها، حزب ملت ایران و حزب مردم ایران، جبهه ملی سوم را تحت رهبری مصدق تشکیل دادند، اما جبهه ملی سوم توسط ساواک سرکوب شد و پس از آن نیز مصدق درگذشت.
نخست وزیری
مهدی بازرگان به عنوان اولین نخست‌وزیر ایران پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ (رئیس دولت موقت) معرفی شد.
اختلاف با امام و استعفاء
نه ماه بعد پس از اشغال سفارت آمریکا، به دلیل اختلاف‌هایی که با امام خمینی (ره) و حزب جمهوری اسلامی داشت، از مقام نخست‌وزیری استعفا کرد. یکی از این اختلافات بر سر مسئله ولایت فقیه بود که بازرگان و اعضای دولت او با آن مخالف بودند و برای جلوگیری از تصویب آن، دولت بازرگان قصد انحلال مجلس خبرگان نیز داشت. امام خمینی (ره) در مقابل انحلال مجلس برای جلوگیری از تصویب ولایت فقیه، واکنش نشان داد و مانع آن شد و نیرو‌های هوادار وی نیز او را همراهی کردند. اکثر وزرای دولت بازرگان را اعضای نهضت آزادی و جبهه ملی تشکیل می‌دادند و این موضوع نیز یکی دیگر از اختلافات بود.
مخالفت با ادامه جنگ
بازرگان از معدود سیاست‌مدارانی بود که پس از فتح خرمشهر، با ادامه جنگ ایران و عراق مخالفت کرده بود. وی در سال ۱۳۶۷ در یک نامه به امام خمینی (ره)، یادآور شد که نهضت آزادی از سال‌ها پیش مخالف ادامه جنگ بوده و سپس مشکلاتی که ادامه جنگ به وجود آورده را ذکر کرده بود و ادامه جنگ را عامل نابودی نامیده بود.
رد صلاحیت
در این فاصله، او برای ریاست جمهوری ایران (۱۳۶۴) ثبت نام کرد که این اقدام او از جانب مردم حمایت شد، اما شورای نگهبان او را رد صلاحیت کرد.
تغییر عقیده
در زمان نخست‌وزیری خود نیز با وجود مخالفت با ولایت فقیه، خواستار جدایی دین از دولت نبود. اما در سال‌های آخر عمر خود تغییر عقیده داد و از جدایی دین از دولت حمایت کرد.
درگذشت
مهدی بازرگان در ۳۰ دی ۱۳۷۳ خورشیدی در ضمن سفر درمانی، در زوریخ درگذشت و بعد از انتقال پیکر او به تهران و تشییع از مقابل حسینیه ارشاد، در قم دفن شد. بنا به وصیت بازرگان، پیکرش در مقبره بیات در نزدیکی آرامگاه حضرت معصومه (س) و در کنار والدین و برخی از اقوامش به خاک سپرده شد.
ساخت مترو در تهران به دهه ۵۰ شمسی بر می‌گردد، این پروژه آنقدر مهم بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز، جزو الویت‌های اولیه شهرداری تهران بود.
در تصویر زیر مهندس مهدی بازرگان ، اولین نخست وزیر جمهوری اسلامی ایران را می‌بینید که از پروژه ساخت قطعه نخست مترو تهران دیدن کرده است. زمان تقریبی این عکس به سال۱۳۵۶ تا ۱۳۶۰ بر می‌گردد.
کد خبر: ۱۲۱۳۶۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۱۳
بسته ویدیویی «تابناک»
بسته ویدیویی «تابناک» مجموعه‌ای از ویدیوها عمدتاً متکی بر گزارش‌ها و تحلیل‌ها و ویدیوهایی درباره دیگر موضوعات فرهنگی، اقتصادی و... است که تماشایش را از دست داده‌اید؛ نگاهی دوباره و متفاوت به آنچه در این بستر می‌توان فرا گرفت.
کد خبر: ۱۰۲۶۴۴۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۱۸
فوتو نیوز
پناهیان: اسم کسانی که بزرگترین ظلم را به این کشور تحمیل کردند، روی خیابان می‌گذارند. جنگ تحمیلی به خاطر بازرگان و بنی صدر به این کشور تحمیل شد، ۱۷ هزار شهید ترور به خاطر شخص آقای بازرگان و طرز تفکرش بود. اسمش را بگذار روی دیوار. این عدالت است؟
کد خبر: ۹۹۹۸۷۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۶/۱۰
وقایع اتفاقیه؛
پس از ورود امام خمینی در روز 12 بهمن 1357 به ایران، او طی سخنانی در بهشت زهرا وعده تشکیل دولتی انقلابی را داد. امام خمینی تاکید کرد: «من تو دهن این دولت می‌زنم، من دولت تعیین می‌کنم، من به پشتیبانی این ملت دولت تعیین می‌کنم، من به واسطه اینکه ملت مرا قبول دارد». در شامگاه 14 بهمن طی جلسه‌ای که با حضور اعضای شورای انقلاب اسلامی در اقامتگاه آیت‌الله خمینی در دبستان علوی شماره 2 برگزار شد مهدی بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت تعیین شد. حکم نخست وزیری بازرگان در تاریخ 15 بهمن 1357 مصادف با 6 ربیع‌الاول 1399 ابلاغ شد و در تاریخ 16 بهمن 1357 در آمفی تاتر مدرسه علوی در خیابان ایران (خیابان عین الدوله سابق) به او اعطا شد. در حکم نخست وزیری بازرگان آمده بود: «بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و حق قانونی ناشی از آرای اکثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران که طی اجتماعات عظیم و تظاهرات وسیع و متعدد در سراسر ایران نسبت به رهبری جنبش ابراز شده‌است و به موجب اعتمادی که به ایمان راسخ شما به مکتب مقدس اسلام و اطلاعی که از سوابقتان در مبارزات اسلامی و ملی دارم، جنابعالی را بدون در نظر گرفتن روابط و حزبی بستگی به گروهی خاص، مأمور تشکیل دولت موقت می‌نمایم تا ترتیب اداره امور مملکت و خصوصاً انجام رفراندوم و رجوع به آرای عمومی ملت درباره تغییر نظام سیاسی کشور به جمهوری اسلامی و تشکیل مجلس مؤسسان از منتخبین مردم جهت تصویب قانون اساسی نظام جدید و انتخاب مجلس نمایندگان ملت بر طبق قانون اساسی جدید را بدهید.» آیت‌الله خمینی در مراسم اعطای حکم به بازرگان در سخنرانی خود، بازرگان را پیشنهاد شورای انقلاب خواند و به بختیار نخست‌وزیر دولت شاهنشاهی اخطار کرد تا با دولت موقت مخالفتی نکند. در روزهای بعد منتهی به انقلاب، مردم در راهپیمایی‌ها در حمایت از دولت موقت و بی‌اعتباری دولت بختیار شعار می‌دادند. مراسم اهدای حکم نخست وزیری با بازرگان و راهپیمایی‌های انقلابیون در روزهای بعد که پیوسته با شعارهایی در حمایت از دولت موقت همراه بود را در تابناک می‌بینید.
کد خبر: ۸۱۸۵۲۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۴/۳۱
وقایع اتفاقیه؛
دولت موقت ایران در سال 1357 که با نام دولت موقت انقلاب هم شناخته می‌شود، دولتی در ایران بود که پس از انقلاب از سال 1357 و به منظور رسیدگی به اوضاع به فرمان سید روح‌الله خمینی تشکیل شد و تا ۱۳۵۸، پیش از اعلام استعفای مهدی بازرگان به مدت 9 ماه و به طور دقیق 275 روز بر سر کار بود. صبح روز 20 بهمن ماه سال 1357 مهندس مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت، سیاست ها و وظایف دولت موقت خود را در رادیو و تلویزیون به گوش مردم رسانید ولی هنوز درگیری های شدید میان همافران و دانشجویان نیروی هوایی با گارد جاویدان در تهران ادامه داشت. برشی‌هایی از تصاویر سخنرانی بازرگان در دانشگاه تهران در صبح روز بیستم فروردین با حضور همه طیف‌ها در این سخنرانی که خود را پیرو امام خمینی معرفی می‌کردند را با این توضیح در تابناک می‌بینید که نسخه اصلی این تصاویر در اختیار اسوشتیدپرس است و تنها این بخش ها از مصاحبه را منتشر کرده است.
