کلیات
باشگاه فوتبال فولاد مبارکه سپاهان اصفهان که به‌طور خلاصه سپاهان نامیده می‌شود، یک باشگاه فوتبال پرهوادار ایرانی است که در سال ۱۳۳۲ در شهر اصفهان پایه‌گذاری شده‌است. این باشگاه هم‌اکنون در لیگ برتر خلیج فارس حضور دارد. مالک این باشگاه، شرکت فولاد مبارکه اصفهان است. سپاهان پرافتخارترین تیم تاریخ لیگ برتر ایران با پنج مقام قهرمانی در دوره‌های دوم، نهم، دهم، یازدهم و چهاردهم است و اولین تیم ایرانی است که به فینال لیگ قهرمانان آسیا رسیده و تنها تیمی از ایران است که به جام باشگاه‌های جهان در سال ۲۰۰۷ میلادی راه یافت.
سه قهرمانی پیاپی
این تیم پرافتخارترین تیم دهه ۱۳۸۰ فوتبال ایران و اولین و تنها باشگاهی است که توانست در فصل ۹۱–۱۳۹۰ برای دومین بار پیاپی از عنوان قهرمانی خود در لیگ برتر دفاع کند و برای سومین سال متوالی قهرمان شود. سپاهان با این سه قهرمانی پیاپی، تنها تیمی است که توانسته در تاریخ لیگ فوتبال ایران سه دوره متوالی قهرمان شود. سپاهان همچنین با چهار قهرمانی در جام حذفی، یکی از تیم‌های پرافتخار این جام به حساب می‌آید.
سپاهان در ایران به عنوان باشگاهی با ثبات، ساختار و سازماندهی مناسب، منظم و اصولی شناخته شده‌است و با قهرمانی در فصل۸۲–۱۳۸۱ به عنوان اولین قهرمان غیر تهرانی در تاریخ لیگ فوتبال ایران، به سلطه تیم‌های تهرانی پایان داد.
تاریخچه
این باشگاه در اواخر مهر ماه سال ۱۳۳۲ توسط محمود حریری بازیکن تیم ملی فوتبال ایران و شاهین تهران تأسیس شد.
ابتدا نام باشگاه «شاهین» انتخاب شد، چون شعبه‌ای از باشگاه فوتبال شاهین تهران بود و با الگوبرداری از این باشگاه بنیانگذاری شده بود. این تیم در سال ۱۳۴۲ به عنوان نماینده اصفهان و در قالب تیم منتخب اصفهان جهت شرکت در مسابقات قهرمانی ایران به تهران آمد و بعد از تساوی ۱–۱ با تیم منتخب تهران، قهرمان شد. در تیر ماه سال ۱۳۴۶ باشگاه شاهین تهران منحل شد و شاهین اصفهان برای جلوگیری از انحلال مجبور به تغییر نام شد و نام «سپاهان» را که از نام‌های قدیمی شهر اصفهان بود برگزید و تا سال ۱۳۵۰ چهارده بار قهرمان باشگاه‌های اصفهان شد.
این تیم در سال ۱۳۵۰ به عنوان نماینده اصفهان در مسابقات انتخابی لیگ شرکت کرد. پس از غلبه بر استقلال اهواز توانست جواز صعود به جام منطقه‌ای ایران ۱۳۵۰ که بالاترین سطح لیگ فوتبال ایران در سال ۱۳۵۰ بود را کسب کند و در میان هشت تیم این لیگ، پنجم شد. در سال ۱۳۵۱ عازم اولین سفر خارجی شد و در تورنمنت چلنج شیپ هند به مقام نایب قهرمانی رسید. برای شرکت در لیگ تخت جمشید، تیم ذوب‌آهن اصفهان به دلیل برخورداری از امکانات بیشتر برای این لیگ انتخاب گردید و آنها مجبور به حضور در لیگ دو شدند و در نهایت قهرمان لیگ دو شدند و وارد مسابقات جام تخت جمشیدشدند. آنها در چهار دوره متوالی (۱۳۵۳، ۱۳۵۴، ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶) در جام تخت جمشید حضور داشتند. اولین مسابقه سپاهان در جام تخت جمشید، در هفته اول جام تخت جمشید ۱۳۵۳ در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۵۲ مقابل تیم آب و برق خوزستان در اصفهان و در حضور حدود هفت هزار تماشاگر انجام شد که با نتیجهٔ صفر بر صفر به تساوی انجامید.
