چرا ترامپ به دنبال تحمیل «مذاکره مستقیم» به ایران است؟/ ایران به دنبال «راه سوم» است

رئیس‌جمهور آمریکا گفت: «آن‌ها می‌خواستند از میانجی‌ها استفاده کنند، اما من فکر نمی‌کنم که دیگر این کار لزوما درست باشد. من فکر می‌کنم آنها نگران هستند و احساس آسیب‌پذیری دارند، اما من نمی‌خواهم چنین احساسی داشته باشند».

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا بامداد جمعه و در پاسخ به پرسش خبرنگاران در هواپیمای ریاست‌جمهوری در راه فلوریدا، درباره ایران گفت که معتقد است تهران ممکن است مایل به انجام گفت‌و‌گو‌های دیپلماتیک باشد: «من فکر می‌کنم ایران مایل به آغاز گفت‌و‌گو‌های مستقیم باشد». ترامپ گفته ترجیح او گفت‌و‌گو‌های مستقیم بوده و این طریق، ممکن است به تسهیل رسیدن به توافق کمک کند.

او تصریح کرد: «من فکر می‌کنم این‌طور سریع‌تر پیش می‌رود و شما می‌توانید (حرف) طرف مقابل را خیلی بهتر از وقتی که از طریق میانجی‌ها کار پیش می‌رود، بفهمید».

رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه گفت: «آن‌ها می‌خواستند از میانجی‌ها استفاده کنند، اما من فکر نمی‌کنم که دیگر این کار لزوما درست باشد. من فکر می‌کنم آنها نگران هستند و احساس آسیب‌پذیری دارند، اما من نمی‌خواهم چنین احساسی داشته باشند».

پیش از این، «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران گفته بود ایران تحت فشار حداکثری مذاکره مستقیمی با آمریکا نخواهد داشت، اما امکان مذاکره غیرمستقیم وجود دارد.

وی گفته بود: سیاست ما همچنان بر عدم مذاکره مستقیم در شرایط فشار حداکثری و تهدیدات نظامی قرار دارد، اما مذاکرات غیرمستقیم، همان‌طور که در گذشته نیز وجود داشته، می‌تواند ادامه یابد. مذاکرات غیرمستقیم هم توسط دولت جناب آقای روحانی و هم توسط دولت شهید رئیسی صورت گرفته بود.

همزمان با اعلام آمادگی ایران برای مذاکرات غیر مستقیم با آمریکا که توسط عباس عراقچی مطرح شد، سید کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی نیز تاکید کرده است جمهوری اسلامی ایران همه راه‌ها را نبسته است، بلکه آماده مذاکره غیرمستقیم جهت ارزیابی طرف مقابل، اعلام شرایط خود و اتخاذ تصمیم مقتضی است.

همین موضع توسط علی شمخانی دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی ایران نیز مورد تاکید قرار گرفت. وی درباره پاسخ ایران به نامه ترامپ که روز گذشته ارسال شده است هم گفت که این پاسخ توسط دستگاه‌های مختلف ذیربط کشور تهیه شد؛ پاسخی که ایران در این نامه داده «خویشتندارانه» است. این پاسخ از طریق کانال عمانی به آمریکایی‌ها ارسال شد؛ در حالیکه آمریکا کانال دیگری مدنظر داشتند، اما ایران ترجیح داد که از طریق عمان پاسخ خود را ارسال کند.

دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی درباره محتوای پاسخ هم گفت که ایران همواره گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم با آمریکایی‌ها داشته است، لذا در این نامه گفته شده است که ایران برای گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم آمادگی دارد و در صورتی که گفت‌و‌گو‌ها از موضع برابر باشد، آمادگی وجود دارد که گام‌های بعدی برای گفت‌و‌گو نیز برداشته شود.

از سوی دیگر، «مسعود پزشکیان» رئیس جمهور ایران با اشاره به اینکه پاسخ جمهوری اسلامی ایران به نامه رئیس جمهور آمریکا، از طریق کشور عمان به دست آنها رسیده است، گفت: «در این پاسخ اگر چه موضوع مذاکره مستقیم میان دو طرف رد شده، اما عنوان شده مسیر مذاکره غیرمستقیم باز است و تاکید شده ایران هیچ‌گاه از مذاکره پرهیز نداشته و این فقط بدعهدی‌ها بوده که باعث بروز مشکل در این مسیر شده که باید جبران شده و اعتماد‌ها بازسازی شوند؛ این، نوع رفتار آمریکایی‌هاست که ادامه مسیر مذاکره را مشخص می‌کند.»

به دنبال پیشنهاد گفتگوی غیر مستقیم از سوی ایران، آکسیوس به نقل از دو مقام آمریکایی گزارش کرد، واشنگتن در حال بررسی جدی پیشنهاد ایران برای آغاز مذاکرات غیرمستقیم درباره مسائل هسته‌ای است.

نکته حالب این است که پیش از این خبر آکسیوس ترامپ در گفت‌و‌گو با شبکه «ان بی سی نیوز» آمریکا گفته بود: «مقامات ایرانی و آمریکایی در حال مذاکره هستند.».

