کلیات

هرات (به فارسی باستان: هَرَیْوه Haraiva) یکی از کلان‌شهر‌های افغانستان، مرکز ولایت هرات در غرب آن کشور است. این شهر پس از کابل، و دومین شهر پرجمعیت افغانستان محسوب می‌شود. هرات قطب صنعتی و مهم‌ترین کانون فرهنگی-هنری افغانستان به‌شمار می‌آید.  رود معروف هریرود از کنار این شهر می‌گذرد.
این شهر یکی از پرجمعیت‌ترین شهر‌های افغانستان است و همراه با کابل،  مزار شریف و قندهار یکی از چهار شهر بزرگ افغانستان به‌شمار می‌آید. باشندگان اصلی آن به زبان فارسی با لهجه هراتی سخن می‌گویند. از دهه ۱۳۷۰ خورشیدی هرات مرکز جذب مهاجران زیادی از سرتاسر افغانستان بوده‌است. باشندگان اصلی این شهر اقوام فارسی‌زبان بودند، البته هم‌اکنون هرات دارای اقوام مختلفی است و عمده زبان محاوره‌ای در این شهر فارسی است. بیشتر مردم در این شهر زبان فارسی با لهجه هراتی دارند. دیگر اقوام ساکن در آن عبارتند از: عرب (عرب خزاعی، عرب شیبانی) پشتون،  هزاره،  ترکمن و بلوچ. شهر هرات در غرب افغانستان، در یکی از هموارترین مناطق جغرافیایی افغانستان موقعیت دارد. هرات را در گفتار‌های ادبی و رسمی هرات باستان می‌گویند. این شهر از بابت مناره‌ها و معماری‌های عالی و مجلل خود شهرت دارد و در گذشته و حال، هرات یکی از مراکز عمدهٔ آموزشی شمرده شده‌است. این شهر در سال ۲۰۰۹ پس از بررسی شهر‌های مختلف جهان توسط سازمان یونسکو شامل برنامه هزار شهر و هزار زندگی این سازمان گردید. بسیاری از شاعران و نویسندگان و عارفان و صوفیان فارسی در این شهر زاده شده یا زیسته‌اند، با این همه هرات به دلیل داشتن دو مرز مشترک با کشور‌های ایران و ترکمنستان و دارا بودن بزرگترین شهرک صنعتی افغانستان بزرگترین مرکز تجارتی افغانستان به‌شمار می‌آید.

مسیر ترانزیتی

هرات در مسیر قدیم تجاری خاور میانه، آسیای مرکزی و جنوب آسیا قرار دارد که جاده‌های منتهی به ایران و ترکمنستان آن هنوز دارای اهمیت استراتیژیک است. به عنوان دروازه ایران و ترکمنستان درآمد‌های بزرگی گمرکی دارد. هرات دارای یک فرودگاه بین المللی میباشد. در تخمین ٢۰٢۰, ٥٧۴,٢٧۶ نفر جمعیت داشت و در دره حاصلخیز هریرود واقع شده است. این شهر از طریق شاهراه نمبر ١ حلقوی افغانستان به کندهار،  کابل و مزار شریف، از طریق جاده غربی خود به مشهد ایران توسط بندر اسلام قلعه و ازطریق جاده شمالی خود به شهر مرو ترکمنستان توسط بندر تورغندی وصل میشود. اخیراً مسوولان دولتی اعلان کرده‌اند که این شهر دیگر ظرفیت پذیرش جمعیت بیشتری را ندارد. فیصدی استفاده زمین‌های هرات؛ ٢١% زمین خالی, ١٨% مناطق مسکونی و ٣۶% آنرا کشتزار‌های حاصلخیز تشکیل میدهد.  هرات به پانزده ناحیه و ده‌ها محلّه تقسیم شده‌است. نماد شهر قلعه اختیار الدین (اَرگ) این شهر است. مسجد جامع و مناره‌های این شهر نیز نماد‌های دیگر آن به حساب می‌آیند. هرات میزبان نزدیک به نیمی از فعّالیّت‌های صنعتی افغانستان است، کارخانجاتی در زمینه تجهیزات موتورسیکلت، برق و الکترونیک، منسوجات، شکر، سمنت (سیمان) و انواع خوراکی در این شهر واقع شده‌اند، هرات همچنین بازار بزرگ فروش خودرو‌های وارداتی در سراسر افغانستان است. در شمال حومه هرات مسوولان دولتی در حال ساخت یک پالایشگاه نفت هستند. در هرات اماکن تاریخی مذهبی نظیر مساجد، مناره‌ها و ساختمان‌های تاریخی شهرت فراوانی دارند. هرات باستان دارای مکان‌های تاریخی، چون قلعه اختیارالدین یا (ارگ) مسما است. یکی از بزرگ‌ترین آثار تاریخی افغانستان به‌شمار می‌رود که ۹۳۰ سال قدمت تاریخی دارد.

• در مورد افغانستان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید