کلیات

در برخي مواقع، فروشنده مايل نيست وجه کالا را به صورت اعتبار اسنادي مدت دار دريافت نمايد. از طرف ديگر خريدار نيز به دليل فقدان نقدينگی قادر به پرداخت نقدي اعتبار اسنادی نمي‌باشد. در اين حالت  معمولاً خريدار از يک بانک يا موسسه مالی درخواست می‌کند که وجه اعتبار اسنادي را به صورت نقدي  به فروشنده پرداخت کند. و اصل و سود مبلغ پرداخت شده را در يک دوره زماني مشخص از خريدار دريافت نمايد.

مفهوم اقتصادی (فاینانس) در واقع، نوعی اعتبار بلندمدت و کوتاه مدت است که بانک‌ها به خریداران اعطا می‌کنند. در کشور ایران فاینانس به تامین منابع مالی یا خرید تجهیزات طراح‌های تولیدی یک پروژه گفته می‌شود. البته علاوه بر تامین منابع مالی و خرید تجهیزات، ارائه خدمات فنی و مهندسی پروژه‌ها نیز شامل فاینانس می‌شود.

تسهیلات فاینانس

یکی از روش‌های متداول تامین مالی برای اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها فاینانس است. که طی آن امکان استفاده از منابع داخلی و یا دریافت و استفاده از وام ارزی فراهم می‌شود. در فاینانس میزان تسهیلات ۸۵ درصد مبلغ قرارداد تجاری و هزینه های بیمه صادراتی را دربرمی گیرد. که مبلغ قابل توجهی در نتیجه بدست خواهد آمد.

روش پرداخت تسهیلات ۸۵ درصدی به شکل متداول از نوع اعتبار اسنادی است. به شکلی که ۱۵ درصد مبلغ اعتبار اسنادی پیش پرداخت یا میان پرداخت محسوب میشود. اما ۸۵ درصد باقی مبلغ اعتبار اسنادی از محل تسهیلات فاینانس برداشته خواهد شد. با توجه به ماده ۶۲ قانون محاسبات عمومی کشور، ایجاد اعتبار اسنادی فاینانس برای یک وزارتخانه، شرکت دولتی، سازمان وبرخی دیگر که بودجه عمومی را به کار می گیرند. به تایید معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور بستگی داشته تا پیش بینی معادل ریالی اصل و فرع اقساط تسهیلات در بودجه سنواتی کشور جهت بازپرداخت در موعد مقرر انجام گیرد.

مدت زمان استفاده از تسهیلات که برای قراردادهای مالی بوده طبق دوره حمل و اجرای پروژه است. و با توجه به روش سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی معین می شود.

فاینانس تسهیلات بلند مدت مالی

فاینانس برای وامهای بلند مدت به کار می رود.در خرید ماشین آلات و تجهیزات به منظور راه اندازی کارخانه یا سد و غیره که نیاز مالی به مبالغ قابل توجه وجود دارد از فاینانس استفاده می شود.بدین ترتیب که یک فروشنده خارجی از طریق یک بانک ،(یا یکی از شرکتهای وابسته و موسسات مالی خود که فعالیت بانکی دارد)تامین مالی می نماید.

خریدار باید به هنگام گشایش اعتبار اسنادی طبق مقررات بانک مرکزی بین 15% تا 20% وجه فاکتور فروش را نقدآ بپردازد .و بقیه 80% بدهی تامین مالی را بپذیرد .ذکراین نکته ضروری است که فاینانس همان وام فروشنده است که در سالهای قبل از 1357 نیز در ایران برای عملیات سد سازی و نیروگاه سازی استفاده می گردید.

وثیقه های اعتباری تسهیلات:

• اموال غیر منقول
• سفته یا برات
• سپرده بانکی
• اوراق سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس؛
• اوراق بهادار
• سایر موارد

انواع روش‌های فاینانس

روش فاینانس

بین کشور وام گیرنده و کشور پرداخت کننده وام یک قرارداد بسته می شود. که کشور پرداخت کننده وام تعهد می دهد در طرح یا پروژه، نیروی انسانی متخصص، انتقال تکنولوژی، مواد اولیه، توان ارزی و ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز را تامین کند. و کشور دریافت کننده وام نیز متعهد می شود تا زمان بهره برداری از پروژه، کل قیمت تمام شده طرح یا پروژه را به صورت اقساطی در اختیار کشور سرمایه گذار قرار دهد.

روش فاینانس خودگردان

در این روش شرکتی قصد دریافت اعتبار را دارد، از آن در جهت صادرات کالا استفاده می‌کند وازاین راه اقساط آن را به‌ صورت ارزی پرداخت می‌نماید.

روش غیر خودگردان

این شیوه مخصوص سرمایه‌گذاری بر روی پروژه‌ها با عملیات مشخص مانند خرید تجهیزات تولیدی و غیره به کار می‌رود.

مهم ترین روش استقراض برای تامین مالی

تامین مالی برای اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها از طریق روش‌های مختلفی انجام می‌شود. با توجه به وضعیت خاص کشورهای در حال توسعه و بحران‌های مالی در این کشورها امکان تامین سرمایه به‌خصوص سرمایه گذاری مالی مورد نیاز برای اجرای پروژه‌های بزرگ به راحتی فراهم نمی‌شود. بنابراین انتخاب روش تامین مالی مناسب در مورد پروژه‌ها مساله مهمی است.

