کلیات

درد معده از جمله بیماری‌های شایع در دستگاه گوارش است که ممکن است در اثر آسیب به بخش‌های دیگر بدن ایجاد شده باشد. علل بروز درد معده ممکن است بیانگر وجود بیماری در قسمت‌هایی مانند: کیسه صفرا یا کبد لوزالمعده و قلب و یا در برخی از موارد آسیب‌های روده باشد. این درد معمولاً به صورت آهسته ایجاد می‌شود و کاملاً ناگهانی تشدید می‌یابد. عوامل دیگری مانند:

•  وجود ویروس و باکتری
•  وارد شدن استرس
•  استفاده از داروهای ضد التهابی
• مصرف مشروبات الکلی
• خوردن غذاهای پرادویه و تند

در بروز این بیماری تاثیرگذار هستند. عوامل دیگری که در بروز آن نقش دارند رفلاکس معده و یا ابتلا به زخم معده است. تشخیص دقیق علت معده‌درد توسط متخصص گوارش انجام می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود که در صورت مشاهده هرگونه علائمی از مشکلات معده از مصرف خودسرانه داروهای داروخانه‌ای و بدون تجویز پزشک خودداری نمایید. چرا که در برخی از موارد ممکن است مشکلات جدی‌تر شده و آسیب وارد شده جبران پذیری دشواری را داشته باشد.

انواع معده درد

انواع مختلفی از درد معده وجود دارد که معمولا با الگوی درد و محل آن علت بررسی می‌شود. درد معده ممکن است نتیجه هر نوع بیماری باشد که می‌تواند از کاملاً بی‌ضرر تا کاملاً جدی باشد.

همان‌طور که بیان شد برای بررسی انواع معده درد الگوهای مشخصی وجود دارند که می‌توان با استفاده از آن‌ها نوع بیماری را تفکیک نمود. معمولا درد‌معده در انواع زیر بروز می‌کند:

• درد در قسمت بالای شکم
• درد در قسمت پایین شکم
• درد کلی شکم همراه با اسهال یا نفخ

علل بروز معده‌درد

 به طور کلی عواملی که در بروز معده درد تاثیرگذار هستند بسیار زیاد بوده و هر عامل خارجی و یا داخلی در ایجاد این بیماری می‌تواند نقش داشته باشد. عواملی مانند: مصرف سیگار و دخانیات یا وارد شدن استرس بسیار در بروز معده درد تاثیر گذار است. هم‌چنین فاکتور‌های زیر باعث معده درد می‌شوند: 

• داشتن سابقه استفراغ مزمن
•  کمبود ویتامین ب۱۲
•  استفاده از داروهای ضد التهاب
•  تحت درمان بودن شیمی درمانی
•  استفاده از مکمل‌های آهن و پتاسیم
•  قرار گرفتن در اشعه
•  داشتن رفلاکس صفرا
•  وجود بیماری‌های سیستم ایمنی و خود ایمنی
•  ابتلا به بیماری کرون 
• وجود عفونت‌هایی مانند سیفلیس و سل

مهم‌ترین عوامل که در بروز معده درد نقش دارند

معده درد ناشی از مشکلات صفرا

 یکی از فاکتور‌هایی که برای این بیماری در نظر گرفته می‌شود زمان شروع درد است. اگر ناگهانی و به یک‌باره دچار معده‌درد شوید. ممکن است که هشداری برای انسداد مجرای صفراوی توسط سنگ صفرا یا عدم خون‌رسانی کافی به روده‌ها باشد. همان‌طور که بیان شد ممکن است معده‌درد در اثر وجود بیماری و یا آسیب در سایر بخش‌ها به وجود آمده باشد. فاکتور بعدی الگوی درد است. اگر درد معده تا چند ساعت ادامه دارد و به صورت مداوم نوسان پیدا می‌کند. ممکن است وجود سنگ صفرا باعث بروز آن باشد.

معده درد ناشی از التهاب پانکراس، آپاندیس و روده

 هم‌چنین در مواردی که معده درد بسیار شدید است و از قسمت پایین شکم به بالای کمر تیر می‌کشد. نشان دهنده التهاب در پانکراس است. هم‌چنین فاکتور بعدی محل درد اگر درد موضعی دارید ممکن است که قسمت‌هایی مانند اندام‌های ناحیه فوقانی شکم آسیب دیده باشد بیماری‌هایی مانند: آپاندیس یا دیورتیکولیت باعث می‌شود که قسمت فوقانی شکم دچار درد و ناراحتی شود. در هر صورت ممکن است که عوامل بسیاری در ایجاد معده درد تاثیرگذار باشند که این مسئله باعث شود شما برای چند ساعت احساس ناخوشایندی را تجربه کنید.