پروفسور «پل پیلار» استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا و عضو پیشین شورای اطلاعات ملی آمریکا در گفت‌و‌گو با خبرنگار تابناک در خصوص گفتگوی غیر مستقیم میان ایران و آمریکا می‌گوید: مذاکرات غیرمستقیم می‌توانند مفید باشند و به هر طرف کمک کنند تا درک بهتری از آنچه در مذاکرات آینده ممکن یا غیرممکن است پیدا کنند. اما برای دستیابی به یک توافق کامل، احتمالاً ارتباط مستقیم‌تر بین آمریکا و ایران ضروری خواهد بود. باید به خاطر داشت که برجام تنها پس از مذاکرات جدی و مستقیم آمریکا و ایران در سطح وزیران امور خارجه به نتیجه رسید.

«مارک فینو» سخنگوی پیشین وزارت خارجه فرانسه نیز در این زمینه به خبرنگار تابناک گفت: این تحول جدید (گفتگوی غیر مستقیم میان ایران و آمریکا) می‌تواند مثبت باشد، به‌ویژه اگر به مذاکرات موفق قبلی که با میانجیگری عمان انجام شد اشاره کنیم. البته هیچ تضمینی برای موفقیت وجود ندارد، اما واضح است که دولت ترامپ ترجیح می‌دهد به یک توافق دوجانبه برسد که رئیس‌جمهور آمریکا بتواند آن را به نام خود ثبت کند.

وی افزود: با این حال، مثل همیشه، مشکل اصلی در جزئیات نهفته است و چنین مذاکراتی تنها در صورتی واقعاً موفق خواهند بود که هر دو طرف منافع قابل‌توجهی به دست آورند و اعتماد بازسازی شود مبنی بر اینکه محدودیت‌های جدید بر برنامه هسته‌ای ایران به‌صورت قابل‌رصد اجرا شوند و در عین حال تحریم‌ها نیز لغو گردند. معیار خوبی برای سنجش، مقایسه چنین توافقی با توافقی است که تقریباً در مذاکرات وین تحت میانجیگری اتحادیه اروپا حاصل شده بود.

در راستای سنخ مذاکرات ایران و آمریکا، سه‌شنبه گذشته، پایگاه خبری آکسیوس گزارش داده بود که یک مقام آمریکایی تایید کرد طی روز‌های اخیر، ترامپ پاسخ رسمی ایران به نامه‌ای که سه هفته پیش به ایران ارسال کرده بود را دریافت کرد. در حالی که ترامپ پیشنهاد مذاکرات مستقیم هسته‌ای را مطرح کرده بود، ایران تنها با مذاکرات غیرمستقیم با وساطت عمان موافقت کرده است.

از طرف دیگر، روزنامه وال استریت ژورنال در خصوص اظهارات ترامپ درباره گفتگوی مستقیم با ایران نوشته است دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به دنبال پرهیز از مذاکرات طولانی با ایران درباره برنامه هسته‌ای آن است و تلاش می‌کند ایران را به مذاکرات مستقیم میان مقام‌های ارشد طرفین ترغیب کند.

بر اساس این گزارش، دولت ترامپ به دنبال گفت‌و‌گو‌های مستقیم بین مقام‌های ارشد دو طرف است و می‌خواهد از شرایطی بپرهیزد که در آن مذاکره‌کنندگان ماه‌ها یا سال‌ها در طبقات مختلف یک هتل پیام‌های خود را رد و بدل می‌کنند. مقام‌های آمریکایی در دوران دولت بایدن، پس از خودداری ایران از گفت‌و‌گو‌های مستقیم، به مذاکرات غیرمستقیم با همتایان ایرانی خود پرداختند.

به نوشته این روزنامه، اگر ایران موافقت کند که وارد این گفت‌و‌گو‌ها شود، این مذاکرات اولین گفت‌و‌گو‌های مستقیم و پایدار بین دو کشور از زمانی خواهد بود که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ خارج شد. دولت ترامپ همچنین به دنبال دستیابی به نتایجی فراتر از آنچه در توافق دولت اوباما به دست آمد، در یک جدول زمانی فشرده است.

در پی به مقصد رسیدن پاسخ ایران به نامه‌ای که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به ایران فرستاده بود، مقام‌های آمریکایی می‌گویند واشنگتن در تلاش است تا گفت‌و‌گو‌های مستقیم هسته‌ای با ایران را آغاز کند، چراکه دولت ترامپ به دنبال هدفی بلندپروازانه، یعنی منحل کردن برنامه هسته‌ای تهران است.

بر اساس این گزارش، دولت ترامپ فکر می‌کند مذاکرات مستقیم شانس موفقیت بالاتری دارد، اما چارچوب پیشنهادی ایران را رد نمی‌کند و با وساطت عمانی‌ها بین این دو کشور مانند مواردی در گذشته مخالفتی ندارد.

ریچارد نفیو، معمار تحریم‌های ایران در دوران دولت‌های بایدن و اوباما در خصوص تاکید ایران برای گفتگوی غیر مستقیم با آمریکا می‌گوید ایرانیان سعی می‌کنند از قرار گرفتن در موقعیتی که مجبور به پاسخ «آری یا خیر» باشند، اجتناب کنند. او گفت که آن‌ها همیشه به دنبال راه سومی هستند که زمان و فضای بیشتری برایشان بخرد.