کلیات
قوم بلوچ در ناحیه‌ای جغرافیایی مشتمل بر جنوب شرقی ایران، جنوب غربی افغانستان و شرق پاکستان مستقر است. بلوچستان ایران، منطقه‌ای از کشور است که با ایالت بلوچستان در جمهوری فدرال پاکستان و ناحیه بلوچ‌نشین افغانستان پیوند فضایی و جغرافیایی دارد. سرزمین بلوچستان با مساحتی حدود ۱۷۵۰۰۰ کیلومتر مربع در جنوب شرقی ایران واقع است. برای بیان ملموس‌تر وسعت بلوچستان، باید گفت که فاصله شهر زاهدان، در شمال آن، تا چابهار، در جنوب آن، ۷۰۵ کیلومتر و عرض آن از کوهک تا افق‌های شرقی جازموریان ۵۹۰ کیلومتر است.
قومیت و نژاد
از نظر قومیت و نژاد، درباره بلوچ‌ها مطالعات عمیقی نشده است؛ عده‌ای آنها را حبشی و گروهی عرب یا از نژاد دراویدی و عده‌ای دیگر نیز آنها را قومی مرکب از نژاد‌های مختلف می‌دانند. درباره ریشه بلوچ‌ها اجماع نظر وجود ندارد. بیشتر بحث‌ها در این زمینه بر دو نظریه استوار است؛ یکی داشتن ریشه ایرانی (آریایی) و دیگری داشتن ریشه عربی.
نظریه دوم معتقد است که ریشه بلوچ‌ها از اعراب و اعقاب حمزه، عموی پیامبر اسلام (ص) است، ولی نظریه اول برای قوم بلوچ ریشه ایرانی قائل است و نظریه دوم را فاقد مستندات تاریخی می‌داند. آنچه اکثر نویسندگان و جامعه‌شناسان بر آن توافق دارند، نژاد آریایی مردم بلوچ است. به سبب موقعیت جغرافیایی منطقه، قوم بلوچ نژاد خود را به خوبی حفظ کرده است. کمسیون ملّی یونسکو درباره نژاد بلوچ گفته است: «بدون‌شک قوم بلوچ از همین اقوام آریایی جدا شده و پس از گذشتن از مناطق شمالی به جنوب آمده‌اند و قرابت زبان بلوچی با زبان باستانی مؤید این تصور است.»
نظریه دوم معتقد است که ریشه بلوچ‌ها از اعراب و اعقاب حمزه، عموی پیامبر اسلام (ص) است، ولی نظریه اول برای قوم بلوچ ریشه ایرانی قائل است و نظریه دوم را فاقد مستندات تاریخی می‌داند. آنچه اکثر نویسندگان و جامعه‌شناسان بر آن توافق دارند، نژاد آریایی مردم بلوچ است. به سبب موقعیت جغرافیایی منطقه، قوم بلوچ نژاد خود را به خوبی حفظ کرده است. کمسیون ملّی یونسکو درباره نژاد بلوچ گفته است: «بدون‌شک قوم بلوچ از همین اقوام آریایی جدا شده و پس از گذشتن از مناطق شمالی به جنوب آمده‌اند و قرابت زبان بلوچی با زبان باستانی مؤید این تصور است.»
مذهب
از نظر مذهبی اقلیت بلوچ ایران، اهل سنت هستند و از این جهت نیز، با بلوچ‌ها و قلمرو اهل سنت پاکستان و شبه‌قاره هند مجانست دارند، ولی با بخش مرکزی ایران متفاوت‌اند. از نظر ریشه زبان و لهجه، زبان بلوچی را همانند پشتو، تاجیکی و کردی عضو خانواده زبان‌های ایرانی می‌دانند، اما لهجه‌های بلوچی در مناطق بلوچ‌نشین ایران و پاکستان به‌مراتب به هم نزدیک‌ترند تا به زبان فارسی؛ بنابراین بلوچستان ایران و پاکستان در سه متغیر مذهب، زبان و قومیت با یکدیگر تجانس دارند.
ترکیب این سه متغیر همسو بر هم‌گرایی دو بخش بلوچ‌نشین پاکستان و ایران تأثیر گذاشته و آرمان سیاسی بلوچستان بزرگ را در قالب تلاش عده‌ای از نخبگان بلوچ برای کسب هویت مستقل سیاسی «بلوچستان آزاد» پدید آورده است.
