تعریف کلی
منظور از بورس یا بهابازار بازاری است که وظیفه قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار را بر عهده دارد.
بورس به دو نوع بورس کالا و بورس اوراق بهادار طبقهبندی میشود که در بورس کالا کالا و در بورس اوراق بهادار سهام و اوراق قرضه مورد معامله قرار میگیرد. هرچند کلمه بورس عموماً در معنی بورس اوراق بهادار به کار گرفته میشود.
واژه بورس برگرفته از نام خانوادگی شخصی به نام فندر بورس است که در اوایل قرن پانزدهم میلادی در شهر بروژ بلژیک زندگی میکرد و صرافان شهر در مقابل خانه او گرد هم میآمدند و به داد و ستد کالا، پول و اوراق بهادار میپرداختند. این رویه سبب شد تا این نام بعدها به کلیه اماکنی اطلاق شد که محل دادوستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری بوده است.
تاریخچه بورس
هر چند اولین بازار بورس جهان در سال ۱۴۶۰ میلادی در شهر «انورس» بلژیک تأسیس شد، اما رسمیت بورس اوراق بهادار با انتشار سهام کمپانی هند شرقی هلند در سال ۱۶۰۲ میلادی در بورس آمستردام شکل گرفت.
در همین چارچوب بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶ و فرابورس ایران نیز در ۱۹ آبان ۱۳۸۷ افتتاح شد.
از آنجا که بورس اوراق بهادار یک بازار متشکل سرمایه است که در آن سهام شرکتهای خصوصی و دولتی طبق قانون خاصی خرید وفروش میشود و از سویی محلی برای جمعآوری پسانداز ونقدینگی بخش خصوصی به منظور انجام پروژههای سرمایهگذاری بلند مدت است، این بازار مرجعی است برای مردم که وجوه مازاد خود را برای سرمایه گذاری در شرکتها به کار انداخته و از سود آن برخوردار شوند.
بورس این وظیفه را بر عهده دارد که بین عرضهکنندگان و تقاضاکنندگان سرمایه ارتباط برقرار و معاملات بازار سرمایه را تنظیم کند. هم چنین با قیمتگذاری سهام و اوراق بهادار تا حدودی از نوسان شدید قیمتها جلوگیری می کند.
کارکردهای بورس
از جمله کارکردهای بورس میتوان به این مهم اشاره کرد که بورس مردم را به پسانداز تشویق و بدین وسیله باعث به کارگیری پسانداز مردم در فعالیتهای اقتصادی میشود. بورس همچنین سرمایه لازم برای اجرای پروژههای دولتی و خصوصی را فراهم میآورد.
طبق آمار شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) تعداد افرادی که در ایران کدسهامداری (کدمعاملاتی) دریافت کردهاند از ۹٫۶ میلیون نفر فراتر رفته است.
نحوه معامله در بورس
برای معامله در بازار بورس، هرشخصی حقیقی یا حقوقی نیاز به یک کارگزار رسمی و کد معاملاتی دارد. کارگزار در واقع واسط بین معاملهگر و بازار بورس میباشد. افراد عادی جامعه نیز میتوانند با دریافت کد معاملاتی از کارگزاریهای رسمی، خرید و فروش سهام و اوراقبهادار را در بورس انجام دهند.
باید توجه داشت که علاوه بر خرید مستقیم میتوان با روشهای غیر مستقیم نظیر صندوقهای مشترک سرمایه گذاری یا صندوقهای قابل معامله در بورس یا قراردادهای سبدگردانی نیز در بازار سرمایه ایران اقدام به خرید و فروش سهام نمود.
عدم قطعیت بازار، اصل مهمی است که می بایست در هر شرایطی مدنظر سهامداران قرار گیرد. دیده شده که افراد تنها به صرف بازدهی گذشته یک شرکت و یا شاخصهای بورس اوراق بهادار به این بازار روی آورده اند و با ذهنیت تداوم روند گذشته انتظار کسب سود داشته اند.
تالار شیشه ای
در حالی که بورس اوراق بهادار به «تالار شیشه ای» معروف است و با هر تلنگری فرو میریزد و ترک بر میدارد پس همواره باید در نظر داشت که وضعیت (مثبت و منفی) یک دوره بورس اوراق بهادار را نمیتوان به زمانهای آینده تعمیم داد. به عبارت دیگر، در این بازار اصل «یگانه عنصر» ثابت جهان تغییر است مصداق کاملی دارد.
