کلیات

شیءِ ناشناسِ پرنده ( Unidentified flying object) (مخفف: UFO | یوفو)، که در فارسی به آن بشقاب پرنده هم گفته می‌شود، اصطلاح رایج برای هر پدیدهٔ هوایی است که علت آن نمی‌تواند به‌آسانی یا بلافاصله توسط ناظر شناخته شود. نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا، که در سال ۱۹۵۲ این اصطلاح را ابداع کرده‌است، در ابتدا اصطلاح «یوفو» را به اشیائی که پس از بررسی دقیق توسط محققان متخصص ناشناخته باقی می‌مانَد، اطلاق کرد؛ هر چند امروزه اصطلاح یوفو اغلب برای توصیف هر گونه منظرهٔ ناشناخته که توسط ناظر گزارش می‌شود، استفاده می‌شود.

فرهنگ عامه غالباً اصطلاح یوفو را به‌عنوان یک مترادف برای فضاپیمای بیگانگان استفاده می‌کند. فرقه‌ها با یوفوها همراه شده، و اسطوره‌شناسی و فرهنگ عامه پیرامون این پدیده تکامل یافته‌اند. برخی از محققان در حال حاضر ترجیح می‌دهند برای جلوگیری از سردرگمی و باورهای نادرستی که به‌دنبال اصطلاح یوفو می‌آید، از اصطلاح عام‌ترِ «پدیدهٔ ناشناس هوایی» (به انگلیسی: UAP) استفاده کنند. براساس مطالعات، اکثر یوفوهای مشاهده‌شده اجسام متداولی مانند هواپیما، بالون یا اجسام نجومی ازقبیل سنگ آسمانی یا سیارات درخشان هستند. همچنین درصد کمی از گزارش‌های مشاهدهٔ یوفوها جعلی است. تنها درصد کمی (بین ۵ تا ۲۰٪) از گزارش‌های مبنی بر رؤیت یوفوها را می‌توان به‌طور مشخص در طبقهٔ «اشیای ناشناس پرنده» به مفهوم دقیق آن قرار داد.

مطالعات و اشتباه دید

مطالعات نشان داده‌است که اکثر مشاهدات بشقاب پرنده‌ها اجسام متعارف یا پدیده‌های طبیعی است که به اشتباه شناسایی شده‌اند - معمولاً هواپیماها، بالون‌ها از جمله فانوس‌های آسمان، ماهواره‌ها و اجرام نجومی مانند شهاب سنگ‌ها، ستاره‌های درخشان و سیارات هستند و درصد کمی هم کلاهبرداری است. کمتر از ۱۰ درصد مشاهده‌ها پس از بررسی مناسب، بدون دلیل باقی می‌مانند و بنابراین می‌توان آنها را به معنای دقیق ناشناخته طبقه‌بندی کرد. در حالی که طرفداران فرضیه فرازمینی (ETH) بیان می‌کنند که این گزارش‌های غیرقابل توجیه مربوط به فضاپیماهای بیگانه است، نمی‌توان این فرضیه صفر را حذف کرد که این گزارش‌ها صرفاً پدیده‌های مثبت دیگری هستند که به دلیل کمبود اطلاعات کامل یا به دلیل ذهنی بودن لازم قابل شناسایی نیستند. گزارش‌ها علاقه مندان به بشقاب پرنده‌ها به جای پذیرفتن فرضیه صفر، با ارائه توضیحات عجیب و غریب و آزمایش نشده برای اعتبار ETH، تمایل به ادعای ویژه دارند. اینها تیغ اوکام را نقض می‌کنند.

یوفولوژی به‌طور کلی در جریان اصلی علوم معتبر در نظر گرفته نمی‌شود. در گذشته، در جامعه علمی مباحثه ای پیرامون اینکه آیا تحقیق علمی در مورد مشاهدات بشقاب پرنده قابل تأمل است، وجود داشت، با این نتیجه‌گیری کلی که این پدیده به عنوان یک مصنوعات فرهنگی شایسته تحقیق جدی نبود. بشقاب پرنده‌ها مورد تحقیق دولت‌های مختلفی قرار گرفته‌اند که سوابق گسترده‌ای در رابطه با این موضوع ارائه داده‌اند. پس از آنکه آژانس‌ها به این نتیجه رسیدند که ادامه تحقیق هیچ سودی ندارد، بسیاری از درگیرترین تحقیقات تحت حمایت دولت پایان یافت.

خلاء ناشی از عدم مطالعه علمی باعث ایجاد محققان مستقل و گروه‌های حاشیه ای شده‌است، از جمله کمیته تحقیقات ملی پدیده‌های هوایی (NICAP) در اواسط قرن ۲۰ و اخیراً شبکه بشقاب پرنده متقابل (MUFON) و مرکز مطالعات UFO (CUFOS). اصطلاح "Ufology" برای توصیف تلاش جمعی کسانی که گزارش‌ها و شواهد مرتبط با اشیا flying ناشناخته پرواز را مطالعه می‌کنند، استفاده می‌شود.

بشقاب پرنده‌ها به موضوعی رایج در فرهنگ مدرن تبدیل شده‌اند و پدیده‌های اجتماعی موضوع تحقیقات دانشگاهی در جامعه‌شناسی و روانشناسی بوده‌اند.

دیگر دلایل

موشک‌های پرتاب‌شده توسط هواپیما، ماهواره‌های برخاسته از زمین، شهاب، قطعات شهاب‌سنگ خردشده که با انعکاس نور خورشید روشن دیده می‌شوند، روشن شدن ابرهای ارتفاع‌پایین توسط خورشید، طبقات موشک‌های حامل، نورهای به رنگ‌های مختلفِ حاصل از سوختن ماهواره‌ها در جو، گلوله‌های منور نظامی، هواپیماهایی که فرود آمدنشان را علامت می‌دهند، بالون‌های آزمایش، کره‌های درخشان یا قرص‌های براق و روشن حاصل از انعکاس نور توسط سطوح خارجی هواپیماهای مدرن، دنبالهٔ بخار هواپیماها، سطح بالون‌های آزمایشی و هر سطح صیقل‌داده‌شده، حشراتی که در ارتفاعات خیلی بالا پرواز می‌کنند، پرندگان، هالهٔ نورانیِ اطراف خطوط سیم‌های انتقال برق فشار قوی بر اثر احاطه شدن با کریستال‌های یخ در زمستان، سیارات، ستاره‌های درخشان، نورافکن، اعلانات نورانی بدنهٔ هواپیما، امواج انعکاس‌یافتهٔ رادارهای دوربرد روی صفحهٔ رادار (بر اثر تغییرات محلیِ جو)، هواپیماهای بدون خلبان، سراب نوریِ جو، سراب الکترونیکیِ یونوسفری، کاغذ سفید سرگردان در هوا که بر اثر تابش نور خورشید درخشان دیده می‌شوند، حباب کف و غیره.