کلیات

---

احمد اعطا ملقب به احمد محمود نویسنده‌ی خوزستانی در دهم دی ماه سال ۱۳۱۰ در اهواز متولد شد. پدر و مادر او، هر دو متولد شهر دزفول بوده‌اند به این دلیل او به دزفول تعلق خاطر بسیاری داشت به شکلی که در اغلب آثار او می‌توان ردپایی از گویش مردم دزفول را مشاهده نمود. او تحصیلات دبیرستان را در مدرسه شبانه شاپور و در سال ۱۳۲۹ به پایان رساند و پس از آن راهی دانشکده افسری شد. او در سال‌هایی که در دانشکده افسری به سر می‌برد، درگیر بازی سیاست شد که تبعید و زندان را به دنبال داشت.

 

 

---

اولین باری که احمد محمود به زندان افتاد به ماجرای کودتای ۲۸ مرداد در سال ۱۳۳۲ باز می‌گردد. او که فردی سر سخت و دغدغه‌مند بود به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد و ۴ سال از بهترین سال‌های جوانی خود را در زندان به سر برد و پس از آن نیز به بندر لنگه تبعید شد. اما در این دوران به نوشتن روی آورد. او اولین داستان خود با نام صُب می‌شه را در مجله امید ایران در سال ۱۳۳۳ منتشر نمود. نگارش این داستان همانند شعله‌ای کوچک به او زندگی او دلگرمی می‌داد به شکلی که او هرگز نتوانست نوشتن را رها کند. دومین نوشته‌ی او یک مجوعه داستان با نام مول است که در سال ۱۳۳۸ توسط نشر معین منتشر شد و نوید بخش یک شروع حرفه‌ای برای احمد محمود بود.

 

 

---

یکی از عواملی که می‌تواند به صورت ناخودآگاه تعیین کننده سبک زندگی مردم باشد شرایط اقلیمی و جغرافیاست. محیط یک عامل مهم در شکل‌گیری اندیشه‌ها بوده و در سبک و نگاه نویسنده تاثیر قابل توجهی دارد. احمد محمود سال‌ها در خطه جنوب زندگی کرده است با شهر‌های کوچک و بزرگ آن آشنا بوده و از رنج و شرایط اجتماعی حاکم در آن منطقه به خوبی آگاهی داشته است. به این ترتیب عوامل محیطی، دست گذاشتن بر دغدغه‌های اجتماعی و استفاده از گویش‌های بومی در نهایت به سبکی منجر شده است که آن را مختص به احمد محمود می‌دانند. او مانند دیگر بزرگان ادبیات ایران مانند محمود دولت آبادی رئالیسم اجتماعی را دنبال می‌کند و صدای طبقه‌ای از جامعه است که قربانی فقر و اختلاف طبقاتی شده‌اند و فرصت کمتری برای شکوفا کردن استعداد‌های خود داشته‌اند.

 

 

---

یکی از آثار ماندگار در ادبیات فارسی داستان بلند همسایه‌هاست. همسایه‌ها که اولین رمان بلند احمد محمود است راه پر فراز و نشیبی را برای انتشار طی کرده است. او بین سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۵ مشغول نگارش رمان همسایه‌ها بود پس از پایان بازنویسی آن او  تا مدت‌ها شرایط را برای انتشار رمان مناسب نمی‌دانست به همین علت بخشی از آن را در نشریات به چاپ رساند. همسایه‌ها نهایتا در سال ۱۳۵۳ توسط انتشارات امیرکبیر در تهران منتشر شد. اما این پایان ماجرا نبود. اگرچه کتاب بسیار مورد توجه قرار گرفت و به  یکی از پرفروش‌ترین رمان‌های ایرانی تبدیل شد، اما تا سال‌های بعد گرفتار سانسور و توقیف بود.

داستان همسایه‌ها از سال ۱۳۲۰ شروع می‌شود و تا قبل از کودتای ۲۸ مرداد ادامه پیدا می‌کند. احمد محمود در این بازه به حوادث تاریخی مهمی اشاره می‌کند که منجر به تحول زندگی ایرانیان شده است. این قصه که در اهواز اتفاق می‌افتد، به داستان ملی شدن صنعت نفت اشاره دارد. احمد محمود در این اثر از رنج طبقه کارگر می‌نویسد و اختلاف طبقاتی را مورد نقد قرار می‌دهد. قلم  روان و فضاسازی‌های بی‌نظیر او تاریخ معاصر را به زیباترین شکل ممکن به تصویر می‌کشد. احمد محمود با انتشار کتاب همسایه‌ها به یک نویسنده شناخته شده تبدیل شد و توانست کار‌های متفرقه‌ای که به آن‌ها مشغول بود را کنار بگذارد و تمام وقت خود را به نویسندگی اختصاص دهد.