بورس تهران
بورس اوراق بهادار بازاری متشکل و خودانتظام است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران یا معاملهگران طبق قانون مورد دادوستد قرار میگیرد. بورس اوراق بهادار در قالب شرکت سهامی عام تأسیس و اداره میشود. فکر اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران، به سال ۱۳۱۵ برمیگردد.
در این سال، یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی بهمنظور بررسی و اقدام در مورد تهیه و تنظیم مقررات قانونی به ایران آمدند؛ اما مطالعات آن دو، با آغاز جنگ جهانی دوم متوقف شد. در سال ۱۳۳۳، مأموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی محول شد. این گروه، پس از ۱۲ سال تحقیق و بررسی، در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه کردند. لایحه تشکیل بورس اوراق بهادار تهران در اردیبهشت ۱۳۴۵ در مجلس شورای ملی تصویب شد. در پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، بورس تهران، با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس آغاز به کار کرد.
از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷، تعداد شرکتها و موسسههای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از ۱۰ بنگاه اقتصادی با سرمایه ۶/۲ میلیارد ریال به ۱۴۲ شرکت با بیش از ۳۰۸ میلیارد ریال افزایش یافت.
بورس تهران پس از انقلاب اسلامی
در اوایل دوران پس از انقلاب سال ۱۳۵۷، نظام تازه ایران با هدف مبارزه با سرمایهداری تلاشهایی برای تعطیلی بورس تهران انجام داد که نافرجام ماند. با پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد شرکتهای پذیرفتهشده از ۱۰۵ شرکت، به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ تقلیل یافت. علت این امر، تملک بسیاری از بنگاههای اقتصادی توسط دولت بودهاست. از سال ۱۳۶۸ و در چارچوب برنامه پنجساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تجدید فعالیت بورس بهعنوان پیشزمینه اجرای خصوصیسازی آغاز گردید. نخستین رویداد تأثیرگذار بر بورس نیز تصویب لایحه قانون ادره بانکها در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۵۸ توسط شورای انقلاب بود.
یکشنبه سیاه
بیسابقهترین سقوط شاخص بورس در تاریخ ۴۷ ساله این بازار تا قبل از ۱۳۹۳/۱۲/۲۳ که با افت شدید ۲۳۸۸ واحدی دماسنج بازار سرمایه در روز یکشنبه ۱۳۹۲/۱۰/۲۲ به ثبت رسید موجب بازگشت بازار به محدوده ۸۵ هزار واحدی شد که به «یکشنبه سیاه» معروف گشت. گمانههای مختلفی در خصوص علل واکنش منفی بازار سرمایه وجود داشت. دلایلی همچون تصمیم دولت در خصوص مهار نقدینگی، افزایش نرخ سود بانکی، افزایش نرخ خوراک واحدهای پتروشیمی و دستور رئیسجمهور در خصوص مبارزه با مفاسد اقتصادی مهمترین این حدسیات بود.
رکورد بیشترین نزول شاخص
رکورد نزول شاخص در روز شنبه ۱۳۹۳/۱۲/۲۳ با افت شدید ۳۵۹۰ واحدی با بازگشایی چند نماد پالایشی شکسته شد که بیشترین اثر کاهشی مربوط به نماد شپنا پالایش نفت اصفهان با ۱۴۴۷ واحد کاهش بوده و پس از آن شبندر پالایش نفت بندرعباس که ۱۳۵۳ واحد در کاهش شاخص اثرگذار بود.
رکورد بیشترین افزایش شاخص
رکورد افزایش شاخص در روز یکشنبه ۱۳۹۴/۰۱/۱۶ با صعود شدید ۲۴۳۵ واحدی شاخص بازار سرمایه با اعلام توافق اولیه برجام برنامه جامع اقدام مشترک بین ایران و ۱+۵ دارندگان حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان رقم خورد.
چشمانداز و مأموریت
فلسفه وجودی: ایجاد بازاری منصفانه، کارآ و شفاف با ابزارهای متنوع و دسترسی آسان بهمنظور ایجاد ارزش افزوده برای ذینفعان
چشم انداز سازمانی: بورس برتر منطقه و موتور محرک رشد اقتصادی کشور
اهداف کلان
برای بورس تهران اهداف کلانی در نظر گرفته شده است که در ادامه به آنها اشاره می شود.