معده درد ناشی از گاز و نفخ

از علل بروز درد‌معده می‌توان به گاز معده و یا وجود نفخ در معده اشاره نمود. اگر قسمت فوقانی معده پر از گاز باشد با تجمع این گاز فشار زیادی به معده وارد می‌شود. گاز به طور طبیعی در روده‌ها و دستگاه گوارش وجود دارد اما در برخی از موارد ممکن است میزان آن تشدید یافته و فشار زیادی به معده وارد شود. عواملی مانند: اسهال یا یبوست یا وجود ویروس‌ها در معده تجدید‌کننده این گاز است.

اگر معده شما ورم کرده باشد و یا احساس کنید که چیزی در معده در حال حرکت است بعید نیست که گاز معده‌تان افزایش یافته و احساس ناخوشایندی که دارید هم ناشی از این مسئله است. هم‌چنین علائمی مانند آروغ زدن زیاد و یا ابتلا به یبوست نیز هشداردهنده هستند. زمانی که گاز معده افزایش پیدا می‌کند معمولا بعد از چند ساعت درد ناشی از آن برطرف شده و بهبودی حاصل می‌شود.

معده درد ناشی از سوزش سر دل و رفلاکس اسید

یکی دیگر از دلایل معده درد سوزش سر دل است. سوزش معده بسیار دردناک و مشکل‌ساز خواهد بود، که قسمت فوقانی معده یا همان سر معده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این مشکل ممکن است با درد قفسه سینه یا درد قلب نیز اشتباه گرفته شود. اما نگران نباشید چرا که سوزش معده در برخی از موارد در اثر مصرف برخی از مواد غذایی ایجاد می‌شود.

مصرف غذاهای اسیدی در تحریک معده و یا احساس سوزش تاثیرگذار است. در بیشتر موارد بعد از چند روز و یا کوتاه مدت بهبودی حاصل می‌شود. اگر سوزش معده دائمی و غیرقابل درمان با روش‌های مرسوم باشد، نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر جهت رفلاکس اسید یا حتی سرطان معده و مری خواهد داشت. بنابراین سوزش معده که همراه با درد می‌باشد در صورتی که به خودی خود بهبود نیافت می‌تواند نشان‌دهنده ابتلا به بیماری‌های جدی‌تری باشد.

معده درد ناشی از ورم یا گاستریت

عامل دیگری که درد معده را ایجاد می‌کند ورم معده یا گاستریت است. گاستریت باعث تورم مخاط معده می‌شود که در اثر وجود عفونت باکتریایی مانند: هلیکوباکتر پیلوری در معده ایجاد می‌شود.این مشکل با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برطرف می‌گردد و در واقع در اثر تحریک مخاط معده و ورم کردن آن ایجاد می‌شود. ورم معده با فشار آوردن به قفسه سینه و سایر دستگاه‌های گوارش همراه است که برخی بیماری‌های دیگر مانند: بیماری کرون و آلرژی در بروز آن تاثیرگذار است. در چنین شرایطی پزشک توصیه می‌کند که رژیم غذایی سالمی را پیروی نمایید که مواد اسیدی کم‌تری را شامل شود. هم‌چنین با تجویز داروهای کاهش‌دهنده اسید معده سعی در کنترل پوشش داخلی معده داشته تا از ورم آن جلوگیری نمایند.

معده‌درد ناشی از عفونت و ویروس

یک عامل مهم دیگر ابتلای فرد عفونت معده و یا ویروسی شدن این دستگاه است. وجود عفونت در معده اغلب با درد شدید استفراغ و حالت تهوع همراه است. ویروسی شدن معده باعث کاهش انرژی فرد و ایجاد دردهای عضلانی نیز خواهد شد. علائم بروز داده شده در اثر عفونت معده بعد از چند روز بهبود می‌یابد، اما لازم است که فرد از خوردن غذاهای سنگین نوشیدنی‌های حاوی گاز و یا الکل خودداری نماید. در این دوره فرد باید از کم آبی بدن جلوگیری کرده و روش‌هایی برای جبران آن لحاظ کند. چرا که استفراغ از عوامل کاهش آب بدن است که در اثر ویروسی شدن معده ایجاد می‌گردد. توجه داشته باشید که این درد که کاملاً بهبود می‌یابد اگر مزمن و نگران کننده باشد نیاز به بررسی توسط متخصص گوارش خواهد داشت.