آخرین مسابقه سپاهان در جام تخت جمشید در هفته سی‌ام جام تخت جمشید ۱۳۵۶ در تاریخ ۶ بهمن ۱۳۵۶ مقابل تیم تاج تهران در ورزشگاه امجدیه تهران و در حضور بیش از پانزده هزار تماشاگر به انجام رسید که با نتیجه یک بر صفر به سود سپاهان خاتمه یافت.
در سال ۱۳۶۱، محمود حریری امتیاز باشگاه سپاهان را به مسعود تابش واگذار کرد. در دهه ۱۳۶۰ زیر سایه تیم تازه ظهور کرده تام اصفهان بودند و در این مدت مسعود تابش رهبری تیم را به عهده داشت. با شروع مسابقات لیگ آنها یکی از تیم‌های همیشه حاضر در لیگ بودند. فعالیت‌های فرهنگی، ورزشی باشگاه تا اواخر سال ۱۳۷۱ ادامه داشت تا اینکه به دلیل شرایط اقتصادی بوجود آمده و با در نظر گرفتن مصالح باشگاه که در اصل بر حفظ نام سپاهان بود، از اوایل سال ۱۳۷۲ این باشگاه تحت حمایت و مدیریت کارخانه سیمان سپاهان قرار گرفت و با نام باشگاه فرهنگی ورزشی «سیمان سپاهان» به فعالیت خود ادامه داد. در این سال‌ها کارخانه سیمان سپاهان حمایت مالی از تیم را به عهده گرفت و تا سال ۱۳۷۹ این حمایت ادامه یافت. تغییر شرایط اقتصادی کشور و عرضه شدن سهام کارخانه سیمان سپاهان در بورس سهام و عدم تمایل سهام‌داران جدید این کارخانه به باشگاه‌داری سبب گردید تا در تابستان سال ۱۳۷۹ امتیاز باشگاه به مجتمع فولاد مبارکه واگذار گردد و نام باشگاه به «فولاد مبارکه سپاهان» تغییر کرد.
تیم سپاهان اولین دوره لیگ برتر (۸۱–۱۳۸۰) را با مربیگری استانکو پوکله‌پوویچ آغاز کرد. استانکو اولین مربی سپاهان در لیگ برتر و همچنین اولین مربی خارجی این تیم در این مسابقات محسوب می‌شود. این مربی پس از زدراکو رایکوف، دومین مربی خارجی تاریخ سپاهان به حساب می‌آید.
در دهه ۱۳۸۰، محمدرضا ساکت بین سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۰ مدیرعامل باثبات باشگاه فولاد مبارکه سپاهان بود.
این تیم در دومین دوره لیگ برتر (۸۲–۱۳۸۱) با مربیگری فرهاد کاظمی در پنجاهمین سال تأسیس خود و به عنوان اولین تیم غیر تهرانی در تاریخ لیگ فوتبال ایران، قهرمان لیگ برتر شد. این قهرمانی بطور زودهنگام و یک ماه پیش از پایان فصل برای سپاهان حاصل و قطعی شد.
سپاهان در سال ۱۳۸۶ با توجه عملکرد و نتایج در مسابقات لیگ برتر، قهرمانی در جام حذفی، نایب قهرمانی در لیگ قهرمانان آسیا و حضور در جام باشگاه‌های جهان موفق شد در رده‌بندی فدراسیون بین‌المللی تاریخ و آمار فوتبال تا رتبه ۵۵ برترین باشگاه‌های فوتبال دنیا و رتبه اول آسیا پیش برود.