ارتقای سهم بازار سرمایه در تأمین مالی فعالیتهای مولد اقتصادی
بهکارگیری مقررات و رویههای مؤثر برای حفظ سلامت بازار و رعایت حقوق سهامداران
تعمیق و گسترش بازار با بهرهگیری از فناوری و فرایندهای بهروز و کارآمد
توسعه دانش مالی و گسترش فرهنگ سرمایهگذاری و سهامداری در کشور
توسعه و تسهیل دسترسی به بازار از طریق کاربردهای فناوری اطلاعات
رعایت اصول پاسخگویی و شفافیت در همکاریها و تعاملات با ذینفعان
توسعه مستمر داراییهای فکری و سرمایه انسانی شرکت
ساعت انجام معامله
معاملات سهام در بورس تهران از شنبه تا چهارشنبه هر هفته به جز روزهای تعطیل عمومی، از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ و در یک نشست معاملاتی و از طریق تالارهای معاملات انجام میشود. معاملات سهام فقط از طریق سامانه معاملات بورس که یک سیستم کاملاً مکانیزه است، قابل انجام است و دارندگان سهام نمیتوانند خارج از سامانه معاملاتی اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار کنند و معاملات باید به لزوم از طریق کارگزاران و طی نشست معاملاتی انجام شود. در حال حاضر علاوه بر تالار حافظ که تالار اصلی معاملات است، تالارهای دیگری توسط بورس یا شرکتهای کارگزاری در شهرهای دیگر دایر شدهاند که سهامداران میتوانند با مراجعه به آنان از تسهیلات مستقر در این تالارها از جمله سیستمهای نمایشگر قیمت و سفارشها، بروشورهای اطلاعرسانی و دورههای آموزشی پیشبینی شدهاستفاده کنند. یاداوری میشود که خرید و فروش اوراق بهادار مستلزم حضور سهامداران در تالارها نیست و سهامداران میتوانند با دریافت مجوز معاملات آن لاین (برخط) از شرکتهای کارگزاری، بدون دخالت مستقیم کارگزار و از طریق اینترنت برای خرید و فروش اوراق بهادار اقدام کنند.
ساعت معاملات قراردادهای آتی از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ میباشد.
مدیرعامل بورس تهران با بیان اینکه ممکن است که برخی از شرکتها هنوز هم اصلاح قیمت داشته باشند، گفت: دولت به کسی درباره بورس تضمینی نداده و همواره اعلام میشد که کسی نمیتواند سرمایه گذاری در بورس را تضمین کند.
کد خبر: ۱۰۰۸۹۳۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۲۳
اهمیت بازار سرمایه در ایران به سمتی میرود که مسئولان این بازار در فکر برای حضور شرکتهای بزرگ دنیا در این بازار هم هستند، اما این موضوع چگونه عملیاتی میشود؟
کد خبر: ۱۰۰۸۰۸۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۱۹
آمارهای به دست آمده از شرکت سپردهگذاری مرکزی و تسویه وجوه نشان میدهد در ۶ ماه نخست سال ۹۹ شاهد رشد ۷۶ درصدی تعداد کدهای بورسی صادرشده در مقایسه با پایان سال ۹۸ بودیم.
کد خبر: ۱۰۰۷۰۱۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۱۴
سازمان بورس به همه شرکت های بورسی و فرابورسی هشدار داد در صورت عدم بازارگردانی و معرفی بازارگردان، مشمول ۹ جریمه از تذکر تا لغو پذیرش میشوند.
کد خبر: ۱۰۰۶۶۵۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۱۲
گزارشهای ماهانه مناسب از عملکرد اغلب شرکتهای کالایی، شانس ایجاد تعادل در سهام بزرگتر بازار و در نتیجه شاخص کل را در کوتاهمدت افزایش داده است.
کد خبر: ۱۰۰۶۵۴۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۱۲
بازار سهام امروز با افزایش تقاضا در نمادهای شاخصساز شروع به کار کرد و کانال یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد را پس گرفت، اما در ادامه روند معاملات به دلیل فشار عرضه دوباره ریزش کرد.
کد خبر: ۱۰۰۶۰۷۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۹
شرکتهای در صف پذیرش درج و عرضه در بورس تهران مشخص شدند
کد خبر: ۱۰۰۵۹۳۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۸
معاون بازار بورس تهران اعلام کرد: در ماه اخیر اوراق اختیار فروش تبعی به منظور حمایت از بازار در بورس در ۲۲ نماد و با ارزش اعمال بیش از ۳۶۰۰ میلیارد تومان منتشر شده است.
کد خبر: ۱۰۰۵۸۵۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۸
شاخص بورس از ابتدای امسال تا پایان هفته گذشته در مدت ۱۲۳روز معاملاتی، با ثبت یک میلیون و ۹۸هزار و ۶۸۲واحد، بازدهی ۲۱۴درصدی را در این مدت نصیب سرمایهگذاران خود کرده است.
