کلیات

جنگ ویتنام نام مجموعه عملیات و درگیری‌های نظامی‌ای است که از سال ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۵ بین نیرو‌های ویتنام شمالی و جبهه ملی آزادی‌بخش ویتنام جنوبی از یک سو و نیرو‌های ویتنام جنوبی و متحدانش به ویژه ایالات متحده آمریکا از سوی دیگر رخ داد. همزمان و مرتبط با این جنگ، جنگ‌های نیابتی در لائوس و کامبوج بین نیرو‌های آمریکایی در برابر نیرو‌های کمونیستی برقرار شد. در پایان، با خروج آمریکا،  جنگ داخلی لائوس،  جنگ داخلی کامبوج و جنگ ویتنام همه این کشور‌ها حکومت‌های کمونیستی پیدا کردند.
دولت آمریکا در زمان ریاست جمهوری ژنرال (ایزنهاور) حضور نیرو‌های نظامی آمریکا در خاک ویتنام را به عنوان راهی برای جلوگیری از گسترش نفوذ و کنترل کمونیسم در ویتنام جنوبی پیرو نظریه دومینو‌ می‌دانست. با توجه به اصل ریزش دومینو اگر یک منطقه کمونیستی می‌شد مناطق اطراف را هم به دنبال خودش پایین می‌کشید و در کام کمونیسم و تحت نظر اتحاد جماهیر شوروی یا جمهوری خلق چین قرار می‌داد و به گسترش قلمرو کمونیسم کمک و از قلمرو دولت‌های سرمایه‌داری می‌کاست. (بعد از اتحاد جماهیر شوروی، چین، کره شمالی، ویتنام، لائوس …). دولت ویتنام شمالی برای اتحاد تحت حکومت کمونیستی می‌جنگید، آن‌ها اختلاف را ابتدا جنگ مستعمراتی فقط علیه نیروی‌های استعماری فرانسوی می‌دانستند، اما وقتی آمریکا به ویتنام جنوبی پیوست اختلاف را به جنگ علیه کل دولت ویتنام جنوبی که آن را دولت دست نشانده آمریکا می‌خواندند، تغییر دادند (اگرچه پیش از ورود آمریکا به این جریان فرانسوی‌ها بواسطه تغییرات صورت گرفته در خود فرانسه در حال ترک ویتنام بودند).

پیشینه

در جریان جنگ جهانی دوم،  هند و چین به تصرف نیرو‌های ژاپن درآمد و دست نیرو‌های فرانسه که پیش از آن نیروی مستعمراتی آن منطقه نیز بودند از کشور‌های منطقه موقتاً کوتاه شد. با شکست ژاپن در پایان جنگ نیرو‌های ملی و نیز کمونیست‌های ویتنام استقلال ویتنام را خواستار شدند و در دوم سپتامبر ۱۹۴۵ هو شی مین تشکیل کشور مستقل ویتنام را در هانوی اعلام کرد.

نیرو‌های فرانسه که از اسارت نیرو‌های ژاپن درآمده بودند دوباره سعی در کسب سلطه خود در هند و چین و ویتنام کردند. این امر با مقاومت نیرو‌های ویتنامی (معروف به ویت مین) زیر فرماندهی هوشی مین روبرو شد و جنگ‌های معروف به جنگ اول ویتنام درگرفت.
در سال ۱۹۵۰ رئیس‌جمهور آمریکا ترومن ۳۵ نفر از افراد گروه کمک و مشاوره نظامی را برای آموزش و مشاوره به کمک فرانسه فرستاد تا بتواند سلطه مستعمراتی خود را در ویتنام حفظ کند.

در ۱۹۵۴ نیرو‌های ویت مین شکست سختی در دین بین فو به نیرو‌های فرانسه وارد کردند و در نتیجه فرانسه در کنفرانس ژنو به استقلال سه کشور مستعمره خود یعنی کامبوج و لائوس و ویتنام رضایت داد، اما در موافقتنامه‌های کنفرانس ژنو ویتنام موقتاً به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده بود. هدف ظاهراً آن بود که پس از رای‌گیری از مردم ویتنام تکلیف حکومت در این کشور معلوم شود. حکومت ویتنام جنوبی زیر رهبری نگو دین دیم با تشویق آمریکا از شرکت در مذاکرات مربوط به ترتیبات این رای‌گیری سر باز زد. در همین دوره حکومت ویتنام جنوبی با حمایت آمریکا به سرکوب شدید کمونیست‌ها پرداخت و بسیاری از مردم به اتهام کمونیست بودن اعدام شدند.

برخی از نیرو‌های ویت مین که در جنوب باقی‌مانده بودند دست به مقاومت مسلحانه علیه حکومت نگو دین دیم زدند و نیرو‌های ویتنام شمالی نیز پس از مدتی به حمایت از این مبارزات در جنوب پرداختند.

جبهه ملی آزادی‌بخش ویتنام جنوبی تشکیل شد. حکومت ویتنام جنوبی افراد این جبهه را ویت‌کنگ‌ می‌نامید که کوتاه شده عبارت «کمونیست ویتنامی» (ویت نام کنگ سان - Việt Nam Cộng Sản) به زبان ویتنامی بود.