در پروژه‌های مهم و زیرساختی مورد نیاز کشور که امکان تامین وجوه کامل آن توسط دولت فراهم نیست. مانند پروژه‌های نفتی، گازی پتروشیمی و بسیاری از صنایع دیگر برای توسعه زیرساخت‌ها نیاز اساسی برای حضور سرمایه‌گذاری خارجی و استفاده از تسهیلات بانک‌ها و موسسات خارجی وجود دارد.

در تامین مالی پروژه‌ها با توجه به نوع پروژه و صنعت مرتبط با آن، حجم مالی و زمان مورد نیازبرای پروژه، شرایط کشور میزبان پروژه از نظر امنیت سیاسی، اقتصادی و قوانین موجود در آن، میزان حساسیت پروژه درآن کشور می‌توان روش‌های مختلفی را برای تامین مالی پروژه متصور شد که درحالت کلی شامل موارد زیر می‌شود: (در صورت استفاده از منابع داخلی)

1. تخصیص بخشی از درآمد کل کشور
2. و تخصیص بخشی از درآمد حاصل از صادرات

توزیع ریسک

میــزان ریسکــی کــه بانکهای تجاری می توانند بپذیرند محدود است. و یکی از اصول بارز فــاینــانس خــودگردان تخصیص ریسکهــای مختلف بـــــه دسـت انــدرکـاران مختلف پروژه براساس قابلیت هریک برای پذیرش ریسک مربوطه است. به نحوی که به عنوان مثال ریسکهای تجاری نظیر تاخیر در تکمیل پروژه، افزایش هزینه های پروژه و کاهش فروش می تواند توسط دست اندرکاران اجرای پروژه جذب گردد.

این مقصود می تواند ازطریق پیش بینی دریافت خسارات نقدی در قراردادهای اجرای پروژه (ارزیابی ضرر و زیان نقدی ناشی از تاخیر در راه اندازی پروژه) و یا تعهدات صاحبان پروژه برای تامین سرمایه نقدی اضافی حاصل شود. قراردادهای فروش درازمدت که در آنها ضرورت پرداخت حتی درصورت عدم دریافت محصول ازطرف خریدار، پیش بینی شده باشد از دیگر ابزار مهم دراین ارتباط است. بنابراین، ملاحظه می شود اعتبار صاحبان پروژه، پیمانکاران و خریداران محصولات پروژه از عوامل مهم برای تامین منابع مالی موردنیاز پروژه محسوب می شود.

قرارداد فاینانس چه مزیت‌هایی دارد؟

1.  عدم لحاظ ریسک سرمایه‌گذاری مالی
2. شناخت کامل نحوه اجرای پروژه
3. کنترل کامل و متمرکز فنی و مالی
4. تطابق با نظام فنی و اجرایی کشور
5. پرداخت به موقع هزینه‌­های پروژه
6. توسعه بازار سرمایه

کارکرد قرارداد فاینانس به عنوان روش تامین مالی 

قرارداد فاینانس از منظر حقوقی، عبـارت اسـت از اسـتفاده از خطـوط اعتبـاری بـرای دریافـت وام از مؤسسـات مـالی بـین‌المللـی. در حقیقـت قرارداد فاینانس را سازوکاریست که در آن بین کشور یا شرکت سرمایه‌پذیر و کشور یا شرکت سرمایه‌گذار، قراردادی منعقد می‌شود. که طرح یا پروژه ای را همراه با نیـروی انسـانی متخصص، انتقال فن آوری، ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد اولیه و توان ارزی لازم سرمایه‌گذار تأمین شود.

و زمانی که طرح یا پروژه به بهره­‌برداری رسید بر اساس میزان سرمایه‌گذاری و بهره متعلق به آن کشـور، سرمایه‌پذیر متعهد می­‌گردد. که کل قیمت طرح یـا پروژه را بـه صورت اقساطی در اختیار کشور سرمایه‌گذار قرار دهد. در این روش، مبلغ مشخصی با توافق طرفین از یک کشور یا مؤسسه به کشور یا شرکت دیگری قـرض داده میشود. و اصل وام به همراه سود آن طی مدت زمان معلومی (معمولاً بین 5 تا 10 سـال ) بازپرداخت می گردد. در این روش نیز وام‌دهنده برای اطمینان از بازپرداخت به موقع وام پرداخت شده، تضمین های مشخص و معتبری را از کشور وام‌گیرنده دریافت می‌نماید.

جمع بندی

در نهایت باید توجه داشت که امروزه به جهت هزینه بـالای اجرای طرح‌هـای زیربنایی، تأمین مالی واستفاده از تسهیلات خارجی یا قرارداد فاینانس نقشی اساسی در توسعه اقتصادی کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، می‌ تواند ایفا نماید. قرارداد فاینانس مابین منابع مختلف بین‌المللیِ ارائه‌کننده تسهیلات از یکسو و استفاده‌کنندگان از این تسهیلات از سوی دیگر، پس از انجام مذاکرات لازم و دستیابی به توافق منعقد می‌گردد.