 

---

احمد محمود در طی ۴۳ فعالیت ادبی خود در مجموع  ۱۴ کتاب شامل ۹ مجموعه داستان کوتاه و ۵ رمان بلند را منتشر کرده است. از این نظر او نمی‌توان او را نویسنده پرکاری دانست. اغلب مجموعه داستان‌های احمد محمود جز اولین تجربیات نویسندگی او به شمار می‌آید که پیش از انقلاب به چاپ رسیده‌اند.

داستان یک شهر، زمین سوخته، مدار صفر درجه و درخت انجیر معابد از دیگر آثار شناخته شده‌ی وی هستند. داستان زمین سوخته روایت‌گر جنگ ایران و عراق و تجربه شخصی او از جنگ است. برادر احمد محمود که در این جنگ شهید شده است الهام بخش او برای نوشتن این اثر بوده است. درخت انجیر معابد نیز آخرین کتاب منتشر شده از احمد محمود در سال ۱۳۷۹ است. علاوه بر کتاب‌های تالیفی او یک کتاب را با نام آدم زنده در سال ۱۳۷۶ ترجمه کرده است.

 

---

بی تردید احمد محمود را می‌توان سردمدار داستان نویسی جنوب کشور با سبکی رئالیسم دانست. او همواره با کم لطفی‌های فراوانی در انتشار کتاب‌هایش و کسب جوایز رو‌به‌رو شده است. به شکلی که در طول سال‌های پرافتخار خود تنها یک جایزه دریافت کرده است. آخرین اثر او، درخت انجیر معابد برنده‌ی اولین دوره جایزه هوشنگ گلشیری شد. در در جشنواره بیست سال ادبیات داستانی در ایران، کتاب مدار صفر درجه نیز جایزه‌ی هیئت داوران را به خود اختصاص داد که به دلایل سیاسی این جایزه به احمد محمود داده نشد.

 

---

احمد محمود در همان سال‌های زندان و تبعید دچار به مشکلات تنفسی دچار شد و این بیماری تا آخر عمر با او باقی ماند. او پس از طی کردن یک دوره بیماری ریوی در سال ۱۳۸۱ در بیمارستان مهرداد تهران از دنیا رفت و در امام‌زاده طاهر کرج به خاک سپرده شد.  



کتاب‌شناسی

---

در ادامه به اختصار به آثار و افتخارات احمد محمود اشاره می شود:

مجموعه داستان‌ها
مول (۱۳۳۶)
دریا هنوز آرام است (۱۳۳۹)
بیهودگی (۱۳۴۱)
زائری زیر باران (۱۳۴۶)
پسرک بومی (۱۳۵۰)
غریبه‌ها (۱۳۵۰)
دیدار (۱۳۶۹)
قصه آشنا (۱۳۷۰)
از مسافر تا تبخال (۱۳۷۱)

 

رمان‌ها
همسایه‌ها (۱۳۵۳)
داستان یک شهر (۱۳۵۸)
زمین سوخته (۱۳۶۱)
مدار صفر درجه (۱۳۷۲)
درخت انجیر معابد (۱۳۷۹)، برندهٔ دورهٔ اول جایزهٔ هوشنگ گلشیری به عنوان بهترین رمان.

 

ترجمه
آدم زنده (رمان) - اثر ممدوح‌بن عاطل ابونزال (۱۳۷۶)

 

دیگر آثار
دو فیلمنامه
حکایت حال، گفتگوی احمد محمود با لیلی گلستان، انتشارات معین

 

جایزه‌ها
جایزه پکا برای «مجموعه آثار»
جایزهٔ هوشنگ گلشیری برای درخت انجیر معابد به عنوان بهترین رمان

 

حواشی

---

در بهمن ماه سال ۱۳۹۹ خبر رسید که در پی بی توجهی شهرداری اهواز و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری مالک جدید خانه پدری احمد محمود اقدام به تخریب این خانه کرده است. این اتفاق در حالی رخ داد که بسیاری از خانه پدری احمد محمود به عنوان یک میراث فرهنگی ارزشمند یاد می‌کردند.