گسترش جنگ

با حمایت چین و شوروی از نیرو‌های ویت‌کنگ و ویتنام شمالی و نیز حمایت آمریکا و متحدانش از نیرو‌های ویتنام جنوبی، درگیری‌های ویتنام بالا گرفت و به تدریج به جنگی بزرگ در سراسر ویتنام و گاه در نقاط دیگر هندوچین تبدیل شد. از اوایل دهه شصت و با روی کار آمدن کندی، اولین نظامیان آمریکایی تحت عنوان مستشار به ویتنام جنوبی گسیل شدند بدون آنکه چین یا شوروی نیرویی به ویتنام شمالی اعزام کرده باشند.
با ظهور جانسون کادر مستشاران تبدیل به یک لشکر سازمان یافته شد.
پس از حمله‌ای که ادعا می‌شود، ویتنام شمالی به ناو‌های نیروی دریایی آمریکا کرد (۱۹۶۴)، آمریکا بمباران هوایی شمال را به‌طور منظم آغاز کرد و از سال ۱۹۶۵ با ارتشی بزرگ وارد ویتنام جنوبی شد و شروع به سرکوب ویت کنگ‌ها کرد.
به نظر می‌رسد استراتژی آمریکا از این نقطه به بعد، از سویی وادار کردن شمال به توقف کمک به ویت کنگ‌های جنوب و از سوی دیگر ریشه کن کردن ویت کنگ‌ها بود.

حمله تت

در سال ۱۹۶۸ نیرو‌های ویت‌کنگ و ویتنام شمالی هم‌زمان با عید تت و آغاز سال ویتنامی، حمله‌های گسترده‌ای را در سراسر ویتنام جنوبی آغاز کردند که به حمله عید تت مشهور شد. اگر چه این حمله‌ها از نظر نظامی موفقیت زیادی نداشت، اما گسترده بودن و شدت آن و نیز پوشش خبری آن در سراسر جهان و به ویژه در داخل آمریکا، افکار عمومی را بشدت ضد آمریکا بسیج کرد و تظاهرات ضد جنگ در آمریکا را به دنبال داشت.

ویتنامی کردن جنگ

آمریکا با روی کار آمدن نیکسون، تقریباً از سال ۱۹۶۹ به علت شکست‌های متعدد و عدم شناسایی ویت کنگ‌ها از مردم عادی و عدم آشنایی کامل با منطقه و تاکتیک رزم‌های نامنظم که ویت کنگ‌ها در آن بسیار ماهر و موفق بودند مجبور شد مذاکرات صلح را آغاز کند و کار دفاع از حکومت ویتنام جنوبی را به خود آن حکومت بسپارد؛ که البته علل مزبور اصلی‌ترین علل ترک جنگ نبودند بلکه فشار‌های داخلی و مخالفت‌های روزافزون در خود آمریکا علت اصلی بود. مقاومت شمالی‌ها و سر تسلیم فرود نیاوردن آن‌ها در برابر بمباران‌های جهنمی آمریکا هم مزید بر علت بود.
این جنگ طبق موافقات صلح پاریس (۱۹۷۳) رسماً به پایان رسید، ولی پس از عقب‌نشینی سربازان آمریکایی ادامه یافت. البته شمالی‌ها در سال ۶۵ پیشنهاد مذاکره داده بودند، اما آمریکایی‌ها شرایط مذاکرات را نپذیرفته بودند.

سقوط سایگون

در ۳۰ آوریل ۱۹۷۵ نیرو‌های ویتنام شمالی سایگون را گرفتند و جنگ ویتنام به پایان رسید. در سال ۱۹۷۶ انتخاب مجلس ملی، راه را برای وحدت مجدد شمال و جنوب ویتنام فراهم نمود. (ذکر شده در مفاد قرار داد پاریس ۱۹۷۵) قابل توجه اینکه ویتنام شمالی هیچگاه به ویتنام جنوبی لشکر نکشیده بود (تا ۱۹۷۵) و سیاست این کشور از ابتدا تجهیز ویت کنگ‌ها و حمایت همه‌جانبه و تمام عیار از آن‌ها بود. آمریکا هم فقط توانست به بمباران هوایی ویتنام شمالی اقدام کند. چین و شوروی هم تا انتهای جنگ به پشتیبانی لجستیکی از ویتنام شمالی اکتفا کردند و هیچگاه به ویتنام شمالی نیرو اعزام نکردند یا ویتنام جنوبی را بمباران ننمودند.

بنای یادبود کهنه سربازان جنگ ویتنا

بنای یادبود کهنه سربازان جنگ ویتنام در سال ۱۹۸۲ در روز کهنه سربازان به‌طور رسمی افتتاح شد. این بنا در میان چمنزار شیب‌دار کانستیتوشِن گاردِنز (Constitution Gardens) در گردشگاه واقع میان بنای یادبود لینکلن و بنای تاریخی واشینگتن قرار دارد.