ترکیب این سه متغیر همسو بر هم‌گرایی دو بخش بلوچ‌نشین پاکستان و ایران تأثیر گذاشته و آرمان سیاسی بلوچستان بزرگ را در قالب تلاش عده‌ای از نخبگان بلوچ برای کسب هویت مستقل سیاسی «بلوچستان آزاد» پدید آورده است.
جنبش های ناسیونالیستی
جنبش سیاسی ناسیونالیسم بلوچ در پرتو رقابت‌های دوران جنگ سرد شکل گرفت و مدتی دچار فراز و نشیب بود. این حرکت پس از پایان جنگ سرد با تظاهرات درون‌منطقه‌ای، به‌ویژه در پاکستان، همراه بود. روزنامه‌ها و مطبوعات، جریانات فرهنگی و نخبگان سیاسی ــ اجتماعی بلوچستان پاکستان نیز در دامن زدن به این امر دست داشته و دارند.
جغرافیا مناطق بلوچ نشین
از دیگر عوامل عمده‌ای که بلوچستان را از بخش مرکزی ایران جدا نگاه می‌دارد، وضعیت جغرافیایی است. دو عامل جغرافیاییِ دوری از مرکز و فضای کویری عاری از حیات فعال، تأثیر عمده‌ای در جدایی این منطقه داشته‌اند.
در قرن اخیر، منطقه بلوچستان همانند دیگر مناطق حاشیه‌ای بحران‌خیز ایران، گاهی عرصه فعالیت‌های سیاسی برای کسب خودمختاری بوده است و بعضی از نخبگان بلوچ برای نیل به مقصود از قدرت‌های مخالف دولت مرکزی، طی دوره‌های گذار بهره‌برداری کرده‌اند.
تحرکات سیاسی
یکی از تحرکاتی که به دست نخبگان این منطقه هدایت و رهبری شد، قیام دوست محمدخان در سال‌های ۱۹۰۶ ــ ۱۹۲۸. م. بود. این جنبش جدایی‌طلب و خودمختار، که درست مقارن انقلاب مشروطه و تحولات ناشی از جنگ جهانی اول پای گرفت، برای مدتی، در سایه حمایت بریتانیا، دولت محلی مستقل تشکیل داد. اما با اقتدار یافتن دولت مرکزی ایران از پای درآمد. همچنین در زمان پیروزی انقلاب اسلامی و فقدان قدرت مرکزی در ایران، حرکت‌های سیاسی ضعیفی در جهت کسب خودمختاری و بازسازی اندیشه‌های ناسیونالیستی بلوچ شکل گرفت که به دلیل حمایت نشدن از جانب توده مردم، به موفقیتی دست نیافت.
هرچند در سال‌های اخیر افرادی، چون عبدالمالک ریگی مشکلاتی در این منطقه برای دولت مرکزی به وجود آورده‌اند، نکته مهم این است که این منطقه، نسبت به دیگر مناطق حاشیه‌ای، درد سر کمتری برای دولت مرکزی به‌وجود آورده و جنبش‌های فراگیر سیاسی استقلال‌طلب در آن شکل نگرفته است.
علت عمده این وضعیت را باید در عوامل مختلفی چون: جمعیت نسبتاً کم و شدیداً متفرق و پراکنده و دشواری گردآوری جمعیت لازم برای ایجاد تحرکات مؤثر سیاسی؛ پایین بودن سطح سواد و گرفتاری‌های زیست‌محیطی، دغدغه‌های معیشتی، توانایی دولت مرکزی در کنترل فضا به دلیل ویژگی‌های توپوگرافی و کالبدی سرزمین، تعامل و همکاری مشترک دولت‌های ایران و پاکستان و داشتن اتفاق نظر درباره کنترل چنین تحرکات منطقه‌گرایی جستجو کرد.
هرچند در سال‌های اخیر افرادی، چون عبدالمالک ریگی مشکلاتی در این منطقه برای دولت مرکزی به وجود آورده‌اند، نکته مهم این است که این منطقه، نسبت به دیگر مناطق حاشیه‌ای، درد سر کمتری برای دولت مرکزی به‌وجود آورده و جنبش‌های فراگیر سیاسی استقلال‌طلب در آن شکل نگرفته است.