تیم سپاهان در هفتمین دوره لیگ برتر (۸۷–۱۳۸۶) با پشت سر گذاشتن مشکلات عدیده‌ای از جمله کسر ۳ امتیاز و اجرای حکم انجام ۲ ماه بازیهای خانگی در خارج از خانه و ۱ ماه انجام بازیهای خانگی بدون تماشاگر، تا آخرین ثانیه‌های اتمام لیگ، قهرمان هفتمین دوره این بازی‌ها بود که این عنوان را در دقیقه ۹۶ بازی با پرسپولیس تهران با نتیجه ۱–۲ واگذار و به عنوان نایب قهرمان لیگ هفتم شناخته شد.
سپاهان در نهمین دوره لیگ برتر (۸۹–۱۳۸۸)، با هدایت امیر قلعه‌نویی با اقتدار و به‌طور زودهنگام به عنوان قهرمانی دست یافت. یک سال بعد و در دهمین دوره لیگ برتر (۹۰–۱۳۸۹) باز هم با مربیگری امیر قلعه‌نویی این بار هم تیم سپاهان بود که توانست قهرمانی زودهنگامی را بدست آورد و اولین تیمی باشد که توانسته‌است دو دوره متوالی قهرمان لیگ برتر ایران شود. علاوه بر جام قهرمانی دهمین دوره لیگ برتر، جام قهرمانی دائمی مسابقات لیگ برتر به دلیل ثبت رکورد سه قهرمانی در این مسابقات به سپاهان اهدا شد.
این قهرمانی که سومین قهرمانی سپاهان در لیگ برتر بود، این تیم را تبدیل به پرافتخارترین تیم لیگ برتر فوتبال ایران کرد.
سپاهان اولین تیمی است که موفق شده در دو دوره پیاپی قهرمان جام حذفی فوتبال ایران شود. این تیم در فصل‌های ۸۳–۱۳۸۲، ۸۵–۱۳۸۴ و ۸۶–۱۳۸۵ با غلبه بر تیم‌های استقلال، پرسپولیس و صبا باتری در فینال توانست قهرمان جام حذفی شود که بدین ترتیب پرافتخارترین تیم دهه ۱۳۸۰ فوتبال ایران به حساب می‌آید. [۳۳]سپاهان همچنین بر اساس اعلام فدراسیون بین‌المللی تاریخ و آمار فوتبال، به عنوان بهترین تیم فوتبال ایرانی دهه نخست قرن بیست و یکم نیز انتخاب شد.
سپاهان که در فصل ۹۰–۱۳۸۹ در ابتدای دهه ۱۳۹۰ برای دومین سال متوالی قهرمان لیگ برتر شده بود، در فصل بعدی لیگ برتر، فصل ۹۱–۱۳۹۰، از ابتدا لوکا بوناچیچ هدایت تیم را برعهده گرفته بود و در ۹ هفته ابتدایی لیگ، به عنوان سرمربی در این باشگاه فعالیت می‌کرد. پس از آن، کریم قنبری دستیار بوناچیچ در سپاهان، به عنوان سرمربی موقت انتخاب شد و سه بازی در لیگ و یک بازی در جام حذفی هدایت تیم سپاهان را عهده‌دار بود تا اینکه زلاتکو کرانچار به‌طور رسمی به عنوان سرمربی سپاهان برگزیده شد و از هفته سیزدهم لیگ، کار خود را در این باشگاه آغاز کرد. سپاهان در این فصل، برای سومین سال متوالی و چهارمین بار در لیگ برتر به مقام قهرمانی نیز دست یافت. با این سه قهرمانی پیاپی، سپاهان تنها باشگاهی در تاریخ لیگ فوتبال ایران نام گرفت که توانسته سه دورهٔ متوالی به مقام قهرمانی دست پیدا کند. این سه قهرمانی متوالی سپاهان در لیگ برتر، به «هتریک قهرمانی» معروف شد.
سپاهان در فصل بعدی موفق به کسب مقام قهرمانی در جام حذفی ۹۲–۱۳۹۱ شد تا برای چهارمین سال پیاپی کسب جام کرده باشد و تعداد قهرمانی‌های خود در جام حذفی را به عدد چهار برساند تا از تیم‌های پرافتخار این مسابقات به‌شمار رود.
تیم سپاهان در فصل ۹۴–۱۳۹۳، برای پنجمین بار به مقام قهرمانی در لیگ برتر دست یافت. در این فصل زلاتکو کرانچار تا پایان هفتهٔ هفتم هدایت تیم سپاهان را بر عهده داشت و سپس حسین فرکی هدایت این تیم را بر عهده گرفت و موفق شد سپاهان را به پنجمین قهرمانی خود در لیگ برتر برساند.
حضور در فینال لیگ قهرمانان آسیا
دو تیم سپاهان از ایران و اوراوا رد دایموندز از ژاپن با از پیش رو برداشتن حریفان به فینال مسابقات لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۰۷ رسیدند. تیم فوتبال سپاهان، در تاریخ ۱۶ آبان ۱۳۸۶ و در دور رفت مسابقه فینال لیگ قهرمانان آسیا، در ورزشگاه فولادشهر اصفهان با مربیگری لوکا بوناچیچ به مصاف تیم فوتبال اوراوا رد ژاپن رفت که این دیدار با تساوی ۱–۱ پایان یافت. گل تیم سپاهان توسط محمود کریمی در دقیقه ۴۷ به ثمر رسید. مسابقه برگشت دو تیم اوراوا رد ژاپن و سپاهان ایران در روز ۲۳ آبان ۱۳۸۶ به میزبانی تیم ژاپنی و در ورزشگاه سایتاما برگزار شد. سپاهان که در مرحله یک چهارم نهایی این دوره از مسابقات، تیم ژاپنی کاوازاکی فرونتال را از پیش رو برداشته بود این بار حریف دیگر تیم ژاپنی نشد و تیم فوتبال اوراوا رد با نتیجه ۰–۲ به پیروزی رسید و تا با کسب نتیجه ۱–۳ در مجموع دو بازی رفت و برگشت، به مقام قهرمانی لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۰۷ دست یابد.
حضور در جام باشگاه‌های جهان
تیم فوتبال فولاد مبارکه سپاهان با حضور در فینال مسابقات لیگ قهرمانان آسیا در سال ۲۰۰۷ میلادی مجوز حضور در مسابقات جام باشگاه‌های جهان را دریافت کرد. این تیم به عنوان اولین تیم ایرانی در این مسابقات که در ژاپن برگزار شد، شرکت کرد. با توجه به میزبانی ژاپن در مسابقات جام باشگاه‌های جهان ۲۰۰۷ و حضور تیم ژاپنی (اوراوا رد دایموندز) در فینال لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۰۷ به دلیل حضور قطعی و مستقیم یک تیم از کشور میزبان، سپاهان موفق شد با وجود نایب قهرمانی در لیگ قهرمانان آسیا، به مسابقات بزرگ و بین‌قاره‌ای جام باشگاه‌های جهان راه پیدا کند.
سپاهان در دیدار اول خود در بازی پلی‌آف جام باشگاه‌های جهان ۲۰۰۷ در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۸۶ و در ورزشگاه ملی المپیک توکیو به مصاف ویتاکر یونایتد نیوزیلند، قهرمان لیگ قهرمانان اقیانوسیه رفت. در این مسابقه، تیم سپاهان با گلزنی بازیکنان عراقی خود، قهرمان قاره اقیانوسیه را با نتیجه سه بر یک شکست داد. عماد رضا در دقایق ۳ و ۴ و عبدالوهاب ابوالهیل در دقیقه ۴۷ گل‌های سپاهان را به ثمر رساندند.
سپاهان در دومین دیدار خود در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۸۶ و در ورزشگاه تویوتا مقابل تیم اوراوا رد ژاپن که ماه قبل در فینال لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۰۷ با این تیم روبه‌رو شده بود، قرار گرفت. سپاهان در این دیدار از مرحله یک چهارم نهایی، با نتیجه سه بر یک مقابل این تیم ژاپنی شکست خورد و از رویارویی با تیم آ. ث. میلان ایتالیا در مرحله نیمه نهایی این مسابقات بازماند. تک گل سپاهان به وسیله محمود کریمی در دقیقه ۸۰ برای نماینده ایران رقم خورد.