کلیات

شمر بن ذی الجوشن فرمانده لشکر کوفیان علیه امام حسین (ع) می‌باشد و قاتل ایشان نیز به شمار میرود و سرانجام در قیام مختار کشته شد.



در زمان علی بن ابی‌طالب ع

شمر بن ذی الجوشن ضبابی، از مردم کوفه بود. او قاتل  امام حسین (ع) است. وی در دوران خلافت علی بن ابی طالب ع طرفدار وی به‌شمار می‌رفت و در جنگ صفین با معاویه در سپاه علی بن ابیطالب حضور داشت و در همان جنگ (صفین) جانباز شد، اما بعداً به خوارج ملحق شد.

واقعهٔ عاشورا

سال ۶۱ هجری قمری با حرکتِ  امام حسین (ع) به‌سوی عراق، شمر اخبارِ این حرکت را دقیقاً پیگیری می‌کرد. در تاریخ این واقعه،  شمر بن ذی الجوشن در چند جا نقش اساسی داشت:

از جمله افرادی بود که «عبیدالله بن زیاد» حاکم کوفه، او را برای پراکنده کردن مردم کوفه از اطراف مسلم بن عقیل، یار  امام حسین (ع) ، به دارالاماره فرستاد.
زمانی که عمر بن سعد، فرمانده لشکر کوفه در نامه‌ای برای حاکم کوفه نوشت که  امام حسین (ع) حاضر شده که یا برگردد یا با او بیعت کنند «عبیدالله حاکم کوفه» نظر داد که باید پذیرفت، ولی وقتی شمر از این نامه مطلع شد، او را منع کرد و گفت که اگر حسین بن علی خود را تسلیم نکند و برود، بعداً قدرتمند می‌شود. پس بهتر است نگذارید برود. عبیدالله هم نظر شمر را قبول کرد او را فرمانده سپاه با ۴۰۰۰ جنگجو کرد و همراه با نامه‌ای به طرف عمربن سعد فرمانده کوفه در کربلا فرستاد، تا از  امام حسین (ع)  بخواهد که یا تسلیم شود یا به جنگ تن در دهد و به دنبال این نامه، گفت‌ای عمر سعد، اگر اینکار را انجام نمی‌دهی از لشکر ما کناره بگیر و لشکر را به شمربن ذی الجوشن واگذار.

در روز عاشورا او فرمانده پیاده‌های لشکر کوفه بود.

در میان مورخین اتفاق نظر است که کسی که به فرمان عمر بن سعد، سر‌های کشته‌های  امام حسین (ع)  را نزد «ابن زیاد» برد، او بود و از طرف ابن زیاد هم، سر‌های کشته‌ها را مجدداً به همراه چند نفر دیگر، نزد یزید حاکم وقت شام برد.

مرگ

زمانی که مختار ثقفی در سال ۶۶ هجری برای خونخواهی  امام حسین (ع) قیام کرد، شمر از کوفه فرار کرد. یکی از غلامان مختار، به دنبال او رفت، ولی شمر، غلام را کشت و بعد به قریه دیگری فرار کرد و از آنجا هم باز به قریه «کلتانیه» تا اینکه سپاهیان مختار در آن جا، او را محاصره کردند. یاران شمر همگی پا به فرار گذاشتند. خود او هم فرصت نکرد تا لباس رزم بپوشد، پارچه‌ای به خود پیچید و با نیزه در مقابل سپاه مختار ایستاد تا اینکه از پای درآمد. در روایتِ دیگری؛ سردار ایرانی سپاه مختار به نام کیسان (ابوعمره)، شمر را دستگیر کرد و نزدِ مختار آورد.  مختار ثقفی، سر او را از بدن جدا کرد و بدنش را درونِ دیگی پر از روغنِ جوشان انداخت. سپس، یارانِ مختار سرش را لگدکوب کردند و نزد محمد بن حنفیه فرستادند تا تسکینی بر وی باشد. البته چند روایت در مورد نحوه قتل وی وجود دارد.