 معده درد ناشی از انسداد روده

 مشکلاتی مانند انسداد روده می‌تواند در معده درد شدید تاثیرگذار باشد. اگر معده متورم شده باشد و در دفع گاز دچار مشکل شده باشید، حتما باید به صورت اورژانسی به پزشک مراجعه کنید. استفراغ زرد رنگ علامت هشدار‌دهنده‌ای است که به شما اعلام می‌دارد که ممکن است دچار انسداد روده شده باشید. انسداد روده در اوایل بروز بیماری قابل درمان است و با مصرف مایعات و مسکن‌ها بهبودی حاصل می‌شود. هم‌چنین ممکن است در اثر مصرف برخی از داروها مانند: داروهای کاهش فشار خون آسپرین داروهای ضد التهاب و یا برخی از داروهای اعصاب معده دچار تحریک و بروز درد شود.

معده‌درد ناشی از گرفتگی عضلات

ممکن است این درد در اثر اسپاسم یا گرفتگی عضلات بالای معده باشد، این درد موقتی بوده و با استراحت و یا ماساژ بهتر می‌شود. اگر درد عضلانی شدید باشد و روش‌های خانگی برای بهبودی درد معده تاثیر باشد نیاز است که برای تشخیص دقیق معده‌درد به متخصص مراجعه نمایید.

معده درد ناشی از مسمومیت

یک عامل دیگر که که با معده درد شدید همراه است، مسمومیت غذایی است که علاوه بر معده سایر قسمت‌های شکم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وجود باکتری یا انگل در معده باعث مسمومیت شده و علاوه بر این عارضه تهوع و استفراغ را نیز به همراه دارد. اگر علائم اسهال و تهوع بعد از سه روز بهبود نیافت، حتماً به پزشک مراجعه و درمان‌های جدی تری را آغاز نمایید. هم‌چنین مصرف برخی از مواد غذایی خارج از ظرفیت معده باعث فشار وارد شدن به آن شده و ایجاد درد می‌کند.

مصرف برخی از غذاها مانند: غذاهای پرچرب پرادویه و تند و مواد غذایی نفاخ در بروز آن نقش به‌سزایی دارند. با پرهیز از مواد غذایی که معده را برای درد تحریک می‌کند، می‌توانید کنترل خوبی روی آن داشته باشید. بسیاری از افراد هستند که بعد از غذا خوردن دچار درد‌معده می‌شوند که توصیه می‌شود در چنین شرایطی وعده‌های غذایی را بیشتر و حجم آن را کمتر نمایند. تا فشار کم‌تری به معده برای انتقال مواد غذایی و هضم آن وارد شده و البته فضای کافی برای عملکردهای گوارشی وجود داشته باشد.

معده درد عصبی

تشخیص این‌که آیا دردی که ناحیه شکم خود احساس می‌کنید مربوط به آخرین وعده‌ی غذایی که خورده‌اید می‌باشد یا این‌که به علت استرس و اضطرابی که درگیرش بوده‌اید کمی سخت است. اما حقیقت این است که سلامت روان ما و مشکلات معده به طور مستقیم با یکدیگر در ارتباط هستند. یکی از راه‌های تشخیص این است که دقت نمایید معده درد شما چه زمانی آغاز می‌شود؟ آیا فقط زمانی که سرکار هستید معده‌درد دارید؟ آیا بعد از بحث با یکی از اعضای خانواده دچار معده‌درد شده‌اید؟ بعد از فکر کردن به بدهی‌ها و صورت‌حساب‌های پرداخت نشده معده‌درد شما آغاز شده است؟ آیا هنگام فکر کردن به مشکلاتی که با شریک عاطفی خود دارید درگیر معده درد شده‌اید؟

اگر پاسخ به این موارد مثبت است پس احتمالاً شما دچار معده‌درد عصبی شده‌اید، با این حال مراجعه به پزشک برای تعیین علت دقیق معده درد امری ضروری است، هرگز خودسرانه اقدام به مصرف دارو ننمایید زیرا درمان معده درد عصبی با درد معده‌ای که به علت مشکلات دیگر باشد کاملاً متفاوت بود و تشخیص و درمان آن فقط توسط پزشک متخصص باید صورت بگیرد.