کد خبر: ۸۰۷۹۶۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۳/۲۵
وقایع اتفاقیه؛
با اوج‌گیری تظاهرات مردم، در سال 1357 خورشیدی، اندیشه تأسیس «شورای انقلاب اسلامی» مطرح شد که با سفر دکتر مرتضی مطهری به پاریس، این اندیشه، با امام خمینی در میان گذاشته شد. امام خمینی در 22 دی 1357 تشکیل شورای انقلاب را اعلام نمود. محمد بهشتی، مرتضی مطهری، اکبر هاشمی رفسنجانی، محمدجواد باهنر، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی هسته اولیه شورای انقلاب اسلامی بودند و طالقانی و منتظری به واسطه آنکه احتمال آزادی شان نمی‌رفت، در هسته اولیه نبودند اما در ادامه علاوه بر این دو چهره مهم،
آیت الله سید علی خامنه‌ای، محمدرضا مهدوی کنی، ابراهیم یزدی، مهدی بازرگان ، احمد صدر حاج سیدجوادی، مصطفی کتیرایی، ولی الله قرنی و علی اصغر مسعودی به این ترکیب افزوده شدند. در ادامه نیز حسن حبیبی، عزت الله سحابی، ابوالحسن بنی صدر، عباس شیبانی، صادق قطب زاده به جای برخی از اعضا به این ترکیب اضافه شدند. تصاویری که می‌بینید متعلق به جلسه این شورا در ششم خرداد 1359 است که در جماران برگزار شده و در آن سیداحمد خمینی، محمدرضا توسلی محلاتی (رئیس دفتر امام خمینی)، مهدی بازرگان ، شهید بهشتی، موسوی اردبیلی، صادق قطب زاده، موسوی خوئینی ها و... مشاهده می‌شوند. در تابناک می‌بینید.
کد خبر: ۸۰۳۹۹۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۳/۰۹
انقلاب اسلامی به روایت متفکران آن؛ نوبت هفتم مهندس بازرگان
اگر ما مجلس آزاد مستقلی نداشته باشیم که متعلق و منبعث از تمام ملت باشد، دیر یا زود جمهوری اسلامی مانند سلف خود مشروطیت سلطنتی، با حفظ صورت و عنوان، تبدیل به نوعی استبداد و نظام طاغوتی متکی بر استیلای خارجی خواهد شد. همیشه و در همه جای دنیا استبداد از روزی شروع شده که یک شاه، یک خاندان، یک طبقه و حتی یک مکتب خواسته است، ولو با حسن نیت و به قصد خدمت، خود را یگانه مالک، یگانه مسئول و یگانه مأمور بر سایرین تصور و بر جامعه تحمیل نموده، وقعی به رضایت و رأی مردم ننهد.
کد خبر: ۷۷۱۹۹۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۱/۱۸
این‌جانبان که علاوه بر آشنایی به آثار و نوشته‌های مشارالیه، با شخص او فی‌الجمله معاشرت داشتیم، معتقدیم نسبت‌هایی از قبیل سنی‌گری و وهابی‌گری به او بی‌اساس است و او در هیچ یک از مسائل اصولی اسلام، از توحید گرفته تا نبوت و معاد و عدل و امامت، گرایش غیراسلامی نداشته است.
کد خبر: ۱۷۱۶۶۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۰/۰۳/۲۹
یادم می آید در چندین جلسه ای که در ساختمان نخست وزیری داشتیم به او گفتیم: «بیا و در مجلس سخنرانی کن و حرفت را بزن چون به میزان زمانی که مخالفین صحبت می کنند، رئیس جمهور حق صحبت و دفاع دارد. اما در پاسخ گفت: «اگر بیایم دستگیر می شوم.»
کد خبر: ۱۷۱۱۸۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۰/۰۳/۲۷
