کلیات

کوه نور یا جَبَلُ النّور کوهی در مکه، که غار حِراء (محل بعثت پیامبر اکرم) در آن واقع است.

مشخصات کوه

کوه نور در شمال شرقی مکه قرار دارد. این کوه شکلی مخروطی دارد و از دیگر کوه‌هایی که شهر مکه بر دامنه آنها واقع شده، مستقل است. فاصله کوه نور تا مسجد الحرام یک فرسنگ حدود شش کیلومتر است. این کوه که مشرف بر مِنا و در کنار مسیر مِنا ـ عرفات است، در گذشته با مکه فاصله داشت؛ اما امروزه، به‌سبب توسعه شهر مکه، داخل شهر قرار گرفته و ساختمان‌های مسکونی آن را احاطه کرده است.

ارتفاع آن از سطح دریا ۵۶۰ متر است و فقط از یک مسیر می‌توان از آن صعود کرد و آن راهی است که از دیگر جاها جدا شده است. آب و سبزه نیز در آن دیده نمی‌شود. قله حراء حدود چهل متر مربع مساحت دارد. اطراف قله باز است و هیچ صخره یا مانعی در برابر کسی که می‌خواهد اطراف را تماشا کند، وجود ندارد.

غار حرا

انتهای غار کاملاً به سوی مسجدالحرام و کعبه، و دهانه آن تقریباً به سمت بیت‌المقدس است. از بالای کوه نور مسجدالحرام و گلدسته‌ها دیده می‌شوند. وسعت دهانه غار به اندازه‌ای است که یک شخص با قد متوسط می‌تواند از آن عبور کند و در آنجا به نماز بایستد. داخل آن از هنگام طلوع تا غروب آفتاب روشن است، اما گرمای سوزان به آن نفوذ نمی‌کند.

برخی مورخان، غار حراء را با غار ثور ــ که پیامبر اکرم(ص) هنگام هجرت از مکه به مدینه، به آن پناه بردـ اشتباه کرده‌اند.

برخی فقها زیارت غار حراء را از مستحبات اعمال حج ذکر کرده‌اند. از گذشته تاکنون، مردم به زیارت غار حراء می‌روند و گفته شده است که دعا در آنجا مستجاب می‌شود.

کوه نور در روایات دینی و تاریخی

روایت شده، حضرت آدم(ع) خانه کعبه را از سنگ‌های پنج کوه بنا کرد که یکی از آنها کوه نور بود. گفته شده که نور همان کوه فاران است که در تورات از آن یاد شده، اما ظاهراً فاران نامی است که به همه کوه‌های مکه اطلاق شده است نه فقط کوه نور.

گفته‌اند از معجزات پیامبر اکرم آن بود که کوه نور در زیر پای آن حضرت به حرکت درآمد و سپس به فرمان پیامبر(ص) از حرکت بازایستاد.

پیامبر(ص) پیش از اسلام هر سال مدتی را در آن به خلوت و عبادت می‌گذراند^[۱۹] از امام علی(ع) نقل شده است که پیامبر اسلام(ص) هر سال در غار حراء خلوت می‌گزید، من او را می‌دیدم و جز من کسی وی را نمی‌دید.

این کوه در دوره جاهلیت نیز محترم بوده و در اشعار جاهلی از آن یاد شده است، از جمله در اشعار عَوف بن‌اَحْوَص و ابوطالب عموی پیامبر. نخستین کسی که در کوه نور اعتکاف نمود، عبدالمطلب، نیای پیامبر، بود.