علت عمده این وضعیت را باید در عوامل مختلفی چون: جمعیت نسبتاً کم و شدیداً متفرق و پراکنده و دشواری گردآوری جمعیت لازم برای ایجاد تحرکات مؤثر سیاسی؛ پایین بودن سطح سواد و گرفتاری‌های زیست‌محیطی، دغدغه‌های معیشتی، توانایی دولت مرکزی در کنترل فضا به دلیل ویژگی‌های توپوگرافی و کالبدی سرزمین، تعامل و همکاری مشترک دولت‌های ایران و پاکستان و داشتن اتفاق نظر درباره کنترل چنین تحرکات منطقه‌گرایی جستجو کرد.
فرهنگ
در مورد شرایط فرهنگی مردم بلوچ چند ویژگی شاخص وجود دارد که عبارتند از:
۱ـ میارجلی (پناهنده پذیری) پناه دادن مظلوم و محافظت تمام و کمال از او ۲ـ قول و قرار چنان به خوش قولی معروف هست که حاضر است سرش برود، ولی قولش برقرار بماند ۳ـ مهمان نوازی یکی از مشهورترین ویژگی‌های این قوم آریایی هست ۴ـ حشر و مدد کمک و یاری همسایه و دوست و غریبه به بهترین نحو به‌طوری‌که همه اهالی منطقه جمع شده و به صورت مجانی برای کسی کاری انجام می‌دهند ۵ـ بجار ۶ـ چَنَده: درصورت نیاز مادی کسی همه مردم جمع شده و برای او چیز‌های نقدی و غیر نقدی جمع‌آوری می‌کنند ۷ـ بْیـِر یا انتقام همیشه زبانزد خاص و عام بوده که هیچ وقت اجازه نمی‌دهند کسی به آنها ظلم روا بدارد و آنها انتقام خودرا نگیرند ۸ـدیوّان نشان از اتحاد دارد که همیشه مجالس هم فکری و اتحاد دارند ۹ ـ. پتّر ۱۰ـ پوشاک
در مورد بلوچ در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
سرپرست معاونت حقوق عامه دادستانی مرکز سیستان و بلوچ ستان خودسوزی پدر دانش‌آموز بلوچ را تکذیب کرد.
کد خبر: ۱۲۵۹۲۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۶/۲۲
در گفتگو با تابناک مطرح شد
عضو سابق کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی و عضو سابق شورای مرکزی نظام مهندسی ساختمان گفت: در دولت روحانی و رئیسی دو نماینده از اقوام کرد و بلوچ داشتیم، اما از ترکمن‌ها استفاده نشده که با توجه به قول‌های آقای پزشکیان امیدواریم این موضوع عملیاتی شود و در کابینه و دولت از افراد متخصص اقوام و اهل سنت بهره‌گیری شود.
کد خبر: ۱۲۵۴۲۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۲۸
پلیس پاکستان می گوید مردان مسلح ۹ مرد را پس از ربایش آنها در جنوب غربی این کشور کشتند.
کد خبر: ۱۲۳۱۵۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۲۵
نبض خبر
ویدیویی از یک پیرمرد دستفروش بلوچ در فضای مجازی وایرال شده که با تسلط قابل توجهی انگلیسی حرف می‌زند. این ویدیوی بحث برانگیز را می‌بینید.
کد خبر: ۱۲۱۷۷۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۴
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، در پیامی، سانحه دلخراش اتوبوس که منجر به درگذشت ۵ سرباز معلم شد را تسلیت گفت.
کد خبر: ۱۰۵۹۹۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۰۳
ظاهراً برخی ملاحظات که بی‌ارتباط با مضمون فیلم نیست، باعث شده با تأمل بیشتری درباره اکران عمومی شبی که ماه کامل شد در سیستان و بلوچ ستان تصمیم‌گیری شود. همین ملاحظات در اینکه تقریباً تا پایان مراحل تولید این فیلم، خبر چندانی از مضمون و جزئیات آن درز نکرد، بی‌تأثیر نبود.
کد خبر: ۹۰۷۳۲۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۴/۰۲
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزید‌ه‌ای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۸۸۰۱۶۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۲/۰۲
نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به موفقیت فیلم"شبی که ماه کامل شد" در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر، این اثر هنری را قابل ستایش توصیف و از عوامل آن تقدیر کرد.
کد خبر: ۸۷۸۰۹۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۱/۲۴
کد خبر: ۸۲۲۲۴۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۱۳
کد خبر: ۷۴۰۲۴۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۷/۲۹