کد خبر: ۱۰۰۵۷۲۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۷
معاملات نماد شستا از 17 شهریور ماه سال جاری و در پی افشای اطلاعات بااهمیت گروه الف متوقف شد. این نماد تا به امروز 6 مهرماه 1399 متوقف بود تا اینکه اطلاعیه ای در مورد بازگشایی آن صادر شد!
کد خبر: ۱۰۰۵۳۴۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۶
مدیرعامل بورس تهران از تصمیم جدید مبنی بر عدم امکان فروش سهام خریداری شده در یک روز و همچنین ممنوعیت معاملات الگوریتمی دفاع کرد و توضیح داد.
کد خبر: ۱۰۰۵۱۳۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۵
آخرین لیست منتشر شده از سوی بورس اوراق بهادار تهران نشان میدهد که از بین ۳۹ نماد متوقف شده در تالار شیشهای نماد ۳ بانک نیز حضور دارد.
کد خبر: ۱۰۰۵۰۹۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۵
علی فرحبخش
کد خبر: ۱۰۰۰۷۸۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۶/۱۵
شاخص کل بورس تهران که از دو هفته اخیر وارد مسیر نزولی شد، در هفته پایانی مرداد ماه با سرعت بیشتری در سراشیبی اصلاح قرار گرفت و به رکوردشکنیهای جدیدی در افت شاخص بورس دست پیدا کرد که در نهایت با افت بیش از ۱۱ درصدی به معاملات هفته گذشته پایان داد.
کد خبر: ۹۹۸۳۸۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۶/۰۲
معاون بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران گفت: بورس تهران آمادگی کامل برای پذیره نویسی صندوق دارای دوم را دارد.
کد خبر: ۹۹۶۵۳۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۴
چرتکه؛
برای درک وضعیت بازار بورس و ارزیابی به لحظه و مستمر وضعیت سهام شرکتهای مختلف، سایت سازمان بورس تهران به نشانی www.tsetmc.com همواره در دسترس است و به عنوان وبسایت مرجع در این حوزه مورد استناد قرار میگیرید. این سایت در واقع تابلو آنلاین بورس محسوب میشود و به امکان خوانش آن نیزز تابلوخوانی بورس گفته میشود. در پنجمین بخش از مجموعه آموزش بورس، با تابلوی آنلاین بورس و بخشهای مختلف آن آشنا میشوید و تابلوخوانی را یک بار به صورت سریع و بار دوم به ریتم کند و جزئیات بیشتر فرامیگیرید.
کد خبر: ۹۸۹۲۷۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۱۸
چرتکه؛
برای ورود به بورس طی برخی مراحل و تشریفات اداری ضروری است. در چهارمین بخش از مجموعه آموزش بورس با شرایط ورود به بازار بورس تهران که هر متقاضی باید داشته باشد و مدارک مورد نیاز و مراحلی که باید طی شود، آشنا میشوید که مقدمات ورود به این بازار را شامل میشود.
کد خبر: ۹۸۹۱۳۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۱۷
شاخص کل بورس که روزهای گذشته روندی نزولی داشت و به زیر یک میلیون واحد رفته بود، امروز سه شنبه ۱۳ خردادماه با افزایشی چشمگیر مجدد به کانال یک میلیون واحد بازگشت.
کد خبر: ۹۸۲۰۸۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۳/۱۳
شاخص کل بورس تهران امروز یکشنبه یازدهم خردادماه در ساعات اولیه با صعود ۱۳ هزار واحدی ناگهان با افت همراه شد و به حدود ۲۵۰۲ واحد منفی ریزش کرد که یکی از دلایل افت یکباره در ساعات اولیه صبح امروز بازار عدم دسترسی سهامداران به سیستم معاملاتی خود بود.
کد خبر: ۹۸۱۶۱۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۳/۱۱
پیمانه اقتصادی
این پیمانه تیترهایی همچون بورس تهران سبزپوش ماند، معاملات حقوقیها در گواهی سکه ممنوع شد، فردا منتظر یک عرضه اولیه باشید، کار شرکتهای چینی برای عرضه اولیه در بورس آمریکا سختتر شد، قیمت نفت به بالای ۳۵ دلار افزایش یافت، بازارها به کشف واکسن کرونا امیدوار شدهاند و رشد محدود قیمت طلا در بازار جهانی را در بر دارد.
کد خبر: ۹۷۹۵۶۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